Wat verstaan we precies onder ultrabewerkt voedsel?

“Ultrabewerkt voedsel is voedsel dat industrieel is bewerkt, via processen die je in je eigen keuken niet kan nabootsen. En waar regelmatig additieven aan zijn toegevoegd, zoals kleurstoffen, smaakstoffen, conserveermiddelen, de lijst is eindeloos.”

Snoep, augurkjes, vegaburgers …

“Alles kan dan wel ultrabewerkt zijn, óf gewoon bewerkt zijn. Neem bijvoorbeeld brood, veel mensen eten dit elke dag. Je kan dit gaan halen bij een ambachtelijke zuurdesembakker en dan is het brood gewoon bewerkt. Je kan brood ook in de supermarkt halen en dan is er grote kans dat er bewaarmiddelen aan zijn toegevoegd, soms ook extra smaakstoffen en kleurstoffen. In dat geval is er sprake van een ultrabewerkt brood.”

“Ultrabewerkt voedsel is voedsel dat industrieel is bewerkt, via processen die je in je eigen keuken niet kan nabootsen”

Is het per definitie ongezond eten?

“Nee, dat ultrabewerkte brood uit de supermarkt kan een volkoren brood zijn en dan is dat niet ongezond. Dan kan het nog steeds een groene nutri-score A hebben. Maar het is wel dubbel, want we zien dat een hoge consumptie aan ultrabewerkt voedsel steeds meer in verband wordt gebracht met allerlei gezondheidsaandoeningen.”

Waar hangt dat dan van af?

“Dit is de vraag van 1 miljoen. Mensen zijn nu koortsachtig op zoek naar het antwoord. Het zal ongetwijfeld ook met de hoeveelheid te maken hebben. Dat blikje van 33 cl drink je meestal op, ook al had je genoeg na 20 cl. Het is ook vaak voedsel dat qua textuur heel mals is, je moet er amper op kauwen voor je het kan doorslikken. Hierdoor kan je er rapper van eten en eet je er meer van dan dat je doet bij zelfbereid voedsel.”

Ik dacht altijd: ‘Dat is gemaakt in grote fabrieken, daar hebben ingenieurs op toegezien, die weten toch wat ze doen? Misschien is het dan gezonder, dan wat ik klaarmaak in mijn keukentje?’

“Ja, dat zeggen zij zelf ook. En daar valt iets voor te zeggen. Maar ik denk dat het verschil zit in de focus. De industriële voedselbewerkers denken vaak in termen van de nutritionele samenstelling, zoals hoeveel vet en vezels erin zitten.”

“Ingeblikt voedsel is niet per se ultrabewerkt”

“Ook denken ze aan voedselveiligheid. In een voedselfabriek kan je van de grond eten, het is er superproper. De industrie heeft voedsel veiliger gemaakt, waarschijnlijk veiliger dan wat mensen vaak in hun eigen keuken doen. Er zijn dus ook absoluut voordelen.”

Een ander voordeel ervan is dat ik in de lente champignons uit blik kan eten.

“Ja, ook dat is waar. Al is ingeblikt voedsel niet per se ultrabewerkt. Als daar niks aan is toegevoegd, spreken we over een gewone bewerking. En inderdaad, je hoort vaak dat ultrabewerkt voedsel ervoor heeft gezorgd dat we meer kunnen eten en dat het heeft gezorgd voor de democratisering van voedsel. Deels is dit waar, maar niet helemaal.”

“Het feit dat iedereen hamburgers kan eten voor 1,50 euro in de fast food-ketens heeft niks te maken met democratisering van voedsel, maar met andere motieven. Daar zitten winstmodellen achter.”

Zou het me lukken om het ultrabewerkte voedsel volledig uit mijn dieet te schrappen?

