Begin 2023 kreeg Ineos Aromatics van de Vlaamse Regering een lozingsvergunning voor onbepaalde duur. Die vergunning legt een limiet op voor de lozing van kobalt, een toxisch zwaar metaal, dat door Ineos in hun katalysator wordt gebruikt voor de productie van plastiekbouwsteen PTA. Die limiet overschrijdt echter 1.000 keer de milieukwaliteitsnorm. Kobalt, een kostbaar maar toxisch zwaar metaal, is niet alleen schadelijk voor de natuur, maar ook voor onze gezondheid. Bij grote hoeveelheden inname kan dit leiden tot misselijkheid, zicht- en hartproblemen en schade aan de schildklier.

Vlaanderen keurde een kwart eeuw geleden de Europese Kaderrichtlijn Water goed, die de kwaliteit van onze waterlopen weer moet opkrikken tegen 2027. Op dit moment krijgt slechts 1 van de 195 Vlaamse waterlopen de score ‘goed’; een trieste stand van zaken, die de lozingen van kobalt door Ineos rechtstreeks instandhouden.

Het Grote Nete-arrest: keerpunt voor zuivere waterlopen?

Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu gingen in beroep tegen de vergunning. De Raad Voor Vergunningsbetwistingen (RvVb) geeft BBL en Natuurpunt nu gelijk en vernietigt de vergunning van Ineos Aromatics: de lozingen tasten de Vlaamse waterkwaliteit aan, waardoor Ineos Aromatics de Kaderrichtlijn Water overtreedt. De RvVb stelt dat de Grote Nete zich in de laagste kwaliteitsklasse (niet goed) bevindt en dat elke verontreiniging door kobalt verboden is, gezien deze tot achteruitgang leidt.

Een vervuilde Grote Nete is daarbij een gevaar voor het hele land. “De Netevallei dient namelijk als natuurlijk overstromingsgbied, waardoor noodweer opgevangen kan worden. Toxische vervuiling betekent echter dat die optie in het water valt, aangezien we ten alle koste kobalt in ons drinkwater moeten vermijden. Dit arrest kan een keerpunt voor waterbescherming worden, waar alle vervuilers rekening mee moeten houden. Het is een overwinning voor gezonde waterlopen en dus ook voor gezonde burgers”, zegt Robin Verachtert van Natuurpunt.

Van lozen naar circulair: voor meer rechtszekerheid

“Nog te veel bedrijven weigeren te investeren in de beste beschikbare technieken als alternatieven voor vervuilende lozingen, ook al bestaan technieken als kobaltloze katalysatoren en circulair watergebruik vandaag al,” zegt Tycho Van Hauwert van Bond Beter Leefmilieu. “Anno 2024 mogen we van elk bedrijf verwachten dat het een futureproof bedrijfsmodel hanteert. Dat begint met innovatie in de industriële processen.”

BBL en Natuurpunt vragen nu dat er dringend werk gemaakt wordt van een duurzaam, toekomstgericht en juridisch correct kader. “Zulke marsrichting in lijn met de Europese waterafspraken die we 24 jaar geleden aangingen, zou bedrijven meer rechtszekerheid geven voor hun vergunningen en hen ook aanzetten tot het innoveren van hun waterhuishouding. De overheid moet daarnaast bedrijven meer verplichten,” klinkt het. “Baseer tenslotte de lozingsnormen op het wetenschappelijk onderzoek naar wat onze natuur en de menselijke gezondheid aankan, in plaats van op de technologische haalbaarheid van vandaag.”

Enkel een beleid dat lozingsvergunningen sneller en periodiek tegen het licht houdt, gecombineerd met een innovatieprogramma voor bedrijfswaterzuivering, kan de kwaliteit van onze waterlopen aanzienlijk verbeteren. Sterker: vandaag koploper worden in verantwoord en circulair watergebruik, kan morgen gouden economische kansen scheppen.

Uiteindelijk is het aan de Vlaamse Regering om tijdens de regeringsonderhandelingen een duidelijk, juridisch waterdicht waterbeleid uit te tekenen zodat we ons schaarse drinkwater vrijwaren, lozingen stoppen en door innovatieve alternatieven vervangen. Breder moeten ook de 14% nog niet aangesloten woningen aan het rioolnet gekoppeld en moeten pesticiden in de landbouw zo veel mogelijk afgebouwd worden.