De rechtstreekse dagvaarding door de Roma-gemeenschap van Conner Rousseau is door de rechtbank te Dendermonde niet ontvankelijk verklaard. Is daarmee de kous af? De wijze waarop dit dossier in Dendermonde wordt behandeld gaat het individueel aspect van de zaak te boven.
Het gaat nu om algemene en belangrijke vragen over de wijze waarop een bemiddeling in strafzaken wordt toegepast. Zoals de zaken nu staan wordt de procureur een rechter en blijft er van één van de vereisten van het eerlijk proces, de openbare behandeling door de echte rechter, niets over. Daar zou best meer klaarheid in komen.
Bemiddeling in strafzaken is erop gericht een geschil te regelen zonder dat een rechter optreedt. Het doel van bemiddeling in strafzaken bestaat erin om een communicatieproces tussen dader en slachtoffer op gang te brengen waarin beide partijen tot een overeenkomst komen en zo het conflict in eigen handen nemen.
justitie.belgium.be
De procedure wordt als afgerond beschouwd zodra de maatregel(en) uitgevoerd werd(en) en de Procureur des Konings tot het verval van de strafvordering beslist. In geval de door bemiddeling voorgestelde maatregel(en) niet nageleefd wordt(en), gaat het dossier terug naar de Procureur des Konings met het oog op vervolging voor de rechtbank.
Deze procedure is op zich al een geheel andere aanpak dan wat de klassieke strafprocedure voor ogen had. In de klassieke procedure zijn opdrachten en bevoegdheden helder. Er zijn twee procespartijen, enerzijds de procureur, anderzijds de benadeelde.
Beiden kunnen de zaak voor de strafrechter brengen, de procureur door zijn ambtelijke dagvaarding, de benadeelde door een rechtstreekse dagvaarding. Vervolgens wordt de zaak behandeld in een openbaar en tegensprekelijk proces1 waarin ieder zijn zeg kan doen en de rechter op gemotiveerde wijze beslist over schuld en boete.
Door bemiddeling in strafzaken wordt getracht een conflict op te lossen zonder tussenkomst van de rechter. Dat is op zich reeds een verregaande afwijking van de vereisten voor eerlijk proces, vermits daardoor de waarborgen voor eerlijke afhandeling, tussenkomst van een onafhankelijke en onpartijdige rechter zowel als de openbare behandeling niet meer aanwezig zijn.
Om overbelasting van de rechtbank op te lossen kan een akkoord tussen de partijen voor kleinere zaken een aanvaardbare andere weg zijn. Maar wat indien de procespartijen het niet of niet meer eens zijn met de bemiddeling? Wie beslist dan?
Het is dezelfde vraag die ook in de afkoopwet opdook. De eerste versie liet ook toe dat de procureur met de verdachte een akkoord sloot om door de eenmalig betaling van een afkoopsom de tussenkomst van de rechter te vermijden.
Het Grondwettelijk Hof keurde deze eerste versie echter af omdat er geen rechterlijk toezicht in een openbare procedure op gebeurde. Er waren wee wetswijzigingen nodig om opnieuw aan de vereisten van eerlijke procesvoering te kunnen voldoen.
In dit dossier van de dagvaarding van de Roma-gemeenschap tegen Conner Rousseau duikt dezelfde vraag op. De procureur meent dat aan alle voorwaarden van het akkoord is voldaan. De benadeelde partij was het daar niet mee eens en gebruikte zijn recht om rechtstreeks voor de strafrechter te dagvaarden om er zo een rechterlijk oordeel over te verkrijgen.
De rechtbank oordeelde dat de dagvaarding door de benadeelde partij niet ontvankelijk is, dat er zelfs geen rechterlijk oordeel over mogelijk is, omdat de strafvordering is vervallen. Het gaat hierin nog niet over de grond van de zaak maar over de enkele vraag wie naar de strafrechter kan stappen.
Vraag is echter of hier geen verwarring wordt gecreëerd tussen de twee manieren waarop een strafrechter kan gevraagd worden om een oordeel te vellen. In het eerlijk proces kunnen beide procespartijen dat en geldt tussen hen zelfs het principe van “wapengelijkheid”.
Volgens de uitspraak van de rechter te Dendermonde vervalt het recht van de benadeelde door de enkele beslissing van de procureur om zijn bevoegdheid tot dagvaarding niet meer uit te oefenen. Het gevolg van deze beoordeling is dus dat de procureur beslist over wat er uiteindelijk met het dossier gebeurt: geen behandeling voor een rechter in een openbaar en tegensprekelijke procedure, enkel een eenzijdige beslissing van één procespartij volstaat om iedere rechterlijke beoordeling onmogelijk te maken.
Staat dit, ongeacht de vereisten van het eerlijk proces, ook in de wet op de bemiddeling2 niet anders? “In geval de voorgestelde maatregel(en) niet nageleefd wordt(en), gaat het dossier terug naar de procureur des Konings met het oog op vervolging voor de rechtbank”.
Heeft de benadeelde partij niet het recht om de naleving van de voorwaarden te betwisten? Stelt de procureur zich hier niet in de plaats van de rechter? Kan een procespartij als de procureur, die dus partijdig is, wel de plaats van een onpartijdige rechter innemen?
Ook het doel van een openbare behandeling, “justice must seen to be done”, gerechtigheid moet zichtbaar gebeuren, wordt hier geweld aangedaan. Blijkbaar mogen de benadeelden niet het gehele dossier inzien en is dat de reden waarom gedagvaard werd.
Heeft de procureur hier wat te verbergen dat niet in openbare zitting mag komen? Het is te verhopen dat hier niet gebeurt wat in twee andere dossiers werd nagelaten. In het onderzoek over het misbruik in de kerk, dat over Operatie Kelk, de huiszoekingen en inbeslagnames bij de kerk, werd geen cassatieberoep aangetekend tegen de nochtans erg betwistbare teruggave van de in beslag genomen stukken.
Ook in de zaak Reuzegom gebeurde dit niet zodat ook daarin het Hof van Cassatie niet kon oordelen over de in het arrest van het hof te Antwerpen gebruikte middelen om opzettelijke te veranderen in onopzettelijke misdrijven aan de hand van de enkele vraag van de voorzitster te Hasselt om er een debat over te houden.
Misschien kan ook hier een vraag aan het Grondwettelijk Hof, net zoals de toenmalige vraag over de eerste versie van de afkoopwet, duidelijkheid brengen.
Kan aan de procureur wel worden gegeven wat aan de strafrechter toekomt?
Wordt het gelijkheidsprincipe geen geweld aangedaan wanneer aan de éne procespartij meer “macht” wordt gegeven dan aan de andere?
Wordt hier – andermaal – geen gebruik gemaakt van een goed bedoelde bemiddelingsprocedure, om deze steeds verder gaande macht nogmaals te versterken?
Notes:
1 Een tegensprekelijke procedure betekent dat alle partijen die opgeroepen worden om voor een rechter te verschijnen het woord krijgen om zich te verdedigen. Dit houdt in dat alle partijen niet alleen hun eigen argumenten mogen aanbrengen maar tevens het recht hebben om op de argumenten van de tegenpartij een antwoord te geven (= tegenspreken). Tegensprekelijkheid is een vrij algemeen aanvaard maatschappelijk begrip dat bijvoorbeeld ook wordt toegepast in debatten of in onderzoeken door experten van verzekeringen. In rechtszaken is tegensprekelijkheid een van de voornaamste elementen voor de democratische legitimiteit van de rechtsgang (nvdr).
2 Er is niet één wet over bemiddeling in rechtszaken. De Wet van 21 februari 2005 legt de basis. Het Gerechtelijk Wetboek beschrijft bemiddeling in Artikels 1724 tot 1737. Verder zijn er meerdere KB’s die bemiddeling verder uitwerken, met onder meer specifieke regels voor geschillen over ouderlijk gezag, scheidingen e.d. (nvdr)
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
