In de actieve welvaartstaat wordt burgerschap begrepen als actieve participatie en het actief nemen van onze collectieve verantwoordelijkheid. Het beschermen van het gemeenschappelijk goed en het socio-economische welzijn speelt daarin een sleutelrol. Meer nog, burgers worden opgeroepen tot de ethische plicht om bij te dragen aan socio economische vooruitgang.

En die term is goed gekozen. Want socio-economische vooruitgang is iets heel anders dan louter economische groei. Bij socio-economische vooruitgang staat het maatschappelijke welzijn centraal als criterium. Wat de sociale wetenschappen daaraan kunnen bijdragen, is het leveren van een wetenschappelijke basis om deze vooruitgang methodisch en evidence based te realiseren. De wetenschappelijke boodschap is inmiddels duidelijk: samenlevingen met een grotere economische gelijkwaardigheid hebben minder stress, zijn gezonder en bevorderen het algemene welzijn.

De stijgende ongelijkheid in de samenleving heeft dus een ernstig negatief effect op het algemene welzijn. Maar deze existentiële crisis wordt nog veel erger gemaakt door een toenemende wereldwijde ecologische crisis. Zes van de negen gemeten planetaire grenzen die instaan voor de stabiliteit van het ecosysteem, worden nu reeds overschreden door overmatige industriële economische activiteit en consumptiepatronen. We worden dus geconfronteerd met een dubbele crisis: één van stijgende ongelijkheid temidden van ecologische destructie.

De conclusie is duidelijk: de opdracht en uitdaging voor ons, burgers in de actieve welvaarstaat, om socio-economische vooruitgang te realiseren, is aanzienlijk en geen eenvoudige zaak. Het economische groeiverhaal binnen het kapitalistische systeem is immers definitief voorbij. De misdistributiviteit en ecologische overexploitatie die inherent zijn aan de kapitalistische economie, zijn pijnlijk duidelijk geworden. Het moet radicaal anders.

Renteloze economie als cruciaal fundament voor een rechtvaardige transitie

“99,9% van de mensheid ziet het monetaire probleem niet. Wetenschap ziet het niet, economische theorie negeert het en deze laatste verklaart zelfs dat het niet bestaat. Zolang we het fundamentele probleem met het huidge geldsysteem niet erkennen, is er geen enkele hoop op een overgang naar een ecologische beschaving.” Hans-Cristoph Binswanger

“Bankieren is ontstaan door onrechtvaardigheid en werd geboren in zonde. Bankiers bezitten de aarde. Neem het van hen weg, maar laat ze de macht over de kredietcreatie, en met enkele pennenstreken zullen ze deze weer heroveren. Daarentegen, ontneem hen het monopolie op de kredietcreatie en alle grote fortuinen, zoals het mijne, zullen verdwijnen. En ze zouden moeten verdwijnen, want dat zou een rechtvaardigere en gelukkigere wereld zijn om in te leven. Maar als je de slaven wilt blijven van bankiers en de kosten betalen van je eigen slavernij, laat hen dan het monopolie op de kredietcreatie behouden.” Lord Josiah Stamp

“Wanneer plundering een manier van leven wordt voor een dominante groep in een samenleving, zullen ze in de loop van de tijd een wetgevend kader creëren dat het legitimeert, en een ideologie die het de hemel in prijst.” Frédéric Bastiat

De zaak voor een renteloze economie is al duidelijk sinds het vorderen van rente op krediet ontstond in de Sumerische paleiseconomie. Vandaar ook het ontstaan van regelmatige schuldkwijtscheldingen, ‘andurarum’ genoemd en door de Hebreên overgenomen als de bekende ‘jubilees’. Toen reeds wist men dat de logaritmische exponentiële groei van rente op krediet steeds sneller groeit dan de reële economie en dat deze eindeloos kan blijven groeien, terwijl de reële economie steeds afvlakt in een s-curve. Vrij recent zou Piketty tot dezelfde bevindingen komen, wat betreft het kapitalisme in het algemeen. Wat de overgrote meerderheid van de mensen helaas niet beseft, is hoe rente één van de meest fundamentele systemische drijfveren is van onze dubbele sociale en ecologische crisis.

Rente zorgt voor een exponentieel stijgende overhead van schuldenlast op de reële economie, die in feite volstrekt onnodig is. Dat dwingt deze economie om exponentieel mee te groeien, hetgeen een geforceerde poging is om het onmogelijke te doen, wat leidt tot boom en bust cycli, overexploitatie en ecologische verwoesting. Maar daarnaast is rente ook fundamenteel anti-sociaal. Het zorgt immers voor een fundamentele geldstroom van gans de bevolking naar de rijkste tien procent mensen in de samenleving, die verrekend wordt in alle prijzen en dus zorgt voor een steeds sneller stijgende algemene levensduurte, terwijl de rijkste minderheid steeds meer macht en rijkdom concentreert.

Het goede nieuws is dat rente totaal overbodig is. Rente is in feite anti-sociaal, anti ecologisch en ook anti-economisch, want er moet een onvoorstelbare hoeveelheid aan begrenzde tijd, energie en grondstoffen verspild worden aan een volstrekt onnodige geldstroom van arm naar rijk. Wat al duizenden jaren geweten is, zou dus nu echt wel algemene kennis moeten beginnen worden. Zo eenvoudig is het eigenlijk. Je kunt onmogelijk een rechtvaardige en duurzame economie bouwen op een monetair systeem dat per definitie
onrechtvaardig en onhoudbaar is.

In feite is het heffen van rente dus misdadig en is de gehele misdistributie van welvaart die tot stand gekomen is doorheen de eeuwen, gebaseerd op een misdaad tegen de mensheid. Het besef van dit gegeven, samen met het maatschappelijk debat daarover, is nog een heel andere zaak. Maar wat nu prioriteit is, is om het systemisch probleem op te lossen, voor het ons nog verder in de vernieling drijft.
Renteloze kredietverlening als mensenrecht en structurele noodzaak voor een rechtvaardige transitie

De voordelen van een renteloze kredietverlening zijn dus duidelijk. Het elimineert de inherente exponentiële groeidwang van de reële economie en faciliteert op die manier stabiliteit en duurzaamheid. Het maakt een ecologisch duurzame economie tenminste systemisch mogelijk. Daarenboven elimineert een renteloze economie ook de fundamentele geldstroom van arm naar rijk. Daarmee elimineert het een obscene en anti-demokratische concentratie van macht en geld bij een kleine minderheid van de bevolking. Een renteloze economie is dus ook erg ‘economisch’, aangezien het een intelligentere manier betekent om met begrenzde tijd, grondstoffen en energie maximaal welzijn voor de samenleving te genereren. Een renteloze economie is dus volstrekt common sense.

Wanneer we geld en krediet bergijpen, wordt duidelijk hoe vanzelfsprekend een renteloze economie eigenlijk is. Geld is een waardemeter. Net zoals je geen kilo kilo’s kunt hebben, maar wel een kilo graan, kun je geen duizend Euro Euro’s hebben, maar wel duizend Euro in graan. Krediet is eigenlijk gewoon een boekhoudkundige notatie van het uitwisselen van waarde in de reële economie. Rente is daarbij volstrekt overbodig en dat bewijst ook de huidige werking van het private bankensysteem. Wanneer iemand een lening neemt, leent de bank geen bestaand ‘geld’ uit, maar creëert het krediet louter boekhoudkundig als cijfers op papier en/of in de computer. Het is een louter abstract bedrag, dat een zekere waarde binnen de reële economie representeert, bijvoorbeeld een huis. Een dossierkost voor de boekhouding is zeker gerechtvaardigd, evenals een kredietverzekering. Maar de rente op dat bedrag is eigenlijk gewoonweg een oplichtingspraktijk uit het bronzen tijdperk, zoveel is duidelijk, want deze kost, die zo socio-ecologisch destructief en anti-economisch blijkt, is niet alleen volstrekt onnodig, maar zelfs actief schadelijk.

Belangrijk om op te merken is dat een goudstandaard of een volle reserve kredietverlening deze problemen niet oplost, maar enkel de sociale crisis nog veel erger maakt. Wanneer geld kunstmatig schaars gemaakt wordt, stijgen de rentevoeten en wordt de kloof tussen arm en rijk nog veel groter. De oplossing ligt dus gewoonweg in een renteloze kredietverlening met een goed gedefinieerde munteenheid, die voorlopig gewoon de Euro kan blijven of een universele munt kan worden, als ze maar renteloos ontstaat.

Renteloze economie als ethische imperatief, mensenrecht en burgerplicht in de actieve welvaartstaat

Ik denk dat hiermee de boodschap duidelijk is. We moeten onze collectieve verantwoordelijkheid nemen om een renteloze economie te realiseren. De transitie naar een sociaal-ecologische samenleving vraagt een enorme inspanning om innovatie, naar duurzame samenlevingsvormen en infrastructuur. De financiële mogelijkheden die renteloos krediet daartoe biedt, zijn absoluut bevrijdend. Want renteloos krediet maakt lange termijndenken en investeren mogelijk.

Over investeren voeg ik graag nog iets toe. Renteloos krediet maakt meteen duidelijk dat elke maatschappelijk wenselijke investering volledig renteloos kan gebeuren en dat er dus geen enkele behoefte is aan het betalen van een ‘return on investment’ voor een selecte groep aandeelhouders, of ‘stakeholder capitalists’. Die vaststelling heeft grote implicaties voor een verdere vermenselijking van de economie als antwoord op de steeds verder schrijdende commodificatie en ontmenselijking door een feitelijk parasitaire rentier-plutocratie. Wij hopen bij Free-B ook jou te mogen ontmoeten.