De groeiende spanningen tussen China en de Verenigde Staten stonden centraal op de Shangri-La Dialoog, een jaarlijks forum over veiligheids- en defensievraagstukken in de Indo-Pacific dat dit jaar van 31 mei tot 2 juni 2024 in Singapore plaatsvond.
De Shangri-La Dialoog is een belangrijk evenement, georganiseerd door het International Institute of Strategic Studies, een Britse denktank. Het brengt elk jaar meer dan 600 regeringsfunctionarissen, militaire leiders en deskundigen uit zo’n 50 landen samen om inzicht te krijgen in de machtsverhoudingen en tegenstellingen in de Indo-Pacific, een van ‘s werelds belangrijkste strategische knooppunten.
Groeiende spanningen
De 21ste editie van dit forum vond plaats tegen de achtergrond van zware spanningen in de regio, die het Franse ministerie van Defensie als volgt beschrijft: “De geopolitieke context is er een van Chinees-Amerikaanse rivaliteit en van toenemende concurrentie tussen de twee landen […].
Deze rivaliteit weegt op alle staten in de regio, die in de verleiding komen om partij te kiezen. De context wordt ook gekenmerkt door toenemende spanningen in de Zuid-Chinese Zee […]. Het aantal incidenten tussen China en de Filipijnen neemt toe. Tot slot is er een zorgwekkende toenadering tussen Rusland en Noord-Korea.”
Kaart: Joshuvan, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0
VS en Canada sturen fregatten door Straat van Taiwan
Een eerste indicatie van de spanningen is het besluit van de Verenigde Staten en Canada om tijdens het forum in Singapore met twee militaire schepen te patrouilleren in de Straat van Taiwan (de 180 km brede zeestraat tussen China en Taiwan).
De South China Morning Post, een krant uit Hong Kong schreef daarover: “Tegelijkertijd staken de Amerikaanse destroyer USS Chung-Hoon en het Canadese fregat HMCS Montreal de Straat van Taiwan over. De woordvoerder van de Amerikaanse marine beschreef het als een routinebeweging in wateren waar vrij verkeer en overvliegen in overeenstemming zijn met het internationaal recht”.
Luitenant-generaal Jing Jianfeng van de Chinese delegatie veroordeelde deze provocatie en reageerde tegen “de frequente doorvaart van Amerikaanse militaire schepen door de Straat van Taiwan en de Amerikaanse pogingen om meer landen aan te zetten tot inmenging in de kwestie Taiwan”.
Wildgroei van militaire allianties onder leiding van VS
VS-minister van Defensie Austin en generaal Jing Jianfeng drukten elkaar wel de hand, maar dat betekent niet dat er een einde komt aan de groeiende Chinees-Amerikaanse tegenstellingen in de regio.
Dit gebied is van cruciaal belang voor de wereldeconomie. Daar passeren talloze handelsroutes voor koolwaterstoffen en zeldzame metalen en industrieproducten.
Als gevolg hiervan wordt het gebied steeds meer gemilitariseerd, met een wildgroei aan Amerikaanse militaire overeenkomsten zoals de AUKUS met Australië, het VK en de VS, de Five Eyes met dezelfde landen plus Nieuw-Zeeland en Canada, de Quad met de VS, Japan, Australië en India, en de Jakus met Japan, Zuid-Korea en de VS.
Permanente aanwezigheid met VS-vloot en militaire bases
De militarisering van het gebied uit zich ook in de permanente aanwezigheid van de Vijfde en Zevende Vloot van de VS en de proliferatie van militaire bases in Guam, Djibouti, Diego Garcia, enz., allemaal onder leiding van het Indo-Pacific Command van de Verenigde Staten.
In reactie op wat het een omsingeling noemt, verhoogde China zijn militair budget met 7,1 procent in 2022 en 7,2 procent in 2023. Veelzeggend is dat dit extra budget voornamelijk gaat naar de marine, met in het bijzonder de ingebruikname van een derde vliegdekschip in 2022.
Slechts 12 landen erkennen Taiwan als onafhankelijk land
De kwestie Taiwan moet natuurlijk in een mondiale context worden geplaatst. Volgens het internationaal recht behoort dit eiland tot de Volksrepubliek China sinds de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 25 oktober 1971 resolutie 2.758 aannam.
Die resolutie besliste “de Volksrepubliek China al haar rechten terug te geven en haar regering te erkennen als de enige legitieme vertegenwoordiger van China bij de Verenigde Naties en om de vertegenwoordigers van Tsjang Kai-Sjek onmiddellijk te verdrijven van de zetel die hij illegaal bezet houdt in de Verenigde Naties en aanverwante organen”.
In 2000 waren er 29 landen die Taiwan officieel als soevereine staat erkenden, in 2024 is dat aantal nog gedaald tot 12.
Eén land, twee systemen
Het officiële standpunt van Beijing is dat China streeft naar een vreedzame hereniging op basis van het principe “één land, twee systemen”. In het witboek De kwestie Taiwan en de hereniging van China in een nieuw tijdperk van 2022 zegt China daarover:
“Om tot vreedzame hereniging te komen, moeten we erkennen dat het vasteland en Taiwan verschillende sociale systemen en ideologieën hebben. Het principe van ‘één land, twee systemen’ is de meest inclusieve oplossing voor dit probleem.
Verschillen in sociale systemen zijn geen obstakel voor hereniging en ook geen rechtvaardiging voor afscheiding”.
Militaire optie als laatste redmiddel tegen separatisme en externe inmenging
Een militaire optie wordt echter niet helemaal uitgesloten in dit memorandum: “We zullen met de grootst mogelijke oprechtheid werken en kosten noch moeite sparen om een vreedzame hereniging te bereiken. We zullen echter niet afzien van het gebruik van geweld en we behouden ons de mogelijkheid voor om alle noodzakelijke maatregelen te nemen.
Dit doen we om ons te wapenen tegen inmenging van buitenaf en tegen separatistische activiteiten. Het is geenszins gericht tegen onze Chinese landgenoten in Taiwan. Een niet-vreedzame aanpak zal het laatste redmiddel zijn, als de omstandigheden ons daartoe dwingen.”
VS: “Veiligheid Taiwan = veiligheid VS”
Het was precies deze “inmenging van buitenaf”, dat wil zeggen door de Verenigde Staten, die Beijing in Singapore opnieuw aan de kaak stelde.
De vertegenwoordiger van de VS rechtvaardigde de verhoogde militaire aanwezigheid in de regio: “De regio Azië-Stille Oceaan blijft een prioritair inzetgebied omdat de Verenigde Staten alleen veilig kunnen zijn als Azië veilig is. China moet de politieke overgang in Taiwan niet gebruiken als voorwendsel voor een dwingende interventie”.
China: “Tegen koude oorlog van VS”
De Chinese reactie was snel. De Chinese vertegenwoordiger verklaarde: “De Indo-Pacific-strategie van de Verenigde Staten dient alleen de geopolitieke belangen van de VS en is gedoemd te mislukken. Onder het mom van het bevorderen van regionale samenwerking houden de VS vast aan de mentaliteit van de Koude Oorlog, doen ze aan nulsomspelen, vormen ze exclusieve ‘clubs’ en proberen ze kleine kliekjes samen te smelten om een ‘Azië-Stille Oceaan-versie van de NAVO’ op te bouwen om de VS-hegemonie te handhaven.”
Taiwan is look-alike van Oekraïne
Volgens Beijing lijkt de uitbreidingslogica van de NAVO, die al aan de basis lag van de oorlog in Oekraïne, nu een look-alike te hebben in de Indo-Pacific.
Het leidt tot hetzelfde resultaat: het vergroot de risico’s op oorlog ten bate van het militair-industrieel complex, waarvoor de Amerikaanse president Eisenhower al in 1961 waarschuwde.
Meer info
- Beijing zal vastberaden en krachtig optreden om Taiwanese onafhankelijkheid te voorkomen”, Le Temps, 2 juni 2024.
- La stratégie indo-pacifique des Etats-Unis ne sert que leurs propres intérêts”, Xinhuanet, 2 juni 2024
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
