Vergelijkbaar, enigszins, met heidebrandjes tijdens de zomermaanden, is de Vlaamse opiniepers en goegemeente deze zomer van 2024 opgeschrikt. Aanleiding was een satirische column in Humo van de bekende schrijver Herman Brusselmans. Deze heeft betrekking op de genocide die, reeds sinds meer dan een half jaar, in de Gazastrook wordt aangericht.
In de reeds zo goed als letterlijk platgebombardeerde Strip – inclusief alle hospitalen, medische hulp- en dienstencentra, UNRWA-scholen, àlle universiteiten, bedrijven en handelszaken, woningen, tout court, enz. (in kritische commentaren wordt van “domicide” gesproken)[1] – wordt een radeloze, geterroriseerde burgerbevolking telkens opnieuw met moorddadig geweld opgejaagd van de ene naar de andere, valselijk “veilig”-verklaarde zone. Er vielen reeds meer dan 40.000 burgerslachtoffers: “uit aparte rapporten blijkt dat een groot deel van de slachtoffers kinderen, vrouwen en oudere mensen zijn” (dS, 17/8, 2024).[2]
Brusselmans aan het kruis?
Het gebeurt zelden, geloof ik, dat literaire ontboezemingen van een gevestigd auteur tot zulke ophef en verontwaardiging leiden als nu het geval is met de satirische column van Herman Brusselmans, in het weekblad Humo.[3] ‘Ontboezemingen’, inderdaad.
In de reactie erop van bijvoorbeeld Arnon Grunberg (dS, 10/4) wordt aan de reactie van Brusselmans op de aanhoudende extreme gruwel in Gaza géén recht gedaan, mijns inziens. Brusselmans heeft zich immers duidelijk niét willen beperken tot de klassieke rol van westers toeschouwer bij de vernietigingsoorlog, maar heeft zich ook ingeleefd in de gevoelens en gedachten van de zwaar getroffen overlevenden van de dagelijkse massamoord: moeders, vaders, kinderen, grootouders, met het bloedende lichaam van hun geliefden in hun armen …
Eén van de bekendste Vlaamse literatoren om daarop in volle verontwaardiging publiekelijk te reageren, was Herman Brusselmans in een vaste zogenoemde satirische column in het weekblad Humo.[4] Het feit dat bij het pogen literair uitdrukking te geven aan het immense leed van de overlevenden bij het zoeken én vanzelfsprekende verwensen van de daders, hem het politiek gevaarlijke woord “Jood” doet ontvallen, moge dan al vanuit politiek fatsoen inderdaad betreurd worden, maar dat maakt van zijn (al bij al gefingeerde) optreden nog geen anti-semitisch pamflet – laten we wel zijn.
Wat nog die brede “ira” betreft, die door de schrijver aldus uitgelokt zou zijn, zij komt niet enkel van (sommige) Joodse en alle pro-Israëlische organisaties en instituties (inclusief de Israëlische Ambassades, natuurlijk) maar ook bijvoorbeeld van het Vlaamse Gelijkekansencentrum UNIA. Naar aanleiding van dat laatste, vernemen we, heeft het parket van Oost-Vlaanderen daarbovenop een, wat heet, opsporingsonderzoek opgestart … Effectieve vervolging van de schrijver mag dus niet uitgesloten worden.
Kort, of zeg maar: héél kort samengevat: de steen des aanstoots voor de vrij algemene veroordeling betreft allicht het gebruik van het woord “Jood(s)”. In zijn gefingeerde ontmoeting heeft Brusselmans het zelfs over “iedere Jood”. Het antisemitische gehalte van deze fictie naar aanleiding van de Gazagruwel moge dan al onbetwistbaar lijken, in de context van zijn levendige verbeelding, maakt dat de columnist nog niet tot een antisemiet – die derhalve door de wet zou moeten vervolgd worden.
Er is bovendien wat “Israël” betreft, een complicerende historisch-
Een heel reëel (en onaanvaardbaar) politiek gevolg hiervan: een geregistreerde burger in Israël wