Huidig president Nicolás Maduro kwam in 2013 aan de macht na de dood van president Hugo Chávez, de grondlegger van de socialistisch geïnspireerde revolutie die het land tot nu toe volhoudt. Op 28 juli dit jaar zullen de stemhokjes opengaan voor de presidentsverkiezingen voor  de periode 2025-2031.

De tragische parodie van de twee Venezuela’s

Begin januari 2019 riep Juan Guaidó, toenmalig volksvertegenwoordiger van de oppositiepartij Voluntad Popular, op tot een mobilisatie in het land en eiste de interventie van de nationale strijdkrachten en de internationale gemeenschap om de ‘onwettige’ regering van Nicolás Maduro omver te werpen. Hij riep dus met andere woorden op tot een militaire staatsgreep. Einde januari van hetzelfde jaar riep hij zichzelf uit tot interim- of waarnemend president van Venezuela, naast Nicolás Maduro, het officiële staatshoofd. Hij kreeg daarbij de steun van de toenmalige Amerikaanse regering van Donald Trump en van de Lima Groep (opgericht door twaalf Latijns-Amerikaanse landen met de bedoeling een vreedzame afloop van de  crisis in Venezuela te bekomen). Begin mei 2019 braken verontwaardiging en protestacties uit toen de oppositie een oproep deed aan het Amerikaanse Southern Command (een van de tien verenigde gevechtscommando’s van het Amerikaanse Ministerie van Defensie, gevestigd in Doral, Florida) om ‘mee te werken‘ in de zoektocht naar een strategie om uit de crisis te komen. Daarop stelde Craig Faller, het hoofd van dat gevechtscommando, zich ter beschikking van de Venezolaanse oppositieleider Juan Guaidó om te helpen bij het ‘herstel van de grondwettelijke orde‘. Ook al een verzoek voor een Amerikaanse militaire interventie? Zo werd het alleszins geïnterpreteerd door de Venezolaanse regering en Guaidó werd aanzien als landverrader. Half september 2019 werd hij door de Nationale Assemblee (Congres) met een meerderheid in de oppositie, bekrachtigt als interim-president van het land totdat ‘de wederrechtelijke bezetting’ door Nicolás Maduro ophoudt. President Donald Trump ontving de echtgenote van Guaidó als first lady van Venezuela in het Witte Huis. Inmiddels werden miljoenen dollars van de staat Venezuela – geblokkeerd door de VS – overgedragen om de plannen van Guaidó te financieren. Hij richtte onder meer her en der parallelle Venezolaanse ambassades in het buitenland op. Nog begin januari 2022 werd hij door een deel van de onderling verdeelde oppositie bekrachtigd als ‘president’ van Venezuela.

Twee Venezuela’s. Een van leden van oppositiepartijen, rechtse politici, eigenaars van bedrijven en financiële instellingen, welgestelden, waaronder een deel bereid is om de socialistische regering van president Nicolas Maduro ten val te brengen, desnoods met een militaire invasie van de Amerikaanse aartsvijand. Een ander Venezuela, dat van sociaalvoelende politici en gepolitiseerde militanten, gesteund door het leger. En daar midden in een bevolking die door de sterk gepolariseerde maatschappij en de misdadige sancties van de VS met grote schaarste te kampen heeft en soms met moeite rond komt, ondanks de talloze ‘misiones’ (zorgmaatregelen op vlak van voeding, onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting van de regering voor de bevolking).

Maar tegen het einde van 2022 moest de oppositie (en met haar de VS en de Europese Unie) met scha en schande toegeven dat het avontuur van hun spilfiguur Guaidó op een sisser uitgelopen was, waarop ze het besluit nam om een einde te maken aan de schaduw-regering van Guaidó.

