Op 30 augustus is het volgens mijn gegevens precies 29 jaar geleden dat de Amerikanen in NAVO-verband in actie kwamen tegen de gruwelijk tekeer gaande Servische milities en leger in de oorlog die de splitsing van Joegoslavië als effect had. De dood van president Josip Broz Tito had centrifugale krachten die hij decennia had beheerst, doen uitbarsten. Het was een bijzonder vuile oorlog geworden. Ik herinner mij zeer goed hoe ook Vlaanderen hoofdschuddend dagelijks de nieuwsberichten volgde. Europa was machteloos, maand na ellendige maand, in haar wens een einde te maken aan de miserie en het bloedvergieten dat in haar schoot plaatsgreep. De redding zou vanuit Amerika komen. Een stukje geschiedenis dat te weinig bekend is.
—
Al drie jaar woedde de oorlog. Er waren concentratiekampen opgericht, etnische zuiveringen en genocides begaan, op plaatsen met namen die de geschiedenis in gingen, zoals Srebrenitza, waar duizenden Bosnische moslim mannen en jongens werden vermoord vanuit de wens “een eigen volk op eigen grond” te verkrijgen. Ook de internationale gemeenschap bleek machteloos, ook al werden er mondjesmaat VN troepen gestuurd, onder meer Britten en Nederlanders, in hun witte voertuigen. Het beperkte mandaat en de stekelige situatie maakten dat zij weinig bereikten. Boter aan de galg, op militair gebied; hoewel humanitair heel wat kon gedaan worden en vele burgers konden in veiligheid gebracht worden. De toenmalige VN- secretaris generaal Boutros Boutrosgali bleek een huichelaar zonder enige daadkracht. Maandenlang was er met artillerie uit de bergen op de stad Sarajevo, de hoofdstad van Bosnië, geschoten. Snipers, sluipschutters, lagen op de loer en schoten volwassenen én kleine kinderen die zich argeloos even vertoonden, vanop anderhalve kilometer dood.
__
—
Toen de mooie middeleeuwse brug in het stadje Mostar, een favoriet onderwerp voor beelden voor toeristen van overal, werd kapot geschoten, trof het beeld de wereld als beladen met angstwekkende, onheilspellende symboliek. Er konden geen bruggen meer geslagen worden tussen de volkeren van voormalig Joegoslavië. Gewapend geweld heerste, de Dulle Griet van Breugel, en zij vernielde toenemend alles wat menselijk en integer was geweest. Ook juist een rits idealen en verwezenlijkingen waar Europa in had geloofd en trots op was geweest sinds 1945.
__
—
Voor de kerkse christen in Leuven bleek dat alleen de priesters van de universitaire parochie UP het aan durfden woorden en gedachten aan de oorlog te wijden tijdens de homilieën. Iets dat mij deugd deed. Een lakmoesproef vond ik dit, voor de kwaliteit van parochies en voorgangers, voor de rol die een Kerk nog kon spelen.
__
Na 8 mei 1945 was Amerika bijna vanzelfsprekend de politieman van de wereld geworden. Met wisselend succes en de militaire interventies waren niet altijd ethisch even verdedigbaar.
__
Op 30 augustus 1995 komt na jaren van ongemakkelijke vertwijfeling, de verlossing in de vorm van decisief ingrijpen van de NATO- luchtmacht. Met inzet van squadrons van de USA die de Servische stellingen bombarderen en beschieten. Op enkele dagen tijd gaven deze troepen de strijd op, die drie jaar had aangesleept. De reus besliste.
__
Serviërs en Kroaten waren fanatiek en ronduit moordzuchtig geweest. Zoals we dit in onze dagen wel eens waarnemen bij bepaalde moslims. Serven en Kroaten zoals Milosevic, Mladic en Karatchich gingen voor eigen volk, land, religie en eer. Deze jammerlijk door haat ontspoorde mensen hebben nochtans een blank kleurtje op het strand, zoals inboorlingen in de lage landen.
RTP
Tijdens de crisis werd internationaal het juridische begrip “RTP” gemunt: The Responsability to Protect. Het besef daagde dat de gemeenschap zich in bepaalde gevallen niet te zeer mag laten weerhouden beschermend in te grijpen. Dat je als machtige organisatie de plicht kan hebben onheil te voorkomen.
