Luisteren naar kwetsbare mensen

x

Dat is het onderzoek waarop Dominique Willaert zich de laatste jaren heeft geworpen. Om uit te vissen waarom het Vlaams Belang zo goed scoort in gemeenten als Ninove, trok hij naar de Denderstreek. Met lokale inwoners voerde hij intense gesprekken en zijn bevindingen daarover schreef hij neer in een zeer interessant boek ‘Niet alles maar veel begint bij luisteren’.

Dezelfde oefening deed hij de afgelopen zomer in de VS. In de komende presidentsverkiezingen van november maakt Trump ernstig kans om opnieuw tot president te worden verkozen. Dominique wou ter plaatse gaan polsen waarom Trump op zoveel steun kan rekenen.

Hij trok naar vijf staten in het oosten van de VS, meer bepaald North Carolina, Virginia, West Virginia, Ohio en Pennsylvania. Dat is een streek die in de vorige eeuw het zwaartepunt vormde van de industrie, maar die sinds de jaren tachtig, als gevolg van het neoliberalisme, getroffen wordt door een sterke de-industrialisering, met alle sociale en economische gevolgen vandien.

Kaart: Andrew c, Wikipedia

Volgens Dominque Willaert doet dit een beetje denken aan de Denderstreek en daarom koos hij die regio uit voor zijn tocht met een camper. “Ik ben heel bewust gaan zoeken naar omgevingen waar sociaaleconomisch kwetsbare mensen wonen en ik wilde peilen naar hun politieke overtuiging en stemgedrag.”

Wij interviewden Dominique over zijn zomertocht op het solidariteitsfestival ManiFiesta.

De jaren dertig en kolonisering

In de staten die hij bezocht zag hij grote gelijkenissen met de Denderstreek, maar hij vond het daar nog een stuk heviger dan de Europese situatie. “Radicaal rechts gaat in de VS nog brutaler en invasiever te werk in vergelijking met wat er zich op het Europese continent afspeelt.”

Dominique ziet zelfs parallellen met de jaren dertig. “Op de tweede dag van ons verblijf in de VS zijn we naar een verkiezingsrally geweest waar Trump voor het eerst opnieuw zijn publiek toesprak na de mislukte aanslag. Het was een zaal met 15.000 mensen in Charlotte, in North Carolina. Ik ben toen hevig geschrokken van de indoctrinatie en de propaganda.

x

Het deed mij denken aan het boek van Elias Canetti over massahypnose, iets wat gebeurd is met grote delen van de Duitse bevolking onder de nazi’s. Wat daar in Charlotte gebeurde kwam heel dicht in de buurt daarvan.”

Het extremistisch gedachtegoed dat hij daar tegenkwam, en meer bepaald het sociaal nativisme (het ‘eigen volk eerst’ principe), gaat volgens hem terug op het begin van de geschiedenis van de VS, iets wat hij in zijn nieuw boek wil uitwerken.

“Er is voor mij meer en meer een heel duidelijke link tussen kolonisering en radicaal rechts in de VS. Als je het historisch goed onderzoekt, dan zit dat sociaal nativisme reeds ingebakken vanaf de geboorte van de VS als land.”

“Het is een pure omvolkingstheorie, met veel overdrijvingen en vol met fake news”

“Witte kolonisatoren hebben toen de inheemse bevolking totaal uit de geschiedenis geschreven. Ze vinden dat de VS hun land is en dat al wie van elders komt er niet bij hoort. Dat zit heel erg in de retoriek van Trump. Hij zegt bijvoorbeeld dat Europa alle misdadigers via Latijns-Amerika naar de VS sturen. Voor ons lijkt dat infantiel, maar als je kijkt naar zijn publiek dan zie je dat zijn retoriek er heel hard op inwerkt.

Het is een pure omvolkingstheorie, met veel overdrijvingen en vol met fake news. Maar als je dan achteraf met mensen praat, merk je dat dat één van de mythes is die hen het hardst doet kiezen voor Trump.”

