Altijd fijn als je een nieuwe ontdekking mag doen via een groep op sociale media als Stripknip . Ondanks bijna 60 jaar strips lezen en kijken, had ik nog niet van de Italiaanse meester Vittorio Giardino gehoord.
De dikke strip die onze stadsbibliotheek in het bestand heeft, is een groot succes, wat mij betreft. Een top-ervaring in strip-lezen. De thematiek is – in een onderstroom – zeer politiek: we volgen een aantal mensen in de hoofdstad Praag net voor, tijdens, en 20 jaar na de democratische revolutie die de naam Praagse Lente kreeg (en die ging van januari tot 21 augustus 1968). Onder premier Dubček vaarden de communisten plots een veel vrijere, meer gematigde koers; onder andere allerlei betekenisvolle literatuur kon zonder ingrijpen van censoren gepubliceerd worden. Er kon gedanst worden en vrolijke muziek mocht klinken. Kritische theaterstukken werden opgevoerd en druk bezocht. Mensen mochten weer nadenken; het totalitarisme werd afgebouwd. Hoe zou Moskou daar op reageren? En de andere ‘socialistische’ satellietstaten?

De geschiedenis is bekend: later zou ook in Polen het regime vrijer en menselijker worden, met steun van de nieuwe Poolse Paus, en dankzij de arbeider Lech Valesa en zijn vrije vakbond Solidarnosj. Uiteindelijk zou ook Rusland economisch en cultureel een meer westers pad inslagen. Tot in 2000 de reactionaire, imperialistische Vladimir Poetin de macht verwierf. Dat is actualiteit.

De sfeer in die communistische landen heb ik nog persoonlijk gekend in de jaren zeventig: hoe de jongeren in Oost-Europa dol waren op de bijna niet te verkrijgen Amerikaanse platen en op jeans. Dingen die als gloeiende symbolen van vrijheid en modernisering, stonden voor een wereld met minder paternalisme en veel meer plaats voor gevoel en creativiteit. Op school hoorde ik de verhalen van leeftijdsgenoten die op schoolreis gingen achter het ijzeren gordijn, en geschokt vertelden hoe auto’s met twee zwijgzame politiemensen van de politieke, geheime politie hen overal schaduwden… Toen een van de scholieren plots een bloedneus kreeg en er medische hulp nodig was, bleven de spionnen cynisch-passief…

In dit stripverhaal komt die Praagse Lente indrukwekkend realistisch, duidelijk aan bod. Dit is een intelligente strip met personages die je al snel heel nabij staan. Ook met toepassing van mooie naaktbeelden, scènes uit het volwassen liefdesleven van drie hoofdpersonages. Die het verhaal extra intens en intiem maken, en de geloofwaardigheid versterken. Zoals hier de moeilijke waarheid over de Sovjet-Unie en haar militaire onderdrukking van de democratisering wordt verteld, zo wordt je ook toegelaten tot de hemels aandoende liefde van Jonas, Fuong en Tatiana.

___

Dat ik later, in de nineties, enkele keren in Rusland en Polen ben mogen op bezoek gaan, is misschien iets waardoor ik de strip nog beter begrijp, ook in zijn zeggingskracht en adequate sfeerschepping, en hem zeer, zeer waardeer.

Men zegt dat Italianen vlotte praters en enthousiaste vertellers zijn, waarbij de handen meedoen in het gesprek. Dat heb ik ook tijdens een reis in de seventies in de omgeving van Como kunnen vaststellen. In elk geval is Giardino een meester verteller. Hij behandelt zijn thema, verhaal en boodschappen echt meesterlijk speels.
Daartoe draagt ook iets bijzonders bij: we krijgen in de laatste bladzijden een fast forward zoals ik die nog nergens in strip zag. De persoonlijke evolutie die de diverse personages na de revolutie die met tanks werd onderdrukt, hebben meegemaakt, is indrukwekkend overtuigend aangegeven.

Subtiel en eerder zijdelings krijgen we met dit beeldverhaal een verfrissend beeld van hoe het leven vaak – verrassend – ten diepste is. Verrassend, en toch niet. Want elke persoonlijke keuze krijgt op termijn zijn gevolgen, een levensloop die voor een stuk door het lot en door regeringen en politiek wordt bepaald, maar ook in grote mate door jouw interesses, jouw temperament, jouw intelligentie, jouw open of gesloten opstelling, én door jouw ethische stellingnames. Je keuze voor gemakkelijk en (tijdelijk) winstgevend egoïsme enerzijds, of voor waarden als trouw, liefde, cultuur, verdieping, vorming (de hoofdfiguur is boekhandelaar), waarheid, integriteit, persoonlijke groei en het algemeen belang. Het verhaal toont tegelijk zonder naïviteit aan hoe je op dat levenspad vaak weinig keuze hebt, en vaak toch de prijs met betalen voor jouw positie en jouw keuzen. Wie voor de partijkrant van Moskou werkt, zal wel een goed inkomen, maar op den duur niet veel persoonlijke vrijheid gegund zijn. Wie op bepaald moment – noodgedwongen en besluitvaardig – zijn geboortestad verlaat en vluchteling wordt, zal door werk en talent vaak een nieuw, veilig en goed bestaan kunnen uitbouwen; zoals Jonas Fink die naar Frankrijk trok toen de communisten hem wilden oppakken en een zondebok van hem wilden maken. Wanneer hij een kwarteeuw later naar zijn geliefde Praag terugkeert in de “kapitalistische era”, is de vervreemding wel groot. Dat is echter niet meer dan een vervelend detail: vader en moeder hebben elkaar, en hun geliefde kinderen. En zij hebben vlot leren leven en een eerlijk verdiende welstand bereikt. “Je hebt gelijk, [mijn zoon], het is tijd om aan eten te gaan denken”, zijn de schijnbaar gewone, maar veelzeggende woorden van de gelouterde hoofdfiguur, de intussen Tsjechische Fransman Jonas Fink, in het allerlaatste vakje.

Suggestie: Max Fridman

De beschreven strip is uitverkocht maar het eerste deel van de driedelige Integrale van de graphic novel “Max Fridman” door Vittorio Giardino is nu beschikbaar. Zie volgende blog.

(Door te klikken op de auteursnaam verschijnen de opeenvolgende blogs)

___

PS. Hoe ironisch is de geschiedenis intussen wel, dat op onze sociale media, die nota bene uit het “vrije, kapitalistische Amerika” worden beheerd, vandaag in 2024 de afbeelding met kunstig en functioneel getekend naakt door censor-software wordt verwijderd… Aan “de goede kant van de geschiedenis gaan staan” is nooit eenvoudig, en dat durft nog wel eens veranderen in de loop van één mensenleven.

Toemaatje

Oost-Europakenner Lien Verpoest besteedt dit weekend net een mooi opiniestuk aan de verhouding tussen West-Europa en Oost-Europa/Rusland. Meer duurzame interesse in de Cultuur van Balkan en Rusland is gewenst. Zelfs de voorzitter van de Commissie kan hierop te weinig terugvallen, zo blijkt.