Historisch proces

De moeilijkheid ligt in het herkennen van de eerste indicatoren. Hier zal ik betogen dat deze in het geval van Israël duidelijker zijn dan ooit. We zijn getuige van een historisch proces – of beter gezegd, het begin ervan – dat waarschijnlijk zal culmineren in de ondergang van het zionisme.

En als mijn diagnose juist is, dan gaan we ook een bijzonder gevaarlijke conjunctuur tegemoet. Want zodra Israël zich de omvang van de crisis realiseert, zal het woeste en ongeremde kracht ontketenen om te proberen de crisis in te dammen, zoals het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime deed tijdens zijn laatste dagen.

De verdeeldheid van de Israëlische Joodse samenleving

Een eerste indicator is de verdeeldheid van de Israëlische Joodse samenleving. Momenteel bestaat deze uit twee rivaliserende kampen die niet in staat zijn een gemeenschappelijke basis te vinden. De breuk komt voort uit de anomalieën van het definiëren van jodendom als nationalisme.

Het ene kamp kan de ‘Staat Israël‘ worden genoemd. Het bestaat uit meer seculiere, liberale en meestal Europese Joden uit de middenklasse en hun nakomelingen, die een rol speelden bij de oprichting van de staat in 1948 en er de baas bleven tot het einde van vorige eeuw. Hun basiswens is dat Joodse burgers in een democratische en pluralistische samenleving leven, waarvan Arabieren zijn uitgesloten.

Het andere kamp is de ‘Staat Judea’, die zich heeft ontwikkeld onder de kolonisten van de bezette Westelijke Jordaanoever. De Staat Judea wil dat Israël een theocratie wordt, die zich uitstrekt over heel historisch Palestina. Om dit te bereiken is men vastbesloten om het aantal Palestijnen tot een minimum te beperken en overweegt men de bouw van een Derde Tempel op de plaats van al-Aqsa. Voor hen zijn seculiere Joden net zo ketters als Palestijnen die weigeren mee te doen aan dit streven.

De twee kampen begonnen al voor 7 oktober heftig met elkaar te botsen. De meest waarschijnlijke uitkomst ontvouwt zich al voor onze ogen. Meer dan een half miljoen Israëli’s, die de staat Israël vertegenwoordigen, hebben sinds oktober het land verlaten, een indicatie dat het land wordt opgeslokt door de staat Judea. Dit is een politiek project dat de Arabische wereld, en misschien zelfs de wereld in het algemeen, niet zal tolereren.

De economische crisis van Israël

De tweede indicator is de economische crisis van Israël. In het laatste kwartaal van vorig jaar stortte de economie in met bijna 20 procent. Sindsdien is het herstel broos. De economische last zal alleen maar groter worden als Israël zijn voornemen om oorlog te voeren met Hezbollah doorzet en de militaire activiteiten op de Westelijke Jordaanoever opvoert, terwijl sommige landen – waaronder Turkije en Colombia – economische sancties zijn beginnen toe te passen.

De crisis wordt nog verergerd door de incompetentie van minister van Financiën Bezalel Smotrich, die voortdurend geld doorsluist naar Joodse nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, maar niet in staat lijkt om zijn departement te leiden. Het conflict tussen de staat Israël en de staat Judea, samen met de gebeurtenissen van 7 oktober, zorgt er ondertussen voor dat een deel van de economische en financiële elite hun kapitaal buiten Israël investeert.

Israëls groeiende internationale isolement

De derde indicator is Israëls groeiende internationale isolement, nu het geleidelijk een pariastaat wordt. Dit proces begon al voor 7 oktober, maar is versterkt sinds het begin van de genocide. Dit wordt weerspiegeld door de opstelling van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof.

De tribunalen hebben de brute aanvallen op de bevolking van Gaza en de Westelijke Jordaanoever niet verminderd. Maar ze hebben wel bijgedragen aan de groeiende kritiek op de Israëlische staat, die zowel van bovenaf als van onderaf komt.

De veranderde houding onder jonge Joden wereldwijd

De vierde indicator die hiermee verband houdt, is de veranderde houding onder jonge Joden wereldwijd. Na de gebeurtenissen van de afgelopen negen maanden lijken velen nu bereid om hun band met Israël en het zionisme los te laten en actief deel te nemen aan de Palestijnse solidariteitsbeweging. Joodse gemeenschappen, vooral in de VS, boden Israël ooit effectieve immuniteit tegen kritiek. Het gedeeltelijke verlies van deze steun heeft grote gevolgen voor het aanzien van het land in de wereld. De macht van AIPAC is aan het afbrokkelen.

