“Het Jaarverslag 2023 van het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM) gaat over het respect voor de rechtsstaat in België. We stellen een fragilisering vast van de rechtsstaat in België, die we illustreren aan de hand van drie verschillende thema’s: het gebrek aan middelen voor justitie, de druk en bedreigingen aan het adres van mensenrechtenverdedigers en de zwaktes van het recht op informatie. Als nationale instelling voor de mensenrechten vestigen we de aandacht op deze fragilisering van de rechtsstaat zodat de overheid maatregelen kan nemen om de tendens te keren.”
Het FIRM is een onafhankelijke publieke instelling, opgericht bij wet van 12 mei 2019, en gefinancierd door de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Voorgaande waarschuwing richt zich dus vooreerst tot onze verkozenen.
Maar het richt zich ook tot alle andere instellingen en in het bijzonder tot het Openbaar Ministerie (OM). Het OM staat immers in voor de handhaving van de democratische rechtsstaat en de verdediging van het algemeen belang. Vraag is daarom wat zij er aan doen om de”fragilisering” tegen te gaan.
Fragilisering?
Aan de woordkeuze alleen al kan je merken wie het instituut financiert. In de instellingen die hun dotatie van de Kamer krijgen, zoals bijvoorbeeld de Vaste Comités van Toezicht of de Hoge Raad voor de Justitie, worden nooit zwaarwichtige uitdrukkingen gebruikt.
“Fragilisering” is net zo’n term als het nu overal gebruikte begrip “disfuncties”. Je kan er alle kanten mee op. Wie het leest mag er zijn mening over hebben, maar tot verontwaardiging mag het niet leiden.
Dat zou hier echter wél moeten. Dat gebrek aan respect de rechtsstaat verzwakt en breekbaar maakt werd door de voormalige eerste-voorzitter van het Hof van Cassatie veel duidelijker omschreven. Ridder Jean de Codt waarschuwde er voor dat onze rechtsstaat een “schurkenstaat” dreigt te worden. Juridische stappen lijken voor hem niet uitgesloten ( Het Laatste nieuws, 15 mei 2016).
Vraag is vooreerst wie van onze staat een schurkenstaat maakt. Met “schurkenstaat” wordt hier een staat bedoelt die zijn eigen en de supranationale wetgeving niet respecteert. Dat is bij ons steeds meer het geval. Het volstaat de arresten van het Grondwettelijk Hof na te lezen om het te illustreren.
Telkens wanneer een wet wordt afgekeurd of vernietigd – en dat gebeurt aan de lopende band – is dat het gevolg van de miskenning door onze ministers en vertegenwoordigers van de Grondwet. In het geschorste parlementaire onderzoek over de Operatie Kelk, de huiszoekingen en in beslagnames bij de kerk, werd vastgesteld dat toenmalige justitieminister Stefaan De Clerck (CD&V), grondig de Grondwet miskende door de creatie van een geheel onwettelijke toegang tot de rechter die langs een commissie van de verdachte moest gaan. Op die wijze kon justitieminister Koen Geens (CD&V) zijn afkoopwet door het Parlement sluizen.
Het is nu zelfs een algemeen aanvaarde politieke handeling geworden om wat niet op wettelijke wijze kan worden bereikt op “extralegale” wijze te doen. Deze door kandidaat-premier Bart De Wever (N-VA) voorgestelde “incivieke” werkwijze toont dat dergelijke schurkenstreek nu tot de normale parlementaire werkwijzen wordt gerekend.
Dat de hier met naam genoemde heren, in voorgaande betekenis van het begrip, “schurken” mogen worden genoemd lees je natuurlijk niet in de jaarverslagen van de eerbiedwaardige instellingen.
Dergelijke “krasse” taal behoort evenmin tot de woordenschat van de reguliere pers. Als je er goed naar zoekt kan je in het gekopieerde Belga-bericht over het jaarverslag dan ook het begrip “ Fragilisering” herkennen. Je leest het en velen lezen er over.
Is daarmee de kous af? Het zou nadrukkelijk op het bureel van alle procureurs moeten liggen. Want de handhaving van de democratische rechtsstaat en de verdediging van het algemeen belang is hun imminente opdracht. Doen zij dat dan niet?
Wanneer het om politiek gevoelige dossiers gaat vertoont het openbaar ministerie een ware pleinvrees. De laatste maal dat er echt werd opgetreden dateert van het Agusta-dossier, de veroordeling van prominente politici wegens corruptie.
Wat gebeurde er met de opeenvolgende schandalen als Fortis, Dexia, Arco, Samusocial, Publifin, Land Invest, PFAS, Oosterweel? Om een strafrechtelijke behandeling te vermijden werden er bestuurlijk-politieke onderzoeken over gehouden. Daarin werden menige “disfuncties” vastgesteld.
In de besluitvorming werd dit lege begrip echter aangewend om de burger zand in de ogen te strooien. “Een cascade van collectieve beslissingen” wordt dat nu genoemd. Niemand is nog aanspreekbaar of verantwoordelijk, en dus wordt geen enkele schurk nog gesanctioneerd.
Geen wonder dat dergelijke “disfuncties” tot een fenomeen uitgroeien. Het gebeurt ook op alle niveaus, tot op het gemeentelijke toe. Er gaat geen maand voorbij of er komt een nieuw schandaal in de bouwsector boven water.
Kundige forensische onderzoeken door het agentschap Audit Vlaanderen waaruit menige “disfuncties” in de samenwerking tussen gemeentebesturen en bouwpromotoren worden vastgesteld worden veelal door het parket opzijgelegd. Als er dan toch een gerechtelijk dossier van komt is dat meestal het gevolg van een burgerinitiatief.
De vraag wat de hoeders van de rechtsstaat, de ministers, de vertegenwoordigers van het volk en de procureurs, er aan doen krijgt dan ook een triest antwoord: weinig of niets.
Dat verklaart erg duidelijk waarom de burger er niet langer in gelooft en hij steeds extremer stemt. Voor zij die daardoor hun zitje zullen verliezen is het daarom even duidelijk aan wie het gelegen is: “Aan henzelf en aan niemand anders”.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