Ter herinnering: vandaag moet de USA beslissen hoe ver zij wil gaan om Oekraïne en de Oekraïners te beschermen. Precies op deze dag staat in de kranten De Morgen en De Standaard het nieuws dat Oekraïne een diplomatiek offensief is gestart bij haar bondgenoten om niet bang te zijn van escalatie. Het zou de oorlogssituatie aanmerkelijk verbeteren voor hen, als wapentuig opgesteld verder in het Russische hinterland kon worden aangepakt en uitgeschakeld. Zoals de vliegende bommen die het Kremlin liet maken van zware bommen uit de depots van tijdens de Koude Oorlog. De Verenigde Staten moeten beslissen of zij de daartoe geschikte krachtige ATACMS raketlanceerders op vol vermogen laten inzetten. Tot nog toe zetten zij de voet dwars, uit vrees meegesleept te worden in een derde wereldoorlog.
__
Respect verdient de daadkracht van de Amerikanen. Zij hebben met inzet van martiale moed en met behulp van performant, up to date militair materieel een destructieve, ellendige en tergend aanslepende patstelling op het Europese terrein goed afgesloten.
__
Een niet evidente maar waardevolle historische les schuilt er voor mij in dit stukje geschiedenis.
__
《Soms is het devoldoende agressieve militairdie mensenlevens spaarten vrede dichterbij brengt》
Illustaties en bronnen voor verdere studie
Cover van Sarajevo Tango van Hermann, Dupuis, 1995.
Mig 21R van het Joegoslavische leger (Flickr, M. Bezzina)
De brug van Mostar in Bosnië-Herzegovina (Flickr, Antonius)
—
Zoals zo vaak, krijgt de tijdgenoot de beste kansen een situatie werkelijk te begrijpen, door de verhalen met personages die de fictie aanlevert.
In de populaire literatuur kreeg deze fase van oorlog weerklank in een aantal stripverhalen. Hermann, de artiest die bekend is geworden met de stripreeks “Jeremiah”, die destijds vrienden had in de gevechtszone, wijdde aan de toestand het boek “Sarajevo Tango”. Hij zorgde er bovendien voor dat tientallen betrokken politici, militairen en organisaties het boek, een aanklacht tegen de passiviteit, ontvingen. Een voorbeeld van maatschappelijk engagement dat weinig gelijken kent.
__
Over het militaire aspect ging een strip in de pilotenreeksen Tanguy en Laverdure (“Gevangene van de Serviërs”) en Buck Danny (Het spooksquadron). In dat laatste boek worstelt de militaire overheid met de politieke beperkingen en complicaties en tracht desondanks haar rol van verdediger van onschuldigen waar te maken.
—
2. De film “Warriors Bosnië 1992” (Peter Kosminsky & BBC) behandelt op uitstekende wijze de moeilijkheden die een peace keeping force kan meemaken tijdens een (burger)oorlog.
__
__
3. De vermaarde onderzoeksjournalist Joe Sacco, die meesterlijk als medium de strip koos, wijdde een indringend werk aan de situatie in de Bosnische enclave Gorazde, waar hij nog tijdens de oorlog verbleef en talloze interviews afnam.
—
—
4. Een standaardwerk op het vlak van biografie over president en maarschalk Tito dat veel meegeeft over de aanloop naar de eerste oorlog in Europa na 1945, is het volgende: Tito and his Comrades, Joze PIRJEVEC, 2018.
__
________
Toemaatje
Sinds ergens na de kindertijd is het mij altijd een plezierige oefening uit een portret zoveel mogelijk informatie te halen over de persoon.
De geschiedenis van een mens staat op zijn/ haar gezicht te lezen voor wie zich in deze lectuur bekwaamt.
Kijk eens even mee naar een interessante casus die gedeeld wordt op sociale media.
Zie hoe in de bovenste familie de uitdrukking gestalte krijgt “zij staan dicht bij elkaar”. Met andere woorden, er heerst vertrouwen en Samenhorigheid, wederzijdse interesse en eerbied. Je hoeft niet te twijfelen: als het nodig is, kunnen de familieleden op elkaars steun rekenen en zij zijn het gewoon veel te delen met elkaar.
Kijk dan hoe in het tweede gezin van de tweede kandidaat Amerikaanse president de afstand groot blijft; evenals het belang dat deze mensen hechten aan uiterlijk vertoon van macht en rijkdom, van succes. In plaats van samen te zijn vanuit liefde en liefdesbekwaamheid, vanuit gezonde levenslust & dito contactvaardigheid. De situatie die is afgebeeld is zowaar geschikt als parodie op de goede, hechte familie. Een voorbeeld van mensen die zelfs thuis eerder holle waarden najagen.
Deze juxtapositie van groepsportretten is dus interessant en verstandig gedaan. Hopelijk zien miljoenen kijkers in en buiten de VSA tijdig wat er te zien is. Wat de boodschap is van de body language van betrokken.