In de steek gelaten

Trump teert duidelijk op een soort verlieservaring. Net zoals in de Denderstreek voelen heel wat mensen zich in de staten die Dominique bezocht, de voorbije decennia door de overheid en door de politieke klasse in de steek gelaten. Voor Dominique is het pijnlijk dat de Europese linkerzijde nu heel hard zijn hoop stelt op Kamala Harris en op haar running mate Tim Walz, en voorheen op Biden.

“Als je de zaken in de diepte analyseert dan doen de Democraten bijzonder weinig voor de werkende klasse in de VS. Het is het grootkapitaal dat beslist wie er presidentskandidaat is, zowel bij de Democraten als bij de Republikeinen. Als je de sociaaleconomische omstandigheden onderzoekt dan zie je dat de werkende bevolking al decennia lang heel hard in de steek gelaten wordt.”

“Het is het grootkapitaal dat beslist wie er presidentskandidaat is, zowel bij de Democraten als bij de Republikeinen”

Hij verwijst daarbij naar Pennsylvania en Ohio. “De vroegere staalindustrie had hier zeer goed draaiende fabrieken die staalproducten van hoge kwaliteit afleverden. In die periode verdienden arbeiders 40 tot 50 dollar per uur en bouwden ze ook pensioenrechten op.

En plots, onder een Democratische regering, onder Obama notabene, werden al die arbeiders die goed verdienden en syndicaal georganiseerd waren, gevraagd om vervroegd op pensioen te gaan. Ze werden eigenlijk naar de uitgang geduwd. Die jobs zijn allemaal vervangen door flexwerkers die voor een derde van het oorspronkelijke loon hetzelfde soort werk zijn gaan doen.”

“Er zijn andere voorbeelden. Arbeiders in drie op de vier bedrijven bouwen geen pensioenrechten meer op. Dat betekent, dat als die mensen een carrière van 40 jaar achter de rug hebben ze op pensioen gaan, maar geen pensioen ontvangen omdat er geen rechten zijn opgebouwd. Zij krijgen dan een vervangingsinkomen van ongeveer 1300 dollar per maand terwijl ze 40 jaar hard gewerkt hebben.”

“De werkende bevolking is al decennia lang heel hard in de steek gelaten”

“Ik heb tientallen van dit soort gesprekken gehad. Ook de dienstverlening is zeer zwaar afgebouwd en bovendien heb je geen maatschappelijk middenveld zoals dat wij dat in ons land kennen, denk maar aan jeugdwerkers, opbouwwerkers of ziekenfondsen.”

“De gezondheidszorg is een verhaal op zich. Men zal in de VS nooit weigeren om iemand medisch te behandelen. Maar voor iemand die niet verzekerd is, kost een kleine ingreep al gauw een paar duizend dollar. Als die persoon niet kan betalen dan wordt er via incassobureaus jacht op hem of haar gemaakt.

Zo’n mensen eindigen in trailerparken. Elk dorp of gemeente, zelfs een klein dorp, heeft twee tot drie trailerparken waar mensen wonen die op de roetsjbaan terechtgekomen zijn. Ze wonen daar omdat dat het de enige mogelijkheid is die hen nog rest. In de VS is er een gigantische woonproblematiek.”

Denderstreek

Dominique ziet heel wat parallellen met de Denderstreek maar ook duidelijke verschillen. “Wat een groot verschil is – en dat was een cultuurschok voor mij – is de impact van de kerk, vooral dan van de Evangelische kerken. Wij hebben meer kerken dan scholen gezien.

“Wij hebben meer kerken dan scholen gezien”

Wij hebben heel veel mensen ontmoet die hun kinderen onder invloed van het Trumpisme niet langer naar school sturen, maar die aan zelfonderwijs doen. Moeders kiezen om aan kinderen uit de straat les te geven omdat ze zogezegd schrik hebben van de woke agenda van de Democraten.

Ze willen niet dat hun kinderen geschiedenisles krijgen van leerkrachten die hun kinderen foute dingen onderwijzen, bijvoorbeeld dat homoseksualiteit geen ziekte of zonde zou zijn maar iets normaals is.”

