Migranten die de huisdieren van Amerikanen zouden opeten, Kamala Harris die ‘transgender operaties’ zou willen laten uitvoeren op gevangenen en staten waar abortus zou uitgevoerd worden na de geboorte. Het zijn maar een paar van de meest absurde leugens die Donald Trump uitsprak tijdens het debat met Kamala Harris.

Trump liegt. Zoveel is duidelijk. Maar wie enkel dat zegt, gaat voorbij aan het echte probleem. Dat een mens liegt is niet zo heel uitzonderlijk. Zowat iedereen heeft al wel eens gelogen. Meestal doen we dat om iets te verbergen waar we ons voor schamen of waarvan we liever niet hebben dat andere mensen het weten. Als ik bijvoorbeeld niet op een vergadering aanwezig ben omdat ik een enorme kater heb, dan kan ik daar een excuus voor gaan zoeken.

Wat we in die situatie meestal doen, is zo dicht mogelijk bij de waarheid blijven om onze leugen toe te dekken. Zo kan ik bijvoorbeeld zeggen dat ik enorme hoofdpijn heb en daarom niet naar de vergadering kon komen. Meer in het algemeen is het ook zo dat we in staat zijn te liegen, omdat men ervan uitgaat dat we meestal de waarheid spreken.

Iedereen liegt

“Iedereen liegt”, zo luidt de slagzin van Dr. House uit een van mijn favoriete series. Hoewel ik zijn cynische kijk op de medemens niet deel, denk ik dat hij wel gelijk heeft, wanneer het gaat over politici. Die hebben nu eenmaal veel meer zaken om zich over te schamen of waarvan ze liever niet hebben dat andere mensen het weten. En dus liegen ze ook veel meer.

Na het debat werd door verschillende mensen opgemerkt dat Donald Trump drie keer een factcheck onderging en Kamala Harris geen enkele keer, hoewel ook zij niet enkel de waarheid had gesproken. Dat klopt natuurlijk. Wanneer Harris zegt dat ze de klok rond werkt om voor een staakt-het-vuren in Gaza te zorgen, dan is dat een leugen. Haar administratie blijft gewoon wapens leveren aan Israël.

De leugens van Trump zijn fundamenteel anders

Of ze zich echt schaamt, weet ik niet, maar Harris liegt in ieder geval, omdat ze niet wil dat de Amerikaanse kiezer weet heeft van haar medeplichtigheid aan de genocide die zich afspeelt. Ze doet dat door te verwijzen naar onderhandelingen over een staakt-het-vuren. Net zoals mijn hoofdpijn zijn die onderhandelingen er echt, maar leiden ze de aandacht af van wat er werkelijk aan de hand is.

De leugens van Trump daarentegen zijn fundamenteel anders. Er wordt niets toegedekt. Er is geen enkele schaamte. Waar een normaal mens of politicus kan liegen, omdat het meeste wat men zegt min of meer waar is, schept Trump een totaal fictieve werkelijkheid waarin de ene leugen wordt verantwoord met een andere leugen.

De schijn die ertoe doet

Eén van de pijlers van de democratie is de argumentatieve redelijkheid, het idee dat politici zich moeten verantwoorden voor hun daden met redelijke argumenten.

Dat betekent natuurlijk niet dat er geen sprake kan zijn van manipulatie of dat er achter die redelijke argumenten geen andere belangen kunnen schuilgaan. Dat is uiteraard wel het geval, maar doordat men op z’n minst de schijn van redelijkheid moet ophouden, is het mogelijk om politici daarop te bekritiseren en eventuele leugens te ontkrachten.

Bij Trump is alle schijn weg

Bij Trump is alle schijn weg. Kritiek op hem is niet mogelijk. Je bent voor hem of je bent een verrader. Hij verwerpt de argumentatieve redelijkheid en het idee dat hij zich zou moeten verantwoorden als zodanig. Net zoals hij het resultaat van de verkiezingen niet erkent en zichzelf buiten de rechtsstaat plaatst, die andere twee pijlers van het democratisch bestel.

Er zijn mensen die zeggen dat het verschil tussen Harris en Trump slechts schijn is. In zekere zin ben ik geneigd om hen gelijk te geven. In de Verenigde Staten regeert niet het volk, maar het grote geld. Ook ik krijg maar moeilijk een goed woord over mijn lippen over een presidentskandidaat als Harris die medeplichtig is aan genocide.

Alleen zou ik eraan toevoegen dat die schijn er dus wél toe doet. Het is niet omdat de Democratische Partij lang niet zo democratisch is als ze zich voordoet, dat het idee van democratie niet iets is dat het waard is om voor te vechten. Het komt erop aan het te realiseren. En als we dat willen, dan zijn we met Trump die het idee op zich verwerpt, een stuk verder af.