In de weekendkrant van de Standaard (5-6 okt ’24) legt kersvers Minister van Onderwijs Zuhal Demir uit waarom ouders verplicht naar de Nederlandse les moeten, op straffe van intrekking van de schoolbonus waarop deze ouders recht hebben.

Om dit te verantwoorden baseert ze zich zowel op onderzoeksgegevens als op haar persoonlijke ervaringen als kind van migrantenouders. In beide gevallen gaat ze de mist in en verwart ze haar nationalistische ideologie met onderbouwde pedagogiek.

De onderzoeksgegevens

”In Genk spreekt 1 op de 3 leerlingen geen Nederlands. 1 op de 5 kinderen haalt geen diploma. Als je thuis geen Nederlands spreekt is de kans drie keer groter dat je geen diploma haalt. Je moet geen genie zijn om te weten wat van tel is. Nederlands, Nederlands, Nederlands.” Tot daar de wetenschappelijke argumenten die Zuhal Demir wist bijeen te sprokkelen.

Je hoeft echter geen genie te zijn om het onderscheid te kennen tussen een correlatie en een causaal verband. Niet zo voor Zuhal Demir. Zij gaat er onterecht vanuit dat het leerling-kenmerk “geen thuistaal Nederlands” de belangrijkste oorzakelijke factor zou zijn van een uitstroom zonder diploma.

Je hoeft geen genie te zijn om het onderscheid te kennen tussen een correlatie en een causaal verband

In het verlengde van deze kromme redenering is het allicht zeer plausibel dat er een verband zou kunnen gevonden worden tussen het ouder-kenmerk “zwarte krullen en donkere ogen” en de uitstroom van de kinderen zonder diploma. Als Demir hierachter komt, is de kans groot dat ze de ouders een wekelijks verplichte afspraak bij de kapper oplegt om hun haar te blonderen en te stylen.

Haar persoonlijke ervaringen

Waar Ben Weyts als voormalig Minister van Onderwijs nog stellig durfde te beweren dat de thuistaal niet op school hoort (HLN, 20/10/22), gaat Zuhal Demir een stap verder. Ze stelt dat de thuistaal zelfs niet langer thuishoort waar ze hoort te zijn, namelijk thuis. De thuistaal zou nefast zijn voor de schoolcarrière van de kinderen.

Om dit te argumenteren put ze, naast cijfermateriaal, dus ook uit haar eigen ervaring als kind met een migratieachtergrond. Helaas voor haar brengt ze, ongewild, door deze getuigenis elementen aan die haar stelling helemaal ondergraven.

Naar eigen zeggen spraken haar ouders geen Nederlands … Toch slaagde kleine Zuhal erin de schoolbanken wel te verlaten met een diploma. De verklaring hiervoor legt ze zelf, en ditmaal terecht, bij “het geluk dat mijn vader, hoewel mijnwerker, eigenlijk een leraar was. Hij reed elke zondag met ons naar de bib, verplichtte ons naar Samson en Gert te kijken en naar de buren te gaan om Nederlands te spreken”.

Misschien waren we beter af met de vader van Zuhal Demir als Minister van Onderwijs, dan met zijn dochter. Vader Demir was zich blijkbaar zeer goed bewust dat zijn sterkte als vader niet lag in het zelf (beter) Nederlands leren, maar in het aanwenden van zijn eigen taalkundig en cultureel kapitaal om zijn dochter aan te moedigen haar best te doen, haar te stimuleren bezig te zijn met taal op heel diverse manieren.

Meer zelfs, de goede ontwikkeling van de thuistaal (Koerdisch in dit geval allicht) in het leraars-gezin Demir, droeg ongetwijfeld bij aan de ontwikkeling van de Nederlandse woordenschat en het leren lezen in de onderwijstaal (Nederlands).

Ongetwijfeld kwam ook deze harmonische combinatie van thuistaal en schooltaal het welbevinden van de kleine Zuhal ten goede, als noodzakelijke voorwaarde om tot leren te komen. Voor meer info hierover verwijzen we graag naar het recente wetenschappelijk rapport en praktijkgids van Taaltrajecten/ Universiteit Antwerpen (www.taaltrajecten.be).

Het belang van taalkundig en cultureel kapitaal, in plaats van het bannen van de thuistaal

Het taalkundig en cultureel kapitaal van een gezin (autochtoon of allochtoon) is met andere woorden van veel essentiëler belang voor een succesvolle schoolcarrière van het kind dan het bannen van de thuistaal.

De doelgroep die door Zuhal Demir wordt geviseerd heeft helaas lang niet altijd het geluk gehad het broodnodige cultureel kapitaal op te bouwen. De integratie van al wie wordt uitgesloten tot het voorwerp van een taalcursus reduceren, individualiseert en pedagogiseert de sociale, economische en politieke realiteit. Het culpabiliseert de zwaksten en ontslaat de overheid van haar eigen politieke verantwoordelijkheid (zinvol werk, goede huisvesting, een sterke sociale zekerheid, enzovoort).

Jef Van Doorslaer is gepensioneerd directeur Basiseducatie.