Welke problemen speelden er dertig jaar geleden waardoor lgbtq+ jongeren besloten Wel Jong op te richten?

“We spreken dan over 1994. Dat was een hele andere tijd dan nu. Een gelijkgesteld huwelijk voor koppels van hetzelfde geslacht bestond toen nog niet. Adoptie voor personen van hetzelfde geslacht was ook nog niet mogelijk. En de procedures om als trans persoon erkend te worden en in transitie te gaan, zowel wettelijk als medisch, vroeg toen nog heel veel psychologische stappen en werd vooral bepaald door mensen van buitenaf.”

“De wereld zag er nog heel anders uit. Naast de wetmatige ongelijkheid, was de sociale ongelijkheid ook nog heel anders. Eind jaren 80 bestonden er in Gent, Leuven en Antwerpen groepen van lgbtq+ jongeren die samen activiteiten organiseerden om elkaar te leren kennen en zichzelf te kunnen zijn.”

“Deze zijn begin jaren 90 samengekomen op het strand in Blankenberge puur voor plezier en om te tonen dat ze buiten komen en zichzelf mogen zijn. De stranddag was zo’n succes dat ze besloten dit vaker te doen en daarnaast een overlegorgaan te starten om elkaar verder te helpen. Zo is toen een nieuwe vereniging ontstaan om die jongerenverenigingen te steunen en te helpen groeien: Wel Jong Niet Hetero, nu bekend als Wel Jong.”

“Dit waren jongeren die zelf het heft in handen namen en alles opgericht hebben. Professionele ondersteuning was er niet. Jongeren kwamen op voor jongeren. Er bestonden wel al jeugdverenigingen en een heel uitgaanscircuit voor jongeren, maar heel veel holebi en trans jongeren voelden zich daar niet veilig of konden daar niet honderd procent zichzelf zijn. Door samen te komen, konden ze evengoed een leuke jeugd hebben en plezier maken, zonder dat ze geconfronteerd werden met oordelen van buitenaf.”

Welke bergen heeft Wel Jong in Vlaanderen verzet in de afgelopen 30 jaar? Welke grote stappen vooruit zijn er gedaan?

“Wel Jong heeft meegewerkt aan een gelijkgesteld huwelijk samen met het FWH (federatie werkgroepen homofilie, vandaag Çavaria). En dat er maatregelen zijn gekomen in de procedures voor trans personen om eigenaarschap te hebben over hun transitie.”

“De grootste credits geven we aan Çavaria die de beleidsgesprekken deed. De taak van Wel Jong daarbij was en is om naar de noden van queerjongeren te zoeken, de stem van jongeren te representeren. Wij geven onder andere Çavaria de materialen en de voeding die nodig is om deze stem mee te nemen naar het beleid.”

“Wel Jong heeft lgbtq+ jongeren een stem kunnen geven. Zodat ze durven praten over wie ze zijn, durven buitenkomen en zich blijven verenigen”

“Daarnaast zijn wij sterk in het maatschappelijk debat mee op gang brengen. Waar Çavaria heel sterk is in het lobby-werk en beleidsmatig werk, heeft Wel Jong in de geschiedenis de vrije ruimte gehad om het ongemak op te zoeken en het maatschappelijk debat te creëren, door campagnes te organiseren en op straat te komen, zoals voor een gelijkgesteld huwelijk. Sociale wrijving in de publieke ruimte geeft vaak de kans om het gesprek aan te gaan met beleidsmakers.”

“Wel Jong heeft lgbtq+ jongeren een stem kunnen geven. Zodat ze durven praten over wie ze zijn, durven buitenkomen en zich blijven verenigen. Dat heeft ervoor gezorgd dat jongeren vandaag opgroeien in een samenleving waar er veel evidenties zijn.”

“Het is evident nu dat je als lgbtq+ jongere kan trouwen, dat je gewoon jezelf kan zijn. Wat niet wil zeggen dat de samenleving dat altijd aanvaardt. Maar er is een soort algemene aanvaarding dat queer personen bestaan. Of iedereen daar blij van wordt, is iets anders.”

