In Foreign Policy verscheen onlangs een interessant artikel over de visie van het Russische establishment op de afwikkeling van de oorlog. De auteur, Anatol Lieven, had vertrouwelijke gesprekken met een zeer gevarieerde groep mensen met hogere maatschappelijke posities, zoals gewezen diplomaten, leden van “think thanks”, academici, zakenlui en ook met enige personen van het grote publiek. Dat is natuurlijk geen statistisch onderzoek, maar wel hoogst interessant om te vernemen wat er in Rusland leeft (en waar president Poetin rekening mee moet houden).

Maar weinigen van de gesprekspartners van Anatol Lieven vonden dat Rusland een volledige overwinning op Oekraïne moet nastreven en Oekraïens grondgebied moet annexeren en Kiev tot een Russische vazalstaat maken. Een ruime meerderheid was voor een snel staakt-het-vuren en acceptatie, min of meer, van de frontlijn als grens.

De meeste gesprekken van Lieven hadden plaats voor de Oekraïense invasie in Rusland, maar die lijkt niet veel verandering in de standpunten te hebben veroorzaakt. Een Russische veiligheidsexpert becommentarieert zeer relativerend: “De aanval op Koersk kan Oekraïne eventueel een wat betere onderhandelingspositie bezorgen, maar niet zoiets als een echte overwinning. Ze zullen zich vroeg of laat moeten terugtrekken van Koersk, maar wij zullen ons nooit terugtrekken uit de Krim en uit de Donbas.”

Toch is de invasie in Kursk heel vervelend voor Poetin, en ze komt bovenop andere vervelende zaken, zoals de bar slechte planning van de Russische invasie in Oekraïne. Lieven noteert: “En bij de geïnformeerde Russische elite merk ik heel weinig echt respect voor de Russische president Vladimir Poetin als militaire leider – maar in tegenstelling daarmee is er een veel ruimer verspreide bijval voor de economische prestaties van zijn regering bij het weerstaan aan de Westerse sancties en het heropbouwen van de Russische oorlogsindustrie.”

Een belangrijke reden voor de wens van een compromis bij de gesprekspartners van Lieven is dat zij het met geweld veroveren van steden zoals Kharkiv niet zien zitten: het gaat traag, met hoge verliezen en met grote vernielingen, zoals bij de strijd om Bakhmut gebleken is. Veroverd grondgebied kan best alleen maar gebruikt worden als onderhandelingspunt bij toekomstige gesprekken.

Snel vredesgesprekken, geen teruggave van geannexeerd gebied

De kern achter deze visie is het idee dat een totale overwinning een grote recrutering en mobilisatie zou vergen, wat gemakkelijk tot verzet zou kunnen leiden, zoals je nu al ziet gebeuren in Oekraïne.

De gedachte om niet alleen tegen Oekraïne, maar ook tegen de NAVO te gaan vechten, wordt belachelijk gevonden. Rusland wilde toch juist de NATO stoppen, niet er een oorlog mee beginnen!

Waar al de gesprekspartners over eens waren is dit: Rusland mag zich niet terugtrekken uit de vier regio’s die Moskou geannexeerd heeft. Andere gebieden kunnen afgestaan worden in ruil voor een garantie van demilitarisering.

Deze standpunten komen goed overeen met wat er uit bevragingen van het grote publiek gebleken is: een voorkeur voor onmiddellijke vredesgesprekken en geen teruggave van geannexeerd gebied aan Kiev.

Bij de gesprekspartners van Lieven was er eensgezindheid over de noodzaak van neutraliteit van Oekraïne. Maar een probleem daarbij blijkt wel hoe een vredesregeling kan veilig gesteld worden, zonder militaire garanties en wapenleveringen van het Westen aan Oekraïne. Daarom wordt gepraat over een vredesverdag dat ondersteund wordt door de VN-veiligheidsraad en door de BRICS-landen, en over een brede, gedemilitariseerde zone beveiligd door een VN-troepenmacht.

Afzwakking van nevenpunten bij onderhandelingen

De meeste gesprekspartners van Lieven bleken ook van mening dat als het Westen instemde met de Russische eisen, Rusland sommige punten zou kunnen afzwakken. Zo bijvoorbeeld de “denazificatie” van Oekraïne. Sommigen achten een niet-vijandige opstelling van Oekraïne tegenover Rusland voldoende. Maar een grote meerderheid was voor een wet die nazisymbolen en -partijen in Oekraïne zou verbieden, zoals die in Oostenrijk in 1955 werd ingevoerd.

Alle gesprekspartners realiseren zich dat internationale erkenning van de Russische annexaties van Oekraïens grondgebied onmogelijk is, en dat Rusland daar niet moet op aandringen. In een vredesakkoord kan die kwestie best opgeschoven worden naar eindeloze, toekomstige onderhandelingen, die dan uitdraaien op een principiële verwerping en een feitelijke acceptatie, zoals het geval is met het door Turkije bezette deel van Cyprus.

Maar al deze standpunten en gedachten zijn natuurlijk maar die van Russische burgers, uiteindelijk is het de president die zal beslissen. Maar hij wordt als een pragmaticus gezien die rekening weet te houden met de militaire realiteit. Toch zijn alle gesprekspartners van Lieven het erover eens dat de gebeurtenissen op het slagveld doorslaggevend zullen zijn. Als Oekraïne de huidige frontlijn weet te verdedigen, zal die een grens worden bij vredesbesprekingen, maar als het Oekraïense leger instort zal Rusland meer gebied opeisen…

(Anatol Lieven is directeur van het Euro-Aziatisch programma van het Quincy Institute for Responsable Statecraft. )

https://foreignpolicy.com/2024/08/27/russia-establishment-ukraine-war-end-ceasefire/