De federale coalitie Women At Work[1] maakt zich zorgen over het voorstel van formateur Bart De Wever om de genderquota te elimineren in de raden van bestuur van de beursgenoteerde bedrijven, de overheidsbedrijven en aan de top van de federale administraties. Het argument dat naar voren wordt geschoven, is dat van de meritocratie, beschouwd als de beste garantie tegen alle vormen van discriminatie. Maar deze simplistische visie gaat voorbij aan de structurele en historische realiteit van ons land.
België is altijd een pionier geweest op het gebied van de vertegenwoordiging van vrouwen in de publieke en economische sfeer. In 1994 voerde het quota in voor kieslijsten, in 2011 gevolgd door quota voor de raden van bestuur van beursgenoteerde bedrijven. Wat zijn de resultaten? Ondanks het gebrek aan sancties waarin de wet voorziet en de weerstand van één op twee BEL20-bedrijven[2], die de wet slechts minimaal toepassen, is het percentage vrouwen in raden van bestuur gestegen van 8% in 2008 tot 39% vandaag. Daarmee staan we op de vierde plaats in de Europese Unie.
Maar deze vooruitgang zien we niet op het niveau van de directiecomités, waar managementfuncties nog steeds grotendeels door mannen worden gedomineerd. Slechts 16,7%[3] van de plaatsen in de directiecomités van de BEL20 wordt ingenomen door vrouwen, een percentage dat daalt tot 14%[4] als alle beursgenoteerde bedrijven worden meegeteld. Ter vergelijking: het Europese gemiddelde bedraagt 19%[5]. Erger nog, meer dan 3 op 4 bedrijven (82%) hebben geen of slechts één vrouw in hun directiecomité.
Deze cijfers laten duidelijk zien dat vrouwen zonder quota tegen het glazen plafond aanlopen. Toch vertegenwoordigen ze meer dan de helft van de bevolking en 60% van de afgestudeerden. De verantwoordelijkheid en het goede bestuur van onze democratieën, die gebaseerd zijn op de gelijkheid van alle individuen die er deel van uitmaken, impliceren noodzakelijkerwijs een genderevenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in de besluitvorming. Studies tonen aan dat genderevenwicht positief gecorreleerd is met alle financiële en organisatorische prestatie-indicatoren. Op macro-economisch niveau zijn de meest egalitaire samenlevingen ook de meest welvarende en gelukkigste.
Maar gelijkheid ontstaat niet zomaar. Meer dan tien jaar quota in de EU hebben aangetoond dat er bindende wetten nodig zijn om de ‘inner circle’ van mannen te dwingen zich open te stellen en ALLE talenten tot uitdrukking te laten brengen.
“Als we wetten maken, vinden we vrouwen. Als we geen wetten maken, vinden we excuses”, zoals Christine Lagarde terecht opmerkt.
Quota zijn een kans, geen probleem. Als ze goed worden toegepast, onthullen ze talenten die vaak over het hoofd worden gezien en diversifiëren ze de profielen rond de tafel. Door de collectieve intelligentie te verrijken met gevarieerde perspectieven en ervaringen, dragen quota bij tot een grotere meritocratie. Zoals Curt Rice, voormalig rector van de Oslo Metropolitan University, heeft gezegd: “Quota straffen mannen, omdat ze de concurrentie vergroten. Maar niet alle mannen, alleen de middelmatige.”
Het professionaliseren van de raden van bestuur is precies een van de doelstellingen van de Europese richtlijn “Women on Board”, die België verplicht zijn huidige wetgeving aan te scherpen tegen het einde van het jaar. Afgelopen mei nam de Kamer een resolutie aan, gesteund door alle democratische partijen met uitzondering van de N-VA, om de weg voorwaarts uit te stippelen.
Quota zijn een tijdelijke rechtvaardigheidsmaatregel die bedoeld is om een oneerlijk onevenwicht te corrigeren dat schadelijk is voor de samenleving als geheel. Natuurlijk houdt niemand van quota, vooral niet de mensen voor wie ze bedoeld zijn. Het argument van de meritocratie gebruiken om quota af te schaffen komt neer op het ontkennen van de structurele ongelijkheid tussen vrouwen en mannen en het bestendigen van een onrechtvaardig systeem.