“Het kan, maar het is een uitdaging. Ik heb het zelf met een aantal collega’s een tijdje geleden gedaan voor een experiment voor Knack. Een maand lang hebben we geen ultrabewerkt voedsel gegeten. Dat is gelukt. Hoewel ik daarvoor ook al graag kookte en met voedsel bezig was, heb ik er veel van geleerd.”

“Maar het is wel een uitdaging. Er zijn dagen geweest waarop ik honger had en niks kon kopen om te eten, omdat alles wat in de buurt verkrijgbaar was ultrabewerkt was.”

“Ook zijn er sociale uitdagingen, want als je gaat eten bij mensen thuis of in een restaurant kan ultrabewerkt voedsel voor sommige producten de norm zijn.”

Is het ook een financiële uitdaging? Is het betaalbaar om al het ultrabewerkt voedsel te weren?

“Tijdens ons experiment is gebleken dat wij niet meer uitgaven aan voedsel dan ervoor. Sommige producten kosten wel meer, maar daar doe je dan langer mee. Ook gooi je minder rap weg, omdat het meer gekost heeft. Je bereidt ook meer voedsel voor, waardoor je minder die impulsaankopen hebt. En bepaalde producten die best duur zijn, zoals frisdranken, kochten we niet meer. Dit leverde dan weer een besparing op.”

“Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid zijn we zo weinig bezig geweest met wat we eten”

“Maar ik moet hier de kanttekening bij maken dat alle mensen die meededen aan het experiment uit de middenklasse kwamen, en ook voor het experiment al een redelijk budget hadden voor voedsel.”

“Hoewel de goedkoopste producten in de supermarkt vaak onder andere seizoensgroenten en peulvruchten in bulk zijn. Denk aan zakken gedroogde erwten van een halve kilo. Dat kost niet veel, terwijl je er veel voedsel voor krijgt. Je moet er wel meer tijd in steken om het te bereiden. Maar ook dat is natuurlijk wel iets waard.”

Kost het inderdaad veel meer tijd om niet ultrabewerkt voedsel te bereiden?

“Ja, daar kan je niet omheen. Er kruipt echt meer tijd in. Ook meer mentale tijd, omdat je echt meer moet plannen en bezig zijn met uw eten. Sommige mensen vinden dat iets heel vervelends, maar ik niet per se.”

“Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid zijn we zo weinig bezig geweest met wat we eten. Terwijl dat basisbehoefte nummer drie is in de piramide van Mazlov. Als we niet eten gaan we dood.”

“Dus eigenlijk is het absurd dat we daar zo weinig aandacht aan geven. Ik denk dat meer tijd eraan spenderen niet negatief is.”

Wat was er bijzonder lekker dat je tijdens je experiment hebt leren kennen?

“Ik ben fan geworden van versgemaakte linzenpathé. Dat is supergemakkelijk. Je laat linzen koken in het water, gooit er een teen look bij en laurier. Na een kwartier, twintig minuten zijn de linzen gaar en giet je ze af. Daarna mix je het, voegt zout en peper eraan toe en een paar dadels en walnoten en dan krijg je een superlekkere linzenpathé.”

“Gezond eten is niet puur een individuele verantwoordelijkheid”

Je ging op ManiFiesta in debat over gezond eten. Wat was je boodschap aan de mensen?

“De hoofdvraag was: Is gezond eten puur een individuele verantwoordelijkheid? Ik denk dat het antwoord daarop ‘nee’ is. Natuurlijk zijn je eigen keuzes belangrijk. Maar wat we eten wordt door zoveel meer bepaald, dan alleen puur die wilskracht uit het huidige narratief. Er zijn veel factoren die meebepalen wat je ’s avonds op je bord legt. We leven in een heel ongezonde voedselomgeving. Dat moeten we meenemen. Het belang van ultrabewerkt voedsel wordt groter en groter. Daar kan je niet omheen.”

x

‘Verbeterd recept’, Eva Kestemont, Ertsberg, pg. 192, ISBN 9789464750119

Dit interview is ook te beluisteren op Studio ManiFiesta en via Soundcloud: