Uit Afrika kregen we onlangs schokkende beelden te zien van migranten die krepeerden in de hitte. Ze waren door de Tunesische overheid midden in woestijngebied gebracht en achtergelaten, in de gloeiende zon, zonder adequate bescherming, zonder eten, zonder water, zonder vervoer. Dus duidelijk met de sadistische bedoeling dat ze op een vreselijke manier zouden omkomen. Maar het principe “laat die migranten maar verrekken” is niet nieuw…
De schandelijke toestand in Tunesië kwam aan het licht terwijl er onderhandelingen liepen tussen de EU en dat land. De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, geflankeerd door de Nederlandse, inmiddels uittredende premier Rutte en de Italiaanse premier Meloni, zwaaide met ruim een miljard euro tegenover de Tunesische president. Een deel als schenking, een groter deel als lening. Voor de kwakkelende economie van Tunesië een welkome ondersteuning! In ruil voor de EU-gulheid moet Tunesië de migratiestroom vanuit zijn grondgebied naar Europa tegenhouden. (En natuurlijk ook wat aan neoliberalisme doen, privatiseren en zo…)
Dat wekte terecht verontwaardiging op. Het akkoord waarvoor von der Leyen twee keer naar Tunis reisde was immers een impliciete goedkeuring en aanmoediging van de akelige manier waarop Tunesië met migranten omging. Nadat de president in een toespraak de migranten had zwartgemaakt als het grote probleem van het land kwamen er mishandelingen, die zelfs uitdraaiden op moord, en ook uitzettingen zoals die naar de woestijn. Met een duidelijk racistische inslag, gericht tegen zwarten. Zelfs niet alleen tegen door het land trekkende migranten, maar ook tegen zwarten met papieren, geïntegreerd in de Tunesische samenleving. Hoe kon de EU zo’n inhumaan en immoreel beleid ondersteunen met een miljard euro? Een racistisch beleid dat zelfs gebruik maakt van genocide!
Voor Tunesië had je al Niger
Toch is het principe dat de Tunesische overheid toepaste – laat de migranten maar omkomen op hun weg naar hun doel! – al eerder toegepast, namelijk in Niger, dat momenteel in het centrum van de media-aandacht staat. De onlangs afgezette president Mohamed Bazoum werd, toen hij nog minister van binnenlandse zaken was, ook al door de EU onder druk gezet om de migratiestroom door zijn land te stoppen. Hij reageerde daarop door via een wet het busverkeer van de hoofdstad Niamey naar de noordelijke grensstad Agadez te verbieden voor migranten en ook door migranten te laten oppakken. Die konden daardoor alleen nog via gevaarlijke routes door de woestijn naar het noorden trekken. Onderweg konden ze worden gearresteerd, maar ook verongelukken. Een hulporganisatie raamt het aantal sinds 2014 overleden of vermiste personen op 5.600.
Inmiddels is Bazoum afgezet als president van Niger, is het bewind van de staat overgenomen door militairen, en wordt er door het bondgenootschap van West-Afrikaanse staten ECOWAS gedreigd met een militaire interventie om Bazoum weer aan de macht te krijgen. ECOWAS krijgt daarbij de goedkeuring van onder andere de VS en de EU. Maar met welk recht bemoeit het bondgenootschap – een neokoloniale alliantie die buitenlandse machten zoals de VS, de EU, Frankrijk … probeert te plezieren – zich met de binnenlandse aangelegenheden van Niger, en dreigt het met militair geweld? En met welk recht doen de VS, de EU en andere Europese landen dat?
Vervroegd pensioen voor Ursula?
Ursula von der Leyen lijkt een natuurlijke affiniteit te hebben met hoogst bedenkelijke politieke figuren. Met de Oekraïense ondemocratische president Zelenski, die de pers knevelt, de oppositie verbiedt en laat opsluiten, fascisme en fascistische misdaden tolereert… Met de Tunesische president Kaïes Saïed, een dictator die de democratie in zijn land gesloopt heeft. Met de nu afgezette Bazoum in Niger die ook een ondemocratisch regime van harde repressie uitbouwde… Daarmee, en met haar antimigratiebeleid, is von der Leyen een blamage voor de EU en een bedreiging voor wat er nog aan democratie over is binnen die organisatie. Wordt het geen tijd dat ook zij afgezet wordt?
ECOWAS, dat de steun krijgt van de EU, de VS, Frankrijk en Duitsland, is een onfrisse organisatie. Niet alleen dient zij Westerse belangen in plaats van Afrikaanse, maar de “sterke man” die momenteel aan het hoofd staat, Bola Tinubu, kan geen vertrouwen wekken. De herkomst van zijn persoonlijk fortuin is troebel, en allerlei lijnen verbinden hem met drugshandel. Dat hij nu, als leider van ECOWAS en als hoofd van de machtigste staat binnen dat bondgenootschap, met oorlog dreigt tegen Niger en erop uit is de afgezette president Bazoum terug aan de macht te krijgen, is dienstbetoon aan de VS, de EU, Duitsland en Frankrijk. Die zijn er niet op uit Niger te helpen, maar het verder te gebruiken of te misbruiken: zijn uranium en goud goedkoop binnen te halen, er militaire basissen te behouden, van daaruit jihadistische bewegingen uit te roeien…
Het nieuwe Niger verdient steun
Het is dan ook volkomen begrijpelijk dat in Niger (en elders in Afrika) sympathie groeit en heerst voor Rusland, en dat er in Niger Russische vlaggen opduiken. De Russische Wagnertroepen hebben een gore reputatie, maar Mali zag zich al gedwongen er beroep op te doen om zich te handhaven, en dat kan ook voor het nieuwe bestuur van Niger gebeuren. Daar staan Amerikaanse basissen met een duizendtal soldaten, en dan dreigt een Oost-Westconfrontatie zoals die nu al vorm kreeg in het conflict rond Oekraïne. (Maar wel veel directer, Amerikaanse en Russische troepen zouden slaags kunnen geraken, anders dan in de proxy war in Oekraïne.) Die confrontatie kan zich makkelijk uitbreiden tot andere landen, en een groter stuk van Afrika doen ontvlammen, zo wordt gevreesd.
Maar de oplossing is niet dat het nieuwe Niger gekortwiekt wordt, wel dat de neokoloniale buitenlandse troepen van het Westen er verdwijnen en dat ECOWAS zich niet bemoeit met landen die er geen lid van zijn. Het nieuwe bewind in Niger hoort zijn kansen te krijgen. En de coalitie van Mali, Burkina Faso en Niger is een toe te juichen tegenzet tegen het verraderlijke ECOWAS.