“De laatste jaren zitten we op regelmatige basis ook als partner met Çavaria mee aan tafel bij de verschillende departementen om aan te kaarten wat er binnen de verschillende beleidsdomeinen, zoals sport, welzijn, onderwijs en jeugd, nog zou moeten verbeteren. Wij zijn de kritische noot om hun beleid te checken en feedback te geven.”

Zijn er in de afgelopen dertig jaar ook stappen vooruit gezet, maar daarna weer terug achteruit?

“Ja, vooral op het gebied van sociale acceptatie zien we dat. En ook rond informatie over lgbtq+ die bijvoorbeeld via onderwijs wordt gegeven. Daar zien we echt een teruggang.”

“We zien dat geweldplegingen ten aanzien van lgbtq+ personen terug in de groeiende lijn zijn. Cybergeweld is daarin een belangrijk onderdeel. Dat is iets nieuws van de laatste decennia. Ten aanzien van queer jongeren is cybergeweld erg groot. Het gaat hier om haat-comments, over het sturen van negatieve DM’s op Instagram en TikTok.”

“Ook geweld op straat zien we terug groeien. Denk aan micro-agressies zoals uitlachen, aanstaren en nawijzen van lgbtq+ personen, voornamelijk zichtbare queer personen die gender non-conform zijn. Dat is erg beangstigend.”

“Een nieuw fenomeen is dat personen met een machtspositie zoals politici de lgbtq+-identiteiten gebruiken om daarmee hun eigen programma neer te zetten”

“Zestig procent van de lgbtq+ jongeren geeft aan zich op school niet veilig te voelen. Ze gaan bijvoorbeeld niet naar het toilet. Of durven niet met een leerkracht te spreken over de problemen die ze ervaren. Ze verzwijgen hun queer identiteit, of ontwijken de schoolcontext in zijn geheel. Dit is heel heftig en het is meer dan vroeger.”

“Een nieuw fenomeen dat we vandaag de dag zien door de polarisatie, is dat personen met een opvoedende taak in onze samenleving, of met een machtspositie zoals politici, de lgbtq+ identiteiten gebruiken om daarmee hun eigen programma neer te zetten. De afgelopen verkiezingen was lgbtq+ plots een van de hot topics om stemmen te ronselen en opeens was het dus een discussie. Terwijl queer zijn geen discussie mag zijn, dat is gewoon een feit. Het bestaan van gender is een feit. Het mag niet iets zijn waar je ‘voor’ of ‘tegen’ kan zijn. Dat is als zeggen dat je voor of tegen mensen bent. Vandaag is het bestaansrecht opnieuw een discussiepunt geworden, en daarmee gaan we wel heel veel jaren terug. Dat is beangstigend.”

Welke noden en zorgen leven daarnaast vandaag nog, waar Wel Jong iets aan wil doen?

“Een grote zorg die bij ons nu leeft is de zorg voor trans personen, omdat we zien dat de wachtlijsten voor een medische transitie groter en groter worden. De wachtlijst duurt nu twee tot drie jaar, terwijl dat een paar jaar geleden nog één jaar was. Dit vraagt een lange wachttijd aan jongeren, die zich niet lekker voelen in hun vel en die nood hebben om daarin begeleid te worden. De cijfers rond suïcide gedachten dalen hierdoor ook niet.”

“Een ander belangrijk aandachtspunt is dat er een grote correlatie is tussen thuis- en dakloosheid en lgbtq+ zijn. Heel wat queer jongeren kunnen thuis niet terecht. Dat wil niet zeggen dat ze op straat leven, maar dat ze in hun oorspronkelijke thuis niet meer kunnen opgroeien. Ze logeren bij familie of vrienden. Dit is een onderbelichte doelgroep waar meer voor gedaan moet worden.”

“Nog een belangrijk aandachtspunt voor de toekomst is het versterken van queer jongeren met religie of die opgroeien in een traditionele omgeving. Er zijn veel queer jongeren die vastzitten in tradities en denkkaders die ze proberen te verenigen met wie ze zijn als queer persoon. Het is mogelijk om deze te verenigen, maar het is wel heel moeilijk. Er zijn weinig platforms of gespreksruimtes om dat te doen.”

