Is Hamas een terroristische organisatie of een verzetsgroep? Slechte vraag, want het ene sluit het andere niet uit. De eerste term gaat over een methode, de tweede over een doelstelling. Bovendien is er een gangbare visie die stelt dat terrorisme hoort bij sociale groepen of organisaties die ageren tegen hun omgeving, namelijk de omringende cultuur of de staat. Staten kunnen in die visie niet terroristisch zijn. Alleen dissidente personen of groepen kunnen het etiket “terroristisch” krijgen. Meteen wordt dat etiket ook een wapen in de strijd tegen hen: terroristen zijn publieke vijanden, zijn crimineel, moeten met alle macht bestreden worden, en met ieders hulp…

Terwijl een deel van de vakliteratuur over terrorisme het bestaan van staatsterrorisme niet ziet en niet erkent, is het voor een socioloog als Alessandro Orsini duidelijk dat het fenomeen bestaat, en hij beschrijft het beleid van Israël als een actueel voorbeeld ervan. Dat is een belangrijke correctie van de gangbare visie. Maar het betekent niet dat het tegen de staat gerichte terrorisme niet bestaat. Op de vraag of Hamas een terroristische organisatie is, antwoordt Orsini bevestigend. Want, zo legt hij uit, je moet doelstelling, methode en actor uit elkaar houden. Terrorisme is een methode.

Zijn definitie: “Het terrorisme is een gevechtstechniek om de macht te bekomen of te behouden. Staten gebruiken terrorisme om de macht te behouden, terwijl sociale bewegingen, met bepaalde uitzonderingen, het gebruiken om de macht te veroveren. Hier mijn definitie van terrorisme [voor zover niet van de staat]: ‘Het terrorisme is politiek geweld met als doel terreur te verspreiden onder de bevolking om toegevingen te bekomen van een regering, geleid door een ideologie.”

Terrorisme is geweld met een politieke doelstelling

Dat betekent dat spontane daden van agressie, bijvoorbeeld het in brand steken van een vakbondsgebouw of een politiekantoor, of het inrijden op een groep betogers, op zich niet onder het begrip terrorisme vallen. Er is een achterliggende ideologie bij nodig, en ook de doelstelling om iets te bekomen. Een wetswijziging, een ander beleid, de erkenning van een probleem of een standpunt daarrond… Een moord op een dokter door een christelijke anti-abortusmilitant in de VS is terrorisme, want hij wil via afschrikking bekomen dat er geen abortussen meer worden uitgevoerd.

Toen, op 25 februari 1994, de Jood Baruch Goldstein de moskee van Hebron in Israël binnenstapte en 29 biddende moslims doodschoot, was zijn doel herkenbaar: weg met die moslims, hier in Israël! Dat ze ophoepelen, of we maken er korte metten mee! Goldstein vond bijval: de huidige minister Ben-Gvir in de regering-Netanyahu is een bewonderaar, en dat zegt heel wat over het regeringsbeleid en toont de koppeling tussen gewoon terrorisme en staatsterrorisme.

Het staatsterrorisme van Israël werd overigens voorafgegaan door gewoon terrorisme, tegen de overheid. De Joodse terreurgroep Irgun blies op 22 juli 1946 het Koning Davidhotel in Jeruzalem op, waar het Engelse bestuur van Palestina was ondergebracht, met 91 doden als resultaat, lang niet allemaal Engelse bestuurders van de regio. Dat is maar een van de aanslagen van de Irgun, maar de meest bekende. De leider van de terreurgroep, Menachem Begin, zou premier van de staat Israël worden in 1977. (Eigenlijk kan Hamas dus veel leren van het Joodse zionistische terrorisme: terreur loont! De terrorist van vandaag kan de toppoliticus van morgen worden! En eigenlijk is de regering van Israël heel slecht geplaatst om het terrorisme van Hamas en soortgelijke groepen te bekritiseren, af te keuren en te bestrijden…)

Angst als psychologisch wapen

Terroristen vallen burgers aan omdat ze niet de middelen hebben om het leger van de staat aan te vallen, en duiken onder na hun actie. Dat verhoogt de schrik in de samenleving: er kan altijd uit het niets geweld opspringen, iemand met een dolk of een automatisch geweer of een handgranaat, die weer verdwijnt, zodat je moet vrezen dat het scenario zich herhaalt, op onvoorzienbare momenten. Het doelwit van de terrorist(en) kan zowel de burger(s) zijn als de militair(en). De doelstelling daarbij is dat de overheid een toegeving doet, in het geval van het Palestijnse terrorisme is dat bijvoorbeeld, kort gezegd, de terugtrekking van Israël uit de bezette gebieden. Dat laatste is de primaire doelstelling van de terroristische actie, de aanslag of de moordpartij is het middel om dat te bekomen.