Een nieuwe ster aan het electorale firmament

De talrijke oppositiepartijen blonken uit door versnippering en gebrek aan eenheid. Daardoor stonden ze zwak in het strijdperk richting verkiezingen. Maar in oktober vorig jaar organiseerde een aantal oppositiepartijen gezamenlijk voorverkiezingen met de bedoeling maar een kandidaat naar voor te schuiven voor de nationale verkiezingen van dit jaar die hen allemaal zou vertegenwoordigen. Onder de minstens tiental kandidaten die opdaagden, was Juan Gaidó niet meer te zien. Hij werd afgeserveerd door de oppositie na bewezen diensten. Er doken ook een vijftal kandidaten op die sowieso bij wet uitgesloten werden om diverse redenen. Een onder hen was Corina Machado. Zij werd voor 15 jaar op non-actief gezet voor het bekleden van een openbaar ambt.

Vanwaar die uitsluiting? De regering schuift verschillende redenen naar voor.

In het algemeen beschuldigt de regering María Corina Machado van daden die ‘de openbare ethiek, de bestuurlijke moraal, de rechtsstaat, de vrede en de soevereiniteit van de Bolivariaanse Republiek Venezuela ondermijnen.’

Meer concreet bekeken is een van de meest herhaalde kritieken dat zij zich in april 2002 medeplichtig maakte aan de staatsgreep tegen president Hugo Chávez. Nadat hij de dag ervoor gevangen gezet werd, ondertekende ook zij het ‘Carmona-decreet.’ Met dat decreet kwam bedrijfsleider Pedro Carmona Estanga aan de macht en werden de volksvertegenwoordigers van het Congres en de functionarissen van de overheidsinstanties geschorst. Dankzij massale en bliksemsnelle reacties van de bevolking en een getrouw gebleven deel van het leger kwam de inmiddels gevangen genomen Hugo Chávez terug als president.

Einde mei 1914 vond een nieuwe episode plaats in de langlopende strijd tussen Corina Machado en de regering toen de politieke top van de regering  haar ervan beschuldigde achter een moordcomplot tegen president Nicolás Maduro te zitten. Jorge Rodríguez, de burgemeester van de gemeente Libertador in Caracas, – geflankeerd door een deel van de hiërarchie van de Venezolaanse regering – meldde dat de moord deel uitmaakte van een groter plan dat mikte op straatprotesten en op een mislukte couppoging ‘om een bloedbad in het land te ontketenen en om zo een buitenlandse interventie te rechtvaardigen.’ Op radio en televisie presenteerde burgemeester Rodríguez een reeks e-mails die werden toegeschreven aan voormalig volksvertegenwoordiger María Corina Machado. In één ervan zou zij gehoopt hebben op de steun van minstens één hooggeplaatste ambtenaar van het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken voor haar moordplannen.[1]

En vervolgens haar steun vanaf 2019 aan het plan van Juan Guaidó die het leger opriep om een staatsgreep te plegen en daarna de VS benaderde voor een militaire interventie.

We kunnen ons hierbij de vraag stellen hoe desgevallend België zou reageren. Stel dat een Belgische persoon of politieke partij contact zou nemen met een militaire instantie in China om de mogelijkheid te onderzoeken naar een eventuele gewapende invasie in ons land. Hoe zou onze regering en de bevolking reageren? Allicht niet met de mogelijkheid om die personen nog langer te laten deelnemen aan verkiezingen om politieke functies te bekleden. (Weliswaar een beetje een manke vergelijking, daar tot nader order China zich niet toelegt op militaire invasies in onafhankelijke staten, terwijl de VS daarin kampioen zijn.)

Maar door de VS en de Europese Unie wordt de regering van Nicolás Maduro net daarop afgerekend en beticht van gebrek aan electorale democratie. En dus is de Amerikaanse wurggreep tegen het land meer dan gerechtvaardigd. Verder bleken de VS bereid om de sancties tegen de belangrijke olie-industrie van Venezuela op te heffen in ruil voor het toelaten van deelname aan de presidentsverkiezingen van 2024 door oppositiekandidaten die door de regering gediskwalificeerd werden.