“In heel gepolariseerde groepen van jongeren is het belangrijk om eerst terug te gaan naar waar die haat-reacties vandaan komen”

“Als in het onderwijs leerlingen getriggerd zijn wanneer lgbtq+ als topic in de klas wordt gebracht, is het bijvoorbeeld niet een oplossing om te blijven focussen op het letterwoord lgbtq+ want zo werk je meer op de symptomen. Zeker in heel gepolariseerde groepen van jongeren is het belangrijk om eerst terug te gaan naar waar die haat-reacties vandaan komen. Deze komen vaak voort uit normatief denken over mannelijkheid, het beschermen van mannelijkheid als machtsstructuur.”

“Leer die jongeren eerst nadenken over: Wat is mannelijkheid nu? Waarom denken wij zo over mannelijkheid? Is dat nodig dat we daar zo over denken? We vinden toch dat iedereen gelijk moet zijn in de samenleving? Hoe stelt zich dat dan tegenover mannelijkheid en vrouwelijkheid? Als we daarover eerst beginnen en jongeren leren terug praten met elkaar, debatteren, nadenken, een mening vormen, dan kan je na een tijd die specifieke topics van queerness, lgbtq+ en gender binnenbrengen.”

Wel Jong ziet de laatste jaren vooral dat het mentale welzijn en de veiligheid van jongeren lijden onder de polarisatie van het publieke debat. Hoe komt dit tot uiting?

“De meeste mensen willen gewoon kunnen opgroeien als wie ze zijn, zonder dat wie ze zijn, of de zoektocht naar wie ze zijn, een maatschappelijk discussiepunt is. Doordat queerness vandaag een maatschappelijk debat is over of je dat wel of niet mag zijn, worden de twijfels die je over jezelf al hebt in je persoonlijke ontwikkeling nog veel groter gemaakt.”

“Veel jongeren groeien nog altijd op met het idee dat ze homoseksueel, lesbisch of queer zijn, maar dat niet willen zijn, omdat ze zich niet veilig voelen om dat te zijn. En nu zegt opeens een groot deel van de samenleving: dat klopt, wij vinden dat je dat niet mag zijn. Dat heeft een grote weerslag op de zoektocht naar jezelf.”

“Als je omgeving je identiteit herleidt tot een discussiepunt, dan voel je je nergens meer veilig”

“Dat maakt dat veel jongeren zich onveilig voelen of problemen hebben met hun mentale ontwikkeling en dat suïcidegedachten nog steeds heel hoog blijven. Aanvaard worden door je omgeving, familie en vrienden, dat zorgt er net voor dat je sterk kan groeien en je kan opgroeien tot een veerkrachtig persoon. Maar als je omgeving je identiteit herleidt tot een discussiepunt, dan voel je je nergens meer veilig.”

Zien jullie ook een invloed van de uitslag van de afgelopen verkiezingen op het welzijn van lgbtq+ jongeren en op jullie werk?

“We zijn voorzichtig positief geweest over de verkiezingsuitslag. We zien dat het traditionele denken wel nog steeds overeind blijft en gender en seksuele diversiteit zal een discussiepunt blijven, maar het is minder dramatisch afgelopen dan dat we hadden gevreesd. Dat wil niet zeggen dat we er positief tegenover staan, maar het is minder negatief. Al zullen we de lokale verkiezingen nog moeten afwachten.”

“In de internationale context zien we wel dat overal mensenrechten, niet alleen lgbtq+-rechten, maar alle zogenaamde minderheidsgroepen die het moeilijk hebben in onze samenleving, onder druk staan. We vrezen dat dat ook hier in België zal gebeuren op een bepaalde manier.”

“Daarom vinden we het belangrijk in ons werk om de handen ineen te slaan en bruggen te bouwen tussen al die verschillende actoren, zoals verenigingen en mensen van kleur, verenigingen en mensen met een beperking, mensen in kansarmoede en thuis- en daklozenorganisaties. Want het zullen altijd de zwaksten zijn die als eerste de grote veranderingen zullen voelen. Als we met hen verenigen, dan zijn we niet meer een minderheid, maar een hele grote groep aan mensen die evenwaardig willen kunnen samenleven in Vlaanderen en België.”

