“In hun programma steunt PVDA de Taliban”, verklaarde Bart De Wever (N-VA) woensdagavond 9 oktober in ‘De Tafel van Gert’. Dat is een leugen. Er staat niets over de Taliban in de programma’s van de PVDA en ze steunen de Taliban ook niet.

Twee maten, twee gewichten

De Wever is uiteraard niet de eerste politicus die iets vertelt dat niet strookt met de waarheid. Dat gebeurt jammer genoeg wellicht bij elke partij. Zo kwam ook de PVDA zelf in januari bijvoorbeeld bij monde van Raoul Hedebouw naar buiten met de claim dat Colruyt slechts 0,27 procent belasting zou betalen, een cijfer dat niet klopt.

Toen sprong de verzamelde Vlaamse media daar – terecht – op en blijft men tot op vandaag spreken over het fake news van de PVDA. Het contrast met de reactie op de leugen van De Wever is groot. “De uitspraak van De Wever, over PVDA en de Taliban”, zo stelt Ivan De Vadder op Radio 1, “was een debattechniek.”

De Wever, gaat De Vadder verder, “spant een associatief net over de tegenstander. Hij laat een zinnetje vallen in een voor de rest kabbelende uitzending. Het duurt maar een paar seconden, maar het kost anderen die willen uitleggen dat het niet klopt honderden woorden om dat aan te tonen en ondertussen is het associatief net wel blijven kleven.”

De Wever, weet De Vadder verder nog te vertellen, “is meester in deze techniek”. Dat klopt natuurlijk allemaal. Liegen is een debattechniek die De Wever beheerst, maar de journalistieke focus zou toch mogen liggen op het ontmaskeren van die leugen eerder dan het bewonderen van het technisch vermogen waarmee de leugen verspreid wordt.

Post-truth

De uitleg van De Vadder is kenmerkend voor wat Ralph Keyes het post-truth-tijdperk noemt. “Hoewel er altijd leugens geweest zijn”, zo schrijft hij, “werden ze gewoonlijk verteld met aarzeling, met een streepje angst, met een stukje schuldgevoel, met een beetje schaamte, op z’n minst wat verlegenheid.”

“Nu”, zo gaat Keyes verder, “zijn we, slimme mensen als we zijn, met redenen gekomen om de waarheid wat te temperen (…). We vertellen geen leugens meer. We ‘verspreken ons’. We ‘overdrijven’. We ‘vellen een verkeerd oordeel’.” Of, zoals in het geval van De Wever: hij gebruikt een slimme debattechniek.

Wanneer De Vadder aangeeft dat De Wever “meester” is in deze debattechniek, heeft hij in die zin gelijk dat hij inderdaad een grote verantwoordelijkheid draagt dat het politieke landschap in Vlaanderen in het post-truth-tijdperk is aangekomen.

Zijn debatstijl kan misschien nog het best worden omschreven als een politieke vorm van gaslighting. Om de aandacht af te leiden van de gebreken van zijn eigen beleid begint hij zijn politieke tegenstander grofweg allerlei beschuldigingen toe te roepen: de staatsschuld en ook alle andere problemen zijn de schuld van de socialisten, de groene ideologie is de meest foute die er bestaat, het islamocommunisme is een bedreiging voor onze beschaving, en ga zo maar door.

Of wat hij zijn politieke tegenstanders aanwrijft ook klopt, is niet belangrijk. De Wever rekent erop dat als je maar lang genoeg rook blijft spuien, na een tijdje iedereen ervan overtuigd raakt dat er wel ergens minstens een klein vuurtje moet zijn.

Geen tegenspraak

Dat De Wever die techniek kan toepassen, komt ook omdat hij door journalisten maar zelden wordt tegengesproken.

Misschien heeft dat iets te maken met het feit dat de machtigste politicus van ons land het de machtigste mediabaas van het land, zo goed als hij kan, naar zijn zin maakt. Zo schreef De Wever bijvoorbeeld het uitvoeringsplan van de stad Antwerpen op maat van eigenaar van DPG Media, Christian Van Thillo. Zo komt het dat net achter het centraal station van Antwerpen tegenwoordig het mediaplein ligt, met daarnaast de Van Thillo Tower.