Schitterde ster opnieuw vervangen

Het Democratisch Eenheidsplatform (PUD) van de oppositie vond het uiteindelijk ook niet kunnen en einde maart dit jaar schoven ze Corina Yoris als presidentskandidaat naar voor in plaats van de controversiële Corina Machado. Deze 80 jaar oude  filosofe van beroep, met een lange intellectuele carrière in haar vakgebied, maar zonder enige politieke achtergrond, was bereid de estafettestok over te nemen. Maar ook zij werd de weg afgesneden ofschoon ze geen staatsvijandig verleden achter zich heeft.

Zij is kandidate van de partij Vente Venezuela. Ze had nog nooit een openbaar ambt bekleed en zou voor het eerst deelnemen aan verkiezingen. Omdat ze geen verantwoordelijke positie in haar partij bekleedde, kon ze zelf geen gebruik maken van het officiële Platform van de Nationale Kiesraad (CNE) om haar kandidatuur te formaliseren. Dit is immers de verantwoordelijkheid van de vertegenwoordiger van elke en dus ook van haar partij bij de CNE. Maar helaas, zelfs haar partij Vente Venezuela was niet gekwalificeerd om kiesgerechtigden voor te dragen. Die partij is in het land niet geregistreerd als politieke partij en kan daardoor als politieke beweging wel deelnemen aan activiteiten en evenementen organiseren, maar kan niet meedoen aan verkiezingen.

Hoe dan ook zoveel is zeker dat de regering van Nicolás Maduro ervoor beducht is dat Corina Yoris in het spoor van Corina Machado, eens aan de macht, de moeizame verwezenlijkingen van de instellingen, de sociale structuren en de organisaties van de socialistische staat zal vernietigen ten voordele van een bepaalde elite, zoals vroeger het geval was.

Dat die vermoedens sterk meespelen blijkt ook uit het feit dat einde maart dit jaar president Nicolás Maduro aankondigde dat hij bij het Congres een wetsontwerp tegen fascisme zal indienen om tegenstanders te straffen die aanzetten tot gewelddaden tegen het land. Daarbij werd gedacht aan de gewelddaden die het land in 2014, 2015 en 2017 kende tijdens demonstraties tegen de regering waarbij meer dan honderd doden vielen.[2]

Het was te verwachten dat de oppositie moord en brand zou schreeuwen. Een van de historische kopstukken, die zelfs al in de gevangenis zat, bond half april de kat de bel aan en reageerde voluit tegen eerste vicepresident Diosdado Cabello, die zei dat zodra de wet aangenomen was ‘een Venezuela van vrede zal worden geconsolideerd.’

Daarop bekritiseerde de minister van de Volksmacht voor Communicatie en Informatie, Freddy Ñáñez, het standpunt van opposant Leopoldo López over de wet tegen het fascisme. Hij citeerde een citaat van de geëngageerde Duitse dichter Eugen Berthold Friedrich Brecht: ‘Niets lijkt meer op een fascist dan een bange bourgeois.’

Vicepresident Delcy Rodríguez verwees in die zin naar situaties die vastgesteld werden in de afgelopen 25 jaar: ‘Uitingen en acties van organisaties en partijen met een openlijk  fascistisch tintje.’ [3]

Een definitieve kandidaat gevonden?

Het Democratisch Eenheidsplatform (PUD) meldde dat de kandidaat die op 28 juli tegenover Nicolás Maduro komt te staan, de voormalige ambassadeur Edmundo González Urrutia zal zijn. Hij is een figuur al even onbekend als Corina Yoris en iemand op wie nog niemand een stem uitbracht. De keuze die op hem viel was het resultaat van een bijeenkomst achter gesloten deuren tussen de vertegenwoordigers van de partijen van het platform.

Sinds zijn kandidatuur officieel werd voorgesteld, organiseerde de ex-ambassadeur echter geen publieke campagne-evenementen. Het is María Corina Machado die rondleidingen blijft geven en haar foto aan de mensen laat zien.

