De actualiteit, waarbij een dame met een kleur wellicht de volgende Amerikaanse president wordt, maakt dat het begrip “ras” opnieuw in de belangstelling staat. De laatste jaren stel ik vast dat nogal wat mensen, wanneer het over de mens gaat, liever niet meer de term gebruiken. Dat zou echter wetenschappelijk onjuist zijn. De mens staat niet alleen, dat is intussen almaar duidelijker: wij behoren tot het Dierenrijk van deze planeet, zeker wat ons lichaam betreft. Die biologische Wetenschap kan de debatten zuiver helpen houden. Het is niet omdat wij ijveren voor gelijke kansen en de waardigheid van elk mens, dat wij feiten en waarheid mogen aanpassen.
Wat is een soort, wat is een ras?
Laat ons nog even de basisregels die sinds eeuwen worden gehanteerd in de Biologie herhalen.
De grens tussen soorten is duidelijk: alleen binnen de soort kan voortplanting gebeuren. Twee dieren van verschillende soort kunnen geen nakomelingen krijgen. Bijvoorbeeld olifant en neushoorn. Of zwarte kraai en ekster.
Binnen een soort, kunnen er een aantal “ondersoorten” of rassen voorkomen. Bijvoorbeeld doordat een populatie zich in een habitat bevindt die strenge eisen stelt. Zo is de Noord-Europese variant van de Goudvink groter, dikker. Dit biedt evidente voordelen om de koude beter te doorstaan: een groter dier heeft in verhouding een kleinere oppervlakte, en verliest dus minder warmte. Deze rassen zijn wél in staat met elkaar te paren en jongen te krijgen. Die zullen dan wat grootte betreft de middenmaat hebben. En volgens de wet van de Heterosis zullen het gezonde dieren zijn.
In het plantenrijk, bij de flora, gelden dezelfde wetten, die zijn ingeboren, ingebakken in het leven in zijn verschijningsvormen. Bij de planten spreken wij van ondersoorten of “variëteiten”.
Ter herinnering: elke soort heeft een wetenschappelijke naam die uit twee delen bestaat: bijvoorbeeld Erithacus rubecula, dat is de Roodborst. De eerste term geeft het “geslacht” aan, de grotere familie. Daar kunnen meerdere soorten toe behoren, bijvoorbeeld in een ander continent. De tweede term (zonder hoofdletter geschreven), is de soortnaam. Als het gaat om een ondersoort, een lokale variant, wordt die aangeduid met een derde unieke naam. Of met de wetenschappelijke term “supsp.”: onbepaalde ondersoort of subspecies. Zo is de soortnaam van de Zwarte Kraai “Corvus corone”. Er bestaan meerdere lokale ondersoorten of rassen, waaronder Corvus corone cornix en Corvus corone corone.
In de plantenwereld vooral, is voor kruisingen, bastaard-exemplaren dus, de naam “bastaardluxuriantie” van toepassing. Dit betekent dat de nakomelingen extra groot van formaat zijn. Een soort “luxe-editie”.
Voor (huis)dieren is de term “bastaardkracht” sinds generaties ingeburgerd, na observatie van deze realiteit (zie onder over het verschil tussen spontane kruisingen en gefokte dieren bij honden).
Zoals je ziet, is het voorkomen, determineren en beschrijven van ondersoorten, rassen, een heel gewone en duidelijke kwestie in de wereld van de Biologie.
Rassen bij de mens (Homo sapiens)
Eigenlijk zou dit verworven kennis moeten zijn bij het grote publiek: rassen bij de mens zijn uitermate duidelijk. Niet alleen verschilt de huidskleur. Ook het haar is voor iedereen duidelijk verschillend. De lichaamslengte is ook voor een deel eigen aan het ras. Japanners zijn bijvoorbeeld gemiddeld duidelijk van kleiner postuur. De schedelvorm is een ander lokaal gebonden kenmerk; Inuït hebben bijvoorbeeld een typerende schedel. Die kenmerken kan iedereen vaststellen. Zelfs de lichaamsgeur is vaak typisch. En ook heel andere eigenschappen, zoals de werking van het ingewand. Zo is het niet evident dat wij in Europa en Amerika melk drinken. Volwassenen halen daaruit enkel voedingsstoffen als zij tot het “Kaukasische”, blanke ras behoren.
De Natuur heeft in de loop van tientallen miljoenen jaren de dieren en planten vaak op prachtige, ingenieuze manier adaptaties bezorgd aan de lokale habitat, om het leven te vergemakkelijken en het overleven te beveiligen. Dat uit zich dus in verschillende ‘ondersoorten’ of rassen.
Zo hebben roofdieren zoals de leeuw hun soepelheid, hun scherp gehoor, hun scherpe zicht en grote hoektanden en klauwen “gekregen”. Vogels hebben daarom betere ogen: zij bewegen snel en meer dan landdieren in de drie dimensies, zonder goed zicht vlogen zij zich te pletter. Egels hebben stekels “ontvangen” om aanvallen van predatoren te overleven, en de schildpad haar pantser. Het paard was in het begin van haar verschijnen op aarde niet groter dan een herdershond en had nog vijf tenen. Na zestig miljoen jaar is het een prachtig dier, volkomen ‘afgewerkt’ door de EVOLUTIE. Met spieren om snel te vluchten voor predatoren; met een verteringssysteem dat bijna alle grassen aankan, bijna cellulose kan verteren; met scherpe ogen en oren om het gevaar te zien aankomen.
Bij de mens zijn ook heel wat lichamelijke aanpassingen aan de regio gebeurd. De huidplooi ter hoogte van de ogen bij Aziatische leden van de soort en bij Inuït, beschermt de ogen tegen weerkaatsing van licht in sneeuwlandschappen. De bruine of zwarte huidkleur bij mensen uit Afrika bezuiden de Sahara is evident een bescherming tegen het felle zonlicht in de omgeving van de evenaar. Tegenwoordig zijn de wachtrijen in ons land bij dermatologen groot: wij blanke mensen zijn meer kwetsbaar voor de vorming van melanomen, voor kanker als gevolg van inwerking van de zon, dan deze andere mensentypes. Deze lichaamskenmerken zijn inderdaad soms een kwestie van leven of dood. Niets om mee te sollen, in welk debat dan ook.
Laten we omwille van welke ideologie of goede bedoelingen ook, de wetenschappelijk duidelijke feiten respecteren en niet negeren. Dan zou het einde zoek zijn. De waarheid heeft haar rechten.
Voor meer uitleg, zie ook onze bijdrage over wat er met mens en dier en plant gebeurt wanneer de vader en moeder, of het vaderdier en het moederdier of de kruisende planten, verschillen. Daar blijkt dat moeder Natuur de dingen wel degelijk in de gaten heeft, en als het ware tevreden is wanneer ondersoorten, rassen, kruisen: dat speelt in de kaart van de bedoeling van die natuur met seksuele voortplanting: het verrijken van het genoom. Dat is onontbeerlijk over de lange termijn om de soort en het individu gezond houden. Wanneer die kruising onvoldoende kan spelen, spreken wij van inteelt. Dat fenomeen ondermijnt de gezondheid op gevaarlijke wijze.
Ras en soort bij mens, dier en flora. Heterosis
Toemaatje. (Anti)Racisme als nieuw fenomeen
Als schrijver en historicus behoor ik tot de mensen die van mening zijn dat je daden en figuren uit het verleden niet mag beoordelen met de (nieuwe) normen van vandaag, van je eigen tijd. Tenminste als je intellectueel zuiver en eerlijk wil denken en debat voeren. In dit verband las ik onlangs de toelichting die prof. William Manchester, een van de grootste en meest fascinerende biografen van Winston Churchill (1874-1965), zelf een van de allergrootste figuren van vorige eeuw, geeft bij de standpunten van die staatsman, militair, gecultiveerd brein, dierenliefhebber, hater van wreedheden, onmisbaar oorlogsleider tegen de nazi’s en verdediger van het Britse Rijk… in verband met het jarenlang aanslepende debat bij de Britse bevolking en in het lagerhuis over de status van India, over mogelijke onafhankelijkheid voor dit land dat uit een explosieve mix van Hindoes en Moslims bestaat. Debatten die begonnen in 1929. Wij leren hier nog eens hoe belangrijk woorden, termen, zijn voor de mens en zijn opvattingen & idealen. We zien in, wanneer wij het volgende goed begrijpen, dat je moeilijk van mensen in het verleden kan verwachten dat de geesten gerijpt waren om “racisme” te begrijpen en af te schaffen, wanneer het woord zelfs niet ter beschikking stond!
“Today it would be called an expression of racism, and he, as its exponent, a racist. But neither word had been coined then; they would not appear in the Oxford English Dictionary or Webster’s for another generation. Until recently – beginning in the late 1940s – racial intolerance was not only acceptable in polite society; it was fashionable, even assumed” (Winston Spencer Churchill. The Last Lion. Deel 1. Visions of Glory, p. 894)
Deze informatie stemt naadloos overeen met wat wij leerden tijdens de studies culturele en sociale antropologie aan de KU Leuven: in de negentiende eeuw en tot een eind in de twintigste was “racisme” zo ingebed in houding en denken, dat zelfs wetenschappers als antropologen en etnologen er niet aan konden ontsnappen. Er is sprake geweest van “wetenschappelijk racisme”. De menswetenschappers gingen uit van een culturele typologie en een menselijke geschiedenis die meende dat er “lage bevolkingen” waren op “de ladder van de beschaving”. Onderaan zouden de Pygmeeën staan. [Vandaag worden zulke culturen in brede lagen van de intelligentsia gerespecteerd en geroemd om hun ecologische leefwijze, in harmonie met de omringende natuur.] Toen dachten professoren in alle ernst dat het ging om (ik citeer onze hoogleraren aan de faculteit Psychologie midden jaren negentig, Filip De Boeck en Eugene Roosens): “Een volk van kleine mensen met kleine huisjes, kleine religie en kleine cultuur”. Er werd in die tijd een schema ontworpen waarbij de ‘ladder der volkeren’ bevolkt werd door opeenvolgende stadia van ontwikkeling, met, het mag niet verbazen, de Britten en de Britse cultuur helemaal bovenaan. Het is van fundamenteel belang om goede analyses te maken, de historische context te kennen en te verrekenen. Omgekeerd houd dit in dat wij vandaag niet kunnen noch mogen volharden in “racisme”. Wij weten nu meer, wij zien de dingen anders, vanuit kennis van de feiten, vanuit voortschrijdend inzicht. De biologie blijft echter onwankelbaar; die mogen wij niet negeren of tegenspreken omwille van particulieren belangen.
Blog 420 keer gelezen op 25 VII om 16 u 45.