Misschien heeft het ook iets te maken met het feit dat sommige journalisten schrik hebben dat wanneer ze De Wever wel tegenspreken, ze zelf ook de volle lading over zich heen krijgen. Zo tierde De Wever in het verleden dat hij nooit meer naar De Afspraak zou komen, omdat een journalist het aangedurfd had om een kritische vraag over de N-VA te stellen.

Misschien heeft het iets te maken met het feit dat ook journalisten beïnvloed worden door de ideologieën die vandaag dominant zijn, of dat de belangrijke positie die De Wever inneemt in het debat een soort van ontzag opwekt.

Poortwachters

Wat ook de redenen mogen zijn, het is en blijft opvallend hoe gemakkelijk journalisten de framing van de N-VA overnemen.

Over ondertekenaars van een oproep om progressief te stemmen, zegt Wouter Verschelden, die met zijn nieuwe project W16 nieuws uit de Wetstraat wil brengen, zonder meer: “in het verleden waren het pausen die ons opriepen hoe we moesten stemmen en blijkbaar zijn het vandaag cultuurpauzen die ons vertellen hoe we moeten stemmen”.

“Ik merk op dat die zestig ondertekenaars bijna allemaal leven van de staat.” Dat zei Bart De Wever ook, zo wordt opgemerkt. “Ja, en hij heeft volgens mij een punt”, antwoordt Verschelden. Om vervolgens uitgebreid zijn afkeer van het idee van een linkse coalitie te laten blijken. Over pausen die ons vertellen op wie we moeten stemmen en wat we moeten denken gesproken.

In plaats van de macht kritisch te bevragen, gedragen journalisten zich steeds vaker als poortwachters die optreden tegen iedereen die dat probeert te doen.

Als blijkt dat gemeentelijke lijsttrekkers van de N-VA het vaakst in een villa wonen, springt Isolde Van den Eynde, politiek journalist van Het Laatste Nieuws, in de bres met het argument dat wonen in Gent duurder is dan in Limburg. Want in tegenstelling tot andere partijen heeft N-VA enkel lijsten in Limburg, zo moet ze gedacht hebben.

Wanneer De Wever aan bod komt in een praatprogramma, dan is dat meestal als centrale gast. Gisteren kreeg hij een monoloog op de VTM, vandaag een monoloog in De Morgen en op Radio 1. Wanneer een politieke tegenstander van De Wever aan bod komt, dan zijn er gewoonlijk een aantal zogenaamd neutrale observatoren opgetrommeld om weerwerk te bieden.

Onbeschaamd geëngageerd

Het is vandaag aan progressieve zijde niet altijd populair om aan mediakritiek te doen.

De redenen daarvoor zijn duidelijk. Met het groeiende Trumpisme dat alles wat het niet leuk vindt afdoet als fake news, zijn veel progressieven het belang van een openbare omroep en betrouwbare media gaan verdedigen. Terecht. Het consequent verdacht maken van journalisten is een schadelijke tendens en op enkele uitzonderingen na komen er maar zelden echt grote leugens in de pers.

Tegelijkertijd is het een mythe dat journalistiek neutraal of waardevrij zou moeten zijn. Met het verdedigen van waarheid en het bestaan van essentiële feiten, lijken velen te zijn vergeten dat er bij de kadering van die feiten ook heel wat ideologie komt kijken. En wie blind is voor die ideologische invloed, dreigt gemakkelijk meegesleurd te worden door de hoofdstroom.

Er is altijd nood aan progressieven die in de grote media tegen die hoofdstroom willen ingaan. Mensen die het aandurven en aankunnen om tegenover drie al dan niet officiële woordvoerders van de N-VA te gaan zitten om af en toe een andere stem te laten horen.

Tegelijkertijd heeft de solidaire tegenstroom ook meer dan ooit nood aan haar eigen media. Aan media waarin het nog mogelijk is om oorzaken van problemen te analyseren zonder meteen met snelle en makkelijke oplossingen te moeten komen.

Aan media waarin een perspectief geschetst kan worden op een mogelijke, alternatieve, toekomst, zonder dat je om de twee zinnen onderbroken wordt of karikaturaal afgebeeld wordt. Aan ombeschaamd geëngageerde media, die weigeren om in de pas van de N-VA te lopen, maar bewust een platform geven aan wie tegen de stroom in gaat.

Des te verder de grote media afglijden, des te duidelijker wordt het dat een project zoals DeWereldMorgen nodig is.