Socioloog Carlos Raúl Hernández, die zelf ook een vertegenwoordiger van de oppositie is, zei dat de verkiezing van Edmundo Gonzáles Urrutia als kandidaat van het Platform, het resultaat is van domheid.

‘Het probleem is dat ik deze man nog nooit in een politieke avatar heb gezien, hij weet niet hoe hij een crisis het hoofd moet bieden. Hij was het product van die enorme oefening in domheid die de voorverkiezingen waren, waaronder zelfs vijf gediskwalificeerde kandidaten waren, dat sloeg nergens op en dat moet gezegd worden.’

‘De kandidatuur van Edmundo kwam voort uit de vastberadenheid van María Corina om in de verkiezingsarena te blijven en op het einde van de route de vermeende “steun” aan Gonzáles Urrutia over te dragen.’

Gevraagd naar het programma van zijn beleid voor het land, indien hij verkozen werd, gaf de ex-ambassadeur geen concrete uitleg. Des te meer wat betreft zijn politieke positie ten overstaan van het buitenland. Als hij zijn regeringsbeleid in dezelfde lijn doorvoert als María Corina, zullen de vernieuwde samenwerkingsovereenkomsten met de VS de olie-industrie als centraal aspect hebben. (Dezelfde industrie die het Witte Huis probeert af te blokken door middel van een sterk pakket sancties tegen de huidige regering.)

Corina Machado zei hierover tegen CNN: ‘we kunnen overgaan tot een privatiseringsproces om een einde te maken aan de monopolies. Venezuela bekleedt een positie wat betreft ons ruwe olie profiel dat perfect aansluit bij het raffinagesysteem van de Verenigde Staten en tegelijkertijd hebben de Verenigde Staten een strategische partner nodig en er is geen andere op het halfrond vergelijkbaar met die van Venezuela”.

Hoe sterk staat president Nicolás Maduro om zichzelf op te volgen?

Nicolás Maduro werd als kandidaat voorgedragen door 11 politieke organisaties die lid zijn van de ‘Grote Patriottische Pool Simón Bolívar.’

Alleen al de ‘Verenigde Socialistische Partij van Venezuela (PSUV),’ (de partij van de president) onderschreef de nominatie van haar  presidentskandidaat met de handtekeningen van meer dan 4,5 miljoen aanhangers, militanten en leiders aan de basis, die opeenvolgende bijeenkomsten hielden in 269 duizend straten, 50 duizend gemeenschappen en 14 duizend verkiezingscentra, waar de PSUV organisatiestructuren heeft die het hele nationale grondgebied bestrijken.

De voorzitter van de opiniepeiler Hinterlaces, Oscar Schemel, die een expert is in politieke communicatie en verkiezingsmarketing, liet zich uit over de strategie van de oppositie: ‘Voor deze sector maakt het niet uit wie de kandidaat is of wat zijn beleid inhoudt, het belangrijkste is om president Maduro en het Chavisme te verdrijven. Het is een stem die het land opnieuw probeert te polariseren in twee grote sectoren.’ [4]

Tot slot merken we dat vandaag enkele landen van Latijns-Amerika een heuse ruk naar rechts ondergaan, zoals Argentinië, Peru en Ecuador. De uitslag van de verkiezingen in Venezuela in juli dit jaar zal niet alleen belangrijk zijn voor het land zelf, maar ook voor het Latijns-Amerikaans subcontinent. En daarmee gepaard gaande met de machtsverhoudingen van het subcontinent tegenover de agressie van de VS.

[1] https://www.bbc.com/mundo/noticias/2014/05/140325_venezuela_maria_corina_machado_msd

[2] https://www.dw.com/es/maduro-propone-ley-contra-el-fascismo-para-sancionar-a-opositores/a-68657364

[3] : Ciudad Caracas: Venezuela. Ñáñez critica postura de Leopoldo López ante Ley contra el Fascismo – Resumen Latinoamericano

[4] Venezuela. La novela de la oposición venezolana de cara a las elecciones – Resumen Latinoamericano