De polarisering in de VS is bijzonder groot en pakken erger dan in de Denderstreek. Maar Dominique ziet wel een parallel met het Trumpisme, en het is een zorgwekkende parallel.

“In al de rurale regio’s kom je bijna alleen maar Trump-fans tegen omdat de Democraten zich heel gedeisd houden. De paar mensen die ons vertelden dat ze volstrekt anti-Trump zijn deden dat heel voorzichtig en namen ons apart, terwijl elke Trump-fan veel zelfvertrouwen uitstraalde. De fans van Trump zie je rondrijden in pick-uptrucks met Trump-vlaggen.”

“Progressieven moeten leren om hun mens- en maatschappijbeeld beter gearticuleerd te krijgen, ze moeten assertiever zijn”

“Deze assertiviteit is zeker sterker dan in de Denderstreek, maar ik heb ook hier bij ons veel Vlaams Belang-militanten gezien die probleemloos borden plaatsen, vlaggen uitgangen en pamfletten van hun partij verspreiden. Aan progressieve zijde hebben wij te weinig door wat er op het spel staat en daarom zijn wij te voorzichtig. Wij moeten leren om ons mens- en maatschappijbeeld beter gearticuleerd te krijgen, we moeten assertiever zijn.”

Een andere parallel waar Dominique naar verwijst is het groepsgevoel dat gecreëerd wordt. “In Ninove kreeg ik een ‘alarmbel’ van Guy D’haeseleer (kopstuk van Vlaams Belang die de nieuwe burgermeester van Ninove wordt, nvdr). Je komt dan in een WhatsAppgroep terecht en om de twee dagen krijg je dan een bericht van hem.”

Foto: Guy D’haesleer via Facebook

“Trump werkt op een gelijkaardige manier. Ik had me ingeschreven om naar een Trump-rally te gaan en tot op vandaag ontvang ik mails en boodschappen, die vol fake news staan. Heel de communicatie van Trump wordt opgehangen aan ‘Lying Kamala’. Zij wordt verantwoordelijk geacht dat 20 miljoen illegale migranten over de grens met Mexico de VS binnenkomen.

Trump heeft een aantal van die cruciale thema’s waarmee hij een affectieve polarisatie creëert. Als je mensen uit de werkende klasse bevraagt naar wat hen doet stemmen op Trump, dan zijn het net die mythes die hij op sublieme manier verspreidt. Daar zit heel leger achter die die machine bedient. Het is een zeer geoliede machine.”

Dictator

Trump maakt volgens Dominique een serieuze kans om opnieuw president te worden. Kamala Harris zal waarschijnlijk meer stemmen halen dan Donald Trump, maar door het kiessysteem kan Trump toch verkozen geraken.

Volgens Dominique heeft Trump de Republikeinse partij totaal ontmanteld en is hij dus een dictator. “Analisten uit de VS zeggen dat ook: als hij verkozen wordt dan zal de VS een dictatuur worden.”

“Het is vooral het grootkapitaal dat er niet meer voor terugschrikt om een figuur als Trump wereldleider te laten worden”

Dat zo’n een figuur als Trump überhaupt president kan worden is voor Dominique veelzeggend. “De democratie is in de VS nooit ten volle tot wasdom gekomen. Er zijn wel bepaalde checks en balances, maar het is vooral het grootkapitaal dat er niet meer voor terugschrikt om een figuur als Trump wereldleider te laten worden.

Naomi Klein heeft in ‘De shockdoctrine’ beschreven dat als een leider als Trump aan de macht komt kapitalisten denken dat ze daar winst kunnen uit halen. Ze kunnen de arbeidsmarkt dan nog dieper ontwrichten, nog meer mensen tegen elkaar uitspelen en dat zal hen enkel meer winst opleveren.”

Het volledige interview met Dominique Willaert kan hieronder beluisteren.

Dominique Willaert is auteur, sociaal werker en voormalig artistiek leider van het Gents cultuurhuis Victoria de luxe.