Theatervoorstelling verlengd wegens geen succes. Zo kan je de federale regeringsonderhandelingen van de afgelopen weken misschien nog het beste samenvatten.

Met de aankomende gemeenteraadsverkiezingen wil elke partij zich vooral profileren. Terwijl ze in campagnemodus zijn, is het voor hen niet het moment om met een compromis naar buiten te komen.

Waar het theater van de afgelopen weken over ging was daarom vooral de vraag: wie krijgt de schuld? De gevonden oplossing is geniaal in zijn eenvoud: in Vlaanderen steekt men de schuld op George-Louis Bouchez en de MR, in Wallonië op Vooruit of de N-VA.

Wie naar de politiek kijkt als een botsing tussen ego’s zou prima een soap kunnen puren uit de regeringsonderhandelingen. De opdracht van de journalistiek zou er echter niet uit mogen bestaan om wat meeslepend verteld kan worden belangrijk te maken, maar net om wat belangrijk is meeslepend te vertellen.  

Theatervoorstelling verlengd wegens geen succes

Dat er een stuk theater bij komt kijken en dat sommige media daar graag veel en lang op focussen, wil niet zeggen dat er geen serieuze onderhandelingen zijn geweest over belangrijke kwesties. Met de gelekte ‘supernota’ van De Wever krijgen we een inkijk in waar die onderhandelingen naar toe aan het gaan waren.

Bij DeWereldMorgen geloven we in het vermogen van onze lezers om zelf te oordelen. Daarom stellen we, in tegenstelling tot andere media, de gelekte nota volledig ter beschikking van het publiek in bijlage. We vinden het belangrijk, omdat wat daar in staat een beeld geeft van wat ons de komende beleidsperiode te wachten kan staan, en dat is niet min. 

Dat werkgeversorganisaties enthousiast reageren en aanmanen om de onderhandelingen door te zetten, terwijl de vakbonden spreken van een asociale nota, mag niet verbazen. Terwijl men door onder andere besparingen en verhoging van de btw maar liefst 16 miljard euro wil gaan halen bij de werkende klasse, worden de lonen geblokkeerd en krijgen bedrijven voor vijf miljard aan belastingcadeaus. 

Het is daarbij ook veelzeggend dat het repressie-apparaat de enige overheidsdienst is, waarin bijkomende investeringen mogelijk zijn. 

Lees hier de volledige supernota.

33 miljard euro gezocht

Terwijl onze nationale politici bezig zijn zichzelf als held en hun tegenstanders als slechteriken voor te stellen, zijn de belangrijkste beslissingen al lang boven hun hoofd genomen. Als gevolg van de begrotingsnormen waarover de ministers van Financiën van de verschillende lidstaten het vorig jaar eens raakten, staat reeds vast dat ons land de komende regeerperiode maar liefst 27 miljard euro moet besparen.

Zonder dat daar veel maatschappelijk debat over is geweest, heeft men een heruitgave van het besparingsbeleid van na de bankencrisis van 2008 beslist. Opnieuw wil men de kosten die gemaakt zijn om – tijdens de coronacrisis – het bedrijfsleven te redden, afwentelen op de bevolking, door middel van besparingen op publieke diensten en sociale uitgaven.

Terwijl verschillende economen waarschuwen voor de desastreuze gevolgen van zo’n besparingsbeleid, wil men in de zogenaamde supernota van De Wever nóg verder gaan. Ook tegenover de drie miljard euro die men bijkomend wil investeren in het leger, de veiligheidsdiensten en het terugsturen van migranten staan besparingen.

Bovendien wil men een belastingverlaging doorvoeren van maar liefst negen miljard euro. Een slordige drie miljard daarvan zijn voordelen voor ondernemers en investeerders. Zes miljard zijn verlagingen van de belastingen op arbeid, waarvan een kleine twee miljard een verlaging van de patronale bijdragen is.

Daar tegenover staan zes miljard euro aan nieuwe belastinginkomsten. Zo’n anderhalf miljard zou inderdaad bij de vermogens gezocht worden. Daar zou George-Louis Bouchez van de MR zich tegen hebben verzet en dat is breed uitgesmeerd in de media.

Minder aan bod gekomen is dat er ook zo’n twee miljard verhoging van btw en accijnzen was voorzien. Zo zou onder andere de btw op boeken worden verhoogd. Een cynicus zou kunnen denken dat dit wordt beslist om te voorkomen dat mensen inzicht krijgen in de manier waarop ze bestolen worden.

Trekken we de zes miljard euro nieuwe belastinginkomsten af van de negen miljard aan belastingverlagingen, dan blijven we over met een gat van drie miljard euro. Samen met de 27 miljard euro door de Europese Unie opgelegde besparingen en de drie miljard euro bijkomende uitgaven voor leger, veiligheidsdiensten en het terugsturen van migranten, komen we aan een tekort van maar liefst 33 miljard.

Dat is gigantisch. Ter vergelijking: het jaarlijkse budget voor werkloosheidsuitkeringen bedraagt slechts zes miljard euro.

Besparingen: de hakbijl in de sociale zekerheid

Om dat gat te dichten, wil de nieuwe regering maar liefst 14 miljard euro besparen.

Men denkt anderhalf miljard euro te kunnen halen door de bestrijding van fraude. Hoewel de kosten van de fiscale fraude vele malen groter zijn dan die van de zogenaamde sociale fraude, rekent men op 750 miljoen euro voor elk van beide. Uit het verleden weten we bovendien dat dit vaak miljarden zijn, waarvan in de praktijk niets in huis komt.

Zo wil men voor maar liefst twee miljard euro snoeien in de pensioenen. Een kleine drie miljard euro wil men gaan halen door het beperken van de werkloosheid in de tijd en het sanctioneren van langdurig zieken.

Twee miljard euro wordt gevonden door uitkeringen niet langer te laten stijgen met de toegenomen welvaart. Nog eens twee miljard euro wil men besparen door de werkloosheid te beperken in de tijd.

Opvallend is dat men vooral die groepen met het grootste armoederisico viseert

Door het recht op een leefloon voor erkende vluchtelingen af te nemen en het aantal opvangplaatsen te halveren dacht De Wever nog eens anderhalf miljard euro te vinden. Dat het afnemen van het leefloon voor erkende vluchtelingen een schending is van het non-discriminatiebeginsel, daar lijkt geen enkele onderhandelende partij over te zijn gevallen.

Een kleine twee miljard euro moet worden bespaard op de lonen en werkingsmiddelen voor ambtenaren. De gezondheidszorg komt weg met een besparing van zo’n 300 miljoen euro. Hetzelfde bedrag wil men besparen door het ‘activeren’ van langdurig zieken.

Zo’n 500 miljoen euro wil men weghalen bij de vakbonden en de ziekenfondsen. Publieke diensten zoals de NMBS en bpost worden verder afgebroken. De budgetten voor wetenschap en ontwikkelingssamenwerking worden gehalveerd, daar rekent men op de regionale regeringen om dat op te vangen.

Kortom: men zet de hakbijl in de sociale zekerheid en bouwt de publieke diensten verder af. Opvallend is dat men vooral die groepen met het grootste armoederisico viseert: de asielzoekers, de werklozen, de langdurig zieken.

De hele nota ademt een visie op de samenleving die mensen zelf verantwoordelijk houdt voor de situatie waarin ze zich bevinden, en meent hun lot te moeten verbeteren door hen daar ‘streng maar rechtvaardig’ voor te straffen.

Om dat alles verteerbaar te maken, komt er ook een symbolische besparing van zo’n 150 miljoen euro op het politieke bestel zelf.