De zwakte van het Israëlische leger

De vijfde indicator is de zwakte van het Israëlische leger. Het lijdt geen twijfel dat de IDF een machtig leger blijft. Toch werden de beperkingen ervan op 7 oktober blootgelegd. Meer dan ooit is het zionistische project afhankelijk van de snelle levering van enorme hoeveelheden voorraden door de Amerikanen, zonder welke het zelfs geen klein guerrillaleger zou kunnen bestrijden.

Onder de Joodse bevolking van het land heerst nu wijdverspreid de opvatting dat Israël niet voorbereid is en niet in staat is om zichzelf te verdedigen. Dit heeft geleid tot grote druk om de militaire vrijstelling voor ultraorthodoxe Joden – die al sinds 1948 bestaat – op te heffen en hen met duizenden tegelijk op te roepen. Dit zal nauwelijks verschil maken op het slagveld, maar het weerspiegelt de omvang van het pessimisme over het leger – wat op zijn beurt de politieke verdeeldheid binnen Israël heeft verdiept.

De hernieuwde energie onder de jongere generatie Palestijnen

De laatste indicator is de hernieuwde energie onder de jongere generatie Palestijnen. Zij is veel meer verenigd, organisch verbonden en duidelijker over haar vooruitzichten dan de Palestijnse politieke elite. Aangezien de bevolking van Gaza en de Westelijke Jordaanoever tot de jongste ter wereld behoort, zal dit nieuwe cohort een immense invloed hebben op het verloop van de bevrijdingsstrijd.

De discussies die plaatsvinden onder jonge Palestijnse groepen laten zien dat ze zich bezighouden met het oprichten van een werkelijk democratische organisatie – hetzij een vernieuwde PLO, hetzij een nieuwe organisatie – die een visie op emancipatie nastreeft die haaks staat op de campagne van de Palestijnse Autoriteit voor erkenning als staat. Ze lijken de voorkeur te geven aan een éénstaatoplossing boven het in diskrediet geraakte tweestatenmodel.

Vrede vervangen door dekolonisatie

Zal de opkomende Palestijnse generatie in staat zijn om effectief te reageren op het verval van het zionisme? Dit is een moeilijk te beantwoorden vraag. In dit geval zou het een kwestie van dekolonisatie zijn, en de vorige eeuw heeft aangetoond dat postkoloniale realiteiten niet altijd de koloniale toestand verbeteren.

Alleen de inzet van de Palestijnen kan ons in de goede richting bewegen. Ik geloof dat een explosieve samensmelting van deze indicatoren zal leiden tot de vernietiging van het zionistische project in Palestina. Als dat gebeurt, moeten we hopen dat er een robuuste bevrijdingsbeweging is om de leegte op te vullen.

Meer dan 56 jaar lang was wat het ‘vredesproces’ werd genoemd – een proces dat nergens toe leidde – eigenlijk een reeks Amerikaans-Israëlische initiatieven waarop de Palestijnen moesten reageren. Vandaag moet ‘vrede’ worden vervangen door dekolonisatie en moeten Palestijnen hun visie op de regio kunnen verwoorden, waarbij de Israëli’s wordt gevraagd te reageren.

Dit zou de eerste keer zijn, althans in vele decennia, dat de Palestijnse beweging het voortouw neemt met voorstellen die contouren uitzetten van een postkoloniaal en niet-zionistisch Palestina. Daarbij zal ze waarschijnlijk naar Europa kijken of naar de oude structuren van het oostelijke Middellandse Zeegebied, waar geseculariseerde religieuze groepen geleidelijk veranderden in etnisch-culturele groepen die naast elkaar in hetzelfde gebied leefden.

Ineenstorting van Israël is te voorzien

Of mensen het idee nu toejuichen of vrezen, de ineenstorting van Israël is te voorzien. Deze mogelijkheid zou de basis moeten vormen voor het lange-termijn-gesprek over de toekomst van de regio. Het zal op de agenda komen als mensen zich realiseren dat de eeuwenlange poging, geleid door Groot-Brittannië en daarna de VS, om een Joodse staat op te dringen aan een Arabisch land, langzaam ten einde loopt.

Het was succesvol genoeg om een samenleving van miljoenen kolonisten te creëren, waarvan velen nu van de tweede en derde generatie zijn. Maar hun aanwezigheid hangt nog steeds af van hun vermogen om met geweld hun wil op te leggen aan miljoenen inheemse mensen, die hun strijd voor zelfbeschikking en vrijheid in hun thuisland nooit hebben opgegeven. In de komende decennia zullen de kolonisten afscheid moeten nemen van deze aanpak en hun bereidheid moeten tonen om als gelijkwaardige burgers te leven in een bevrijd en gedekoloniseerd Palestina.

Dit artikel is een samenvatting van een interview door The Electronic Intifada met de bekende Joodse historicus Ilan Pappé, dat wij eerder dit jaar ook uitgebreider uitgewerkt en vertaald hadden.