“Het is onze taak als Wel Jong om elkaar te leren kennen. We moeten op zoek gaan naar onze verschillen, deze erkennen, maar wel tot een punt komen waarin we samen kunnen leven. Van daaruit moeten we bruggen bouwen naar de rest van de samenleving en kijken hoe wij nu als een grote superdiverse samenleving de meerwaarde kunnen zien van al die verschillen.”

“Elkaar leren kennen zorgt voor begrip en voor een kritische kijk naar jezelf. En daar groeien we allemaal van. De grootste valkuil is elkaar zien als ‘de ander’ en afstand creëren. Kom dichter bij elkaar, leer elkaar kennen, aanvaard de verschillen en kijk wat dat met jezelf doet. Hoe reageert heel je zijn op dat gesprek met iemand die totaal anders is dan jij? Je leert dan niet alleen de ander kennen, maar ook jezelf. Zo komen we dichter bij elkaar.”

Met de nieuwste campagne ‘Bij jou of bij mij?’ roept Wel Jong iedereen op om in gesprek te gaan met de kinderen en jongeren rondom hen. Om op zoek te gaan naar hoe je hun context veiliger kan maken. Hoe pakken we dat concreet aan?

“Begin met het gesprek open te gooien. Luister oprecht naar wie iemand is. Stel de vragen die je nooit stelt. ‘Hoe ziet je leven vandaag de dag eruit?’ ‘Wat maakt je bang?’ ‘Wat maakt je blij?’ ‘Waar voel je je het allerbeste?’ ‘Hoe voel je je oprecht bij mij?’ ‘Zijn er zaken die ik soms doe, waar je je ongemakkelijk bij voelt?’ Luister zonder oordeel en zonder je te verdedigen.”

“Dit is heel belangrijk, omdat veel queer personen zich nog steeds zullen conformeren aan wat hoort of wat die denkt dat op dat moment de veiligste keuze is in relatie tot zijn ouders, familie, vrienden, of leerkracht. We verwachten nu van iedereen die een beetje afwijkt van de norm om zich aan te passen, zodat de mensen binnen de norm zich niet ongemakkelijk gaan voelen.”

“Stel open vragen en durf feedback te krijgen. Ongemakkelijk is niet slecht, maar een kans om dichter bij elkaar te komen”

“Maar als één iemand zich ongemakkelijk voelt, moeten we misschien allemaal even in het ongemak treden. Zodat iedereen even in die wrijving zit en we kunnen zoeken hoe we allemaal een aandeel erin hebben. Op deze manier kan iedereen zich uiteindelijk goed voelen.”

“Ga dus het gesprek aan, stel open vragen en durf feedback te krijgen. Dat raden we bij veel ouders en vrienden van queer personen aan. Weet ook dat je een antwoord kan verwachten dat je ongemakkelijk maakt, maar dat is ok. Ongemakkelijk is niet slecht. Ongemakkelijk is een kans om dichter bij elkaar te komen.”

“Daarnaast is er ook al veel informatie te vinden. Je moet het gewoon even durven opzoeken. Er zijn organisaties waarbij je terecht kan. Er is veel media, bijvoorbeeld series op Netflix, waarin queer personen aanwezig zijn.”

“Er zijn superinteressante boeken. Lees die samen met jongeren rondom u. Kijk wat dat bij die jongere doet en wat dat bij jou doet. En ga daarover in gesprek met elkaar. Soms is het moeilijk om face to face het gesprek aan te gaan, maar is het gemakkelijker om te praten via een medium dat ertussen staat, zoals een film, boek, theatervoorstelling, of een lied.”

“Investeer in het leren kennen van de jongere. Ik denk dat dat sowieso een taak is dat elke opvoedende persoon doet, bijvoorbeeld via de hobby’s. Door mee naar de voetbaltraining te gaan, of mee naar de dansles of tekenschool. Maar ga ook mee naar de dragshow, of naar de make-up sessies, of shoppen, of mee naar de Pride. Investeer in het queer leven van de jongere.”