Ideologie is essentieel

Wat is het verschil tussen gewone criminaliteit, bijvoorbeeld drugkartels die elkaars leden vermoorden, en terrorisme? Dat er bij dit laatste een ideologie aan het werk is. Daar zit o.a. zelfverloochening en zelfopoffering bij: de terrorist(e) die zichzelf opblaast met een bomgordel midden in een menigte of in een druk bezocht café of restaurant geeft zijn of haar leven voor wat de goede zaak geacht wordt.

Waarom terrorisme? Het is soms de enige optie…

Alessandro Orsini gaat in het boek waaruit ik hier citeer niet in op de oorzaak van terrorisme. Maar daarover lees je interessante zaken bij een andere expert, Jacques Baud. Hij merkt op dat terrorisme tegen een staat zich ontwikkelt als die geen enkele ruimte meer laat voor andere manieren om op te komen voor de vaak legitieme belangen van de bevolking of een groep daarvan. “Dit is wat gebeurt met Israël, dat weigert internationaal humanitair recht in te voeren en geen ruimte laat om rekening te houden met Palestijnse eisen.” En: “Het probleem is dat in Palestina de mogelijkheden om ontevredenheid uit te drukken zo beperkt zijn dat de keuze van mogelijke strategieën ertoe neigt gereduceerd te zijn tot terrorisme, dat daardoor legitimiteit verwerft.”

Baud legt ook uit wat de bedoeling en het effect is van de term “terrorisme” of “terrorist”: “Het eenvoudige effect van het etiket ‘terrorist’ is elke dialoog met de betrokken entiteit (een persoon of een organisatie) uit te sluiten. Dit is de reden waarom de Verenigde Naties in 2021 Israël veroordeeld hebben voor het op die manier etiketteren van Palestijnse organisaties voor mensenrechten. Dit is omdat de strategie van Israël was alle communicatiekanalen met de Palestijnen af te snijden, alsof ze die wilden aanmoedigen om hun toevlucht te nemen tot geweld.”

Baud merkt op dat “Hamas beschouwd wordt als een terroristische organisatie door de Westerse wereld, d.w.z. in essentie door de VS en de EU, maar niet door de rest van de wereld. Hamas definieert zichzelf inderdaad als een nationale bevrijdingsbeweging die vecht tegen de bezetting van Palestina en voor het herstel van de rechten van het Palestijnse volk. Het heeft geen ambities en is geen bedreiging buiten de grenzen van Palestina. De definitie van Hamas als een terroristische groep berust op een verkeerd begrip van zijn aard en op de wens om steun voor Israël uit te spreken. Door dat te doen geven we onze rol als bemiddelaar in het conflict op. Dat is de reden waarom de Westerse diplomatie machteloos is.”

“Vandaag zit het Palestijnse verzet geklemd tussen de staat Israël, die weigert internationale wetgeving te volgen en te onderhandelen, Westerlingen die het voor zichzelf onmogelijk gemaakt hebben te onderhandelen met Hamas, en een Arabische wereld die niet wil betrokken worden in de kwestie uit schrik voor represailles en Amerikaanse en Europese sancties. Het resultaat is dat gewelddadige actie de enige overblijvende optie is.”

Zie ook: Het staatsterrorisme van Israël – DeWereldMorgen.beDeWereldMorgen.be 

Alessandro Orsini, Ucraina Palestina, Il terrorismo di stato  nelle relazione internazionali, 2024

Jacques Baud, Operation Al-Aqsa Flood, The Defeat of the Vanquisher, 2024, citaten p. 162-164