Terugverdieneffecten: langer en harder werken voor minder geld

De goede lezer telt 14 miljard euro aan besparingen; zodat er nog steeds een gat van 19 miljard euro overblijft. Daarvoor rekent De Wever op zogenaamde ‘terugverdieneffecten’.

Om dat te realiseren wil De Wever niet enkel de werkzoekenden en langdurig zieken opjagen. Hij wil ook de mogelijkheden om vroeger op pensioen te gaan afbouwen, de lonen blokkeren, het systeem van flexijobs uitbreiden, loonpremies voor nachtarbeid pas laten gelden vanaf 24u (nu is dat vanaf 22 uur), en ga zo maar door.

De redenering gaat ongeveer als volgt: als de regering erin slaagt om ons allemaal langer, harder en flexibeler te doen werken voor minder loon, dan zullen niet enkel meer mensen bijdragen maar zal ook de economie groeien, waardoor de overheid vanzelf meer inkomsten genereert.

Dalende publieke investeringen in combinatie met een tanende koopkracht zou echter ook wel eens voor een negatieve economische spiraal kunnen zorgen. De kans dat de terugverdieneffecten een heel stuk minder gunstig zouden uitvallen dan verwacht, is met andere woorden zeer groot.

De afspraak die hierover gemaakt werd, was dat als een bepaalde hervorming of besparing niet het beoogde resultaat zou opbrengen, in dat bevoegdheidsdomein nieuwe maatregelen worden gezocht. Lees: nieuwe besparingen. Zo zit de spiraal van sociale afbraak als het ware ingebouwd in de nota.

Solidaire tegenstroom

Stel je even voor dat je mag onderhandelen over een regeerakkoord. Wellicht heb je wel een idee over wat je zou willen veranderen in onze samenleving.

Je zou een visie kunnen ontwikkelen over hoe we armoede bestrijden, hoe we ecologischer kunnen gaan leven, racisme en seksisme kunnen bestrijden, werken aan een weg naar vrede en/of ieders mentaal welzijn kunnen verbeteren. Natuurlijk heb je niet alle antwoorden, maar je zou kunnen nadenken over manieren om zo veel mogelijk mensen bij dat project te betrekken.

Wil de solidaire tegenstroom gehoord worden, dan moet ze mobiliseren

Van dat alles is echter nauwelijks sprake in de supernota van De Wever. Wat goed is voor bedrijven is goed voor ons allemaal, dat is het beperkende kader van waaruit die nota geschreven is. Als we zorgen dat zij zo veel mogelijk winst kunnen maken, dan worden we daar uiteindelijk allemaal beter van. En veel verder moet over maatschappelijke problemen niet worden nagedacht, dat doen de bedrijven wel voor ons.

Gelukkig zijn er ook organisaties die op een andere manier naar de samenleving kijken. Vakbonden, milieubewegingen, armoedeorganisaties, de vredesbeweging, feministische en anti-racistische bewegingen, organisaties die opkomen voor mensenrechten, en ga zo maar door. Ook daar heeft men niet noodzakelijk alle antwoorden, maar in die bewegingen zitten wel de kiemen voor een totaal ander project voor onze samenleving.

Net daar wil De Wever van af. Met het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan de vakbonden en het weghalen van de werkloosheidsdiensten van de vakbonden naar de overheid, voorziet de supernota ook in methoden om een mogelijke tegenmacht te verzwakken.

De gelekte nota schept het voordeel van de duidelijkheid: de onderhandelaars zijn niet van plan om naar de stem van dat brede middenveld te luisteren. “Asociaal”, zo noemde Miranda Ulens, voorzitter van het ABVV, de plannen van De Wever op X. Ook Els Hertogen, directeur van 11.11.11, spreekt van asociaal beleid.

Met DeWereldMorgen zullen wij die stem van onderuit een platform blijven bieden. Wil ze ook gehoord worden, dan komt het erop aan die solidaire tegenstroom te mobiliseren. Eerste afspraak: de parade van het Groot Verzet, zondag 22 september: 14u, Brussel-Noord.