Slavernij: pilaar van onze welvaart
De slavernij heeft historisch gezien mede onze continenten gevormd: Europa, Afrika, Amerika en de Arabische wereld. Het is een steunbeer van de klassenmaatschappij in de lange, bloedige overgang van een feodale, prekapitalistische periode naar een kapitalistische.
Europa speelde hierin een eersterangs rol. Het veroverde de wereldzeeën. In augustus 1518 tekende keizer Karel V, de koning van Spanje, een decreet dat toeliet om voortaan tot slaaf gemaakten uit Afrika rechtsreeks naar het met veel geweld veroverde Noord- Centraal- en Zuid-Amerika te deporteren.
Het was het begin van de befaamde driehoekshandel tussen Europa, Amerika en Afrika. Naast de naakte uitbuiting speelde ook een legitimatie-ideologie: de ‘kerstening’ van ‘heidense’ ‘wilde’ gebieden en het racisme. Racisme is vaak de prelude tot slavernij.
Het legde de basis voor de primaire accumulatie van kapitaal en de economische en financiële macht van het Westen. Door de winsten werden in de daaropvolgende 350 jaar 11 miljoen Afrikanen als koopwaar vervoerd in broeierige, stinkende ruimen van West-Europese zeilschepen.
Minstens 2 miljoen Afrikanen stierven en werden als afval in de zee gegooid, en de overigen kwamen geradbraakt uit de zeilschepen na een lange oceaantocht. We spreken dan nog niet over de autochtone volkeren, tot slaaf gemaakten in eigen land, onder koloniale dwingelandij. Denk maar aan Belgisch Congo, waarin onze koninklijke familie een belangrijke rol had samen met een leger ambtenaren, missionarissen, bedrijven … (cfr. de VRT-reportages Kinderen van de Kolonie).
Eén van de grote slavenhouders-dynastieën in Noord-Amerika waren de Britse kolonisten, voornamelijk in de katoenplantages (met bijvoorbeeld de Ladson-familie in South Carolina, Charleston), waarvan de huidige EU-Commissievoorzitter Ursula Von der Leyen een rechtstreekse afstammeling is.
De moderne slavernij bestaat. Het zijn geen herinneringen uit het verleden. Geen klassenmaatschappij – vandaag de globalistische – zonder slavernij. Internationale organisaties berekenden dat meer dan 50 miljoen mensen te maken hebben met één of andere vorm van slavernij.
Slavernij is verborgen misdaad
Moderne slavernij is een verbogen misdaad. Elk land heeft er mee te maken. Je ziet ze op de vuilnisbelten in Azië, huishoudslavinnen bij de oliesjeiks in de Arabische wereld, op ambassades, slaven in de textiel- en mijnindustrie, de bouwsector (voetbalstadion in Qatar bijvoorbeeld), plantages. Ook in de “beschaafde” wereld van Europa. The Global Slavery Index van 2018 stelt dat de G20-landen jaarlijks voor zo’n 354 miljard dollar importeren aan producten die aan slavernij gelinkt zijn.
Het is dus niet moeilijk voor te stellen dat de slavernij in Vlaanderen ook bestaat. Het boek van David van Turnhout Slavernij aan de Schelde is er een nauwkeurig gedetailleerd relaas van.
‘Qatar Aan De Schelde’ is een documentaire over de arbeiders die werden uitgebuit op een werf van chemiereus Borealis in de Antwerpse haven, en hoe ze samen de strijd aangingen om hun rechten op te eisen.
Met de klassenmaatschappij floreert in Vlaanderen ook de moderne slavernij. Er kunnen vijf vormen van mensenhandel onderscheiden worden: seksuele uitbuiting, bedelarij, arbeid in omstandigheden die in strijd zijn met de menselijke waardigheid, uitbuiting door het wegnemen van menselijke organen, het gedwongen plegen van misdrijven.
De auteur concentreert zich op de bouwactiviteiten die gepaard gaan met de nieuwe vestiging van het Oostenrijkse chemiebedrijf Borealis. Het produceert propyleen, in mensentaal, plastic als grondstof voor de auto-industrie, zorgtoepassingen, babyflesjes, speelgoed, waterleidingen, luiers, tampons, bouwmaterialen.
Voor de bouw van de gebouwen in Antwerpen pakt Borealis uit met het Italiaanse plan- en studiebureau Maire Tecnimont. Dit bureau maakt een monsterproject: een 1.470 wegende splijter die over zee vervoerd wordt en in Kallo, Linkerscheldeoever, aankomt. Er moet een buizensysteem aangelegd worden met de nodige aansluitingen. Er zijn dus gespecialiseerde lassers nodig. Eén van de onderaannemers is Irem-Ponticelli, een joint venture tussen het Italiaanse lasbedrijf Irem en zijn Franse sectorgenoot Ponticelli.
Muhammed
In het boek wordt het verhaal van een Bengalese lasser, Muhammed gedetailleerd uitgesponnen. Zijn werkplek ging van Singapore, over Qatar, zijn thuisland Bangladesh naar Europa (Polen, Hongarije en Antwerpen). Het is één odyssee van uitbuiting. In Qatar werkte Muhammed via tal van tussenpersonen zes maanden lang op de luchtmachtbasis van het Amerikaanse leger. Daar presteerde hij zes dagen per week, tien uur per dag. Op het einde van de maand kreeg hij voor die 240 gepresteerde uren zo’n 2.500 rial (651 euro) uitbetaald, wat neerkomt op iets minder dan 3 euro per uur. Zijn familie verzocht hem geld op te sturen, maar daardoor hield hij amper iets over om van te leven.
Foto: Han Soete
Net als in Singapore sliep hij er met zeven anderen op één kamer, maar hier was het met de hygiëne en de veiligheid veel erger gesteld. Hij was er niets meer dan een moderne slaaf. Voor hem voelde het als veel erger dan een gevangenis, want daar krijg je tenminste eten, zonder erom te moeten bedelen. Voor sommige opdrachten zag hij zijn loon pas één jaar later of zelfs helemaal niet. Hij leidde een rotbestaan. (blz.35)
Borealis
Het schandaal van Borealis in Antwerpen kwam in 2022 aan de oppervlakte. Volgens de vakbonden gaat het om brutale uitbuiting en dat de sociale uitbuiting en mensenhandel op de Borealis-werf aantoont dat de bouwsector in België steeds verder aan het verrotten is. Volgens de vakbonden is het eigenlijk simpel: de multinational Borealis zou zelf de nodige verantwoordelijkheid moeten nemen, voor wat er op haar werf gebeurt.
Grote multinationals wassen hun handen in onschuld als ze het werk uitbesteden aan onderaannemers en er in de keten iets misloopt. Terwijl ze goed weten wat er gebeurt. Als firma’s als Borealis per uur 50 euro aan loonkosten betalen aan de onderaannemers, komt daarvan slechts 5 euro in het loonzakje van de buitenlandse arbeider terecht. De criminele mensenhandelaars lopen met de woekerwinsten weg. Het is een ‘race to the bottom”, zoals de vakbonden wereldwijd aanklagen.
Actie op Sint-Jansplein door slachtoffers mensenhandel Borealis. Foto: Evi Van Thienen
Borealis is niet de enige, en ook de bouwsector niet. Dergelijke excessen kankeren in de transportsector, de vleesindustrie, de kledingsector, de kuissector. Grote winsten zijn voor een belangrijk deel in deze sectoren het resultaat van slavenarbeid en/of grote uitbuiting.
Bureaucratische doolhof helpt fraudeurs
Voor de regio Vlaanderen werken er op dit moment zo’n tien inspecteurs. Dat is een habbekrats en schrikt de slavendrijvers niet af.
Op politiek vlak kwam, lang voor Borealis in 2022, in 1994 de commissie mensenhandel tot stand. In de nasleep van het boek van Chris De Stoop over de sekshandel: “Ze zijn zo lief, meneer.” Omdat de publicatie een sterke verwevenheid tussen de boven- en onderwereld suggereerde, was er in de publieke opinie een grote vraag naar gerechtigheid. Samen met wijlen Brice De Ruyver en de Brusselse strafrechtspecialist Michèle Hirsch ontwierpen zij de basisstructuur van de commissie. Eén van de getuigen was een rijkswachter die verklaarde dat een substituut-procureur-generaal uit Brussel betrokken was bij mensenhandel in de ‘seks-industrie’.
Uit de commissie kwam een wetsontwerp (waarin strafrecht experte Michèle Hirsch een groot een deel had). Het omschreef de bestraffing van seksuele uitbuiting en slavernij. Maar ook andere vormen van economische uitbuiting, gedwongen criminaliteit en gedwongen bedelarij vielen onder de noemer mensenhandel. De wet was pionierswerk, waarmee België een Europese gangmaker is geweest, voor de strijd tegen de mensenhandel.
De wet gaf een boost aan de vervolging van slavenhandelaars. De politie, bijvoorbeeld, organiseerde een gecoördineerde inval in Chinese restaurants tijdens operatie Sluis. In BASF werd ook mensensmokkel vastgesteld.
Wat aanvankelijk positief was, verzandde in de loop van de jaren. Zo kaartte Ben Segers (Vooruit) in 2020 aan dat de cellen Mensenhandel bij de Federale Gerechtelijke Politie verdwenen en dat referentiemagistraten bij de ruimere cellen ‘Groot Banditisme’ werden gevoegd. Daardoor ging heel wat expertise verloren.
In 2020 werd een bijzonder Commissie Mensenhandel in de Kamer opgericht. Er kwamen 63 experts aan het woord.
Wie het boek Slavenarbeid in Antwerpen leest, kan niet ontkomen aan de indruk dat er een kluwen aan juridische procedures is opgesteld. Een hele bureaucratie is ermee gemoeid (de auteur geeft een overzicht van de Interdepartementale Coördinatie cel waarin maar liefst 31 vertegenwoordigers zitting hebben). Het is de beste manier om de uitbuiters en slavendrijvers ongemoeid te laten, of er te laten vanaf komen met een boete.
Wie geld op tafel kan leggen, komt weg met sociale en fiscale fraude. Een transportbedrijf werd door de vakbond voor de rechters gedaagd in een dossier van sociale dumping en slavernij. Maar dat proces sleept als zes jaar aan en loopt vast in een kluwen van juridische procedures. De multinationals kunnen duur betaalde advocaten inschakelen. Vervolging wordt afgekocht en de organisatoren van de slavernij doen ondertussen rustig verder onder een andere dekmantel.
Vrijheid voor multinationals is moderne slavernij
Het wordt hoog tijd dat we optreden tegen (voornamelijk multinationale) bedrijven die aan de basis liggen van maffiose netwerken van onderaannemers en ronselaars. Wie opdrachten uitbesteedt, moet verantwoordelijk zijn voor de uitvoering. Samenwerking met ronselaars en schimmige rekrutering-bureaus moet bestraft worden. Hun verdienmodel is de criminaliteit en uitbuiting. En daartegen moet de staat optreden.
Zolang er een kannibalistische, roofzuchtige, heersende klasse bestaat, zal er slavernij zijn en uitbuiting van het volk. Meer en meer blijkt dat het van kwaad naar erger wordt in de geglobaliseerde wereld. Tot slaaf gemaakten en uitgebuite mensen op het wereldschaakbord, worden verplaatst als pionnetjes in erbarmelijke omstandigheden, zo leert het boek Slavernij aan de Schelde.
Gelukkig komen steeds meer moderne slaven daartegen in verzet, gesteund door vakbonden, journalisten, sociale bewegingen en sommige politici, zo leert Borealis in Antwerpen. Ook in andere delen van de wereld. Onderzoeksjournalisten zoals Chris De Stoop, dertig jaar geleden, en nu de jonge David Van Turnhout, zorgen ervoor dat het vuile werk van multinationals, ronselaars, mensenhandelaars en huisjesmelkers in het volle daglicht komt.
(*) David Van Turnhout, ‘Slavernij aan de Schelde’, economische uitbuiting en mensenhandel in het hart van Europa, Manteau, 189 blz., 2023.
Bekijk hier de documentaire ‘Qatar Aan De Schelde’ van Docwerkers over de arbeiders die werden uitgebuit op een werf van chemiereus Borealis in de Antwerpse haven, en hoe ze samen de strijd aangingen om hun rechten op te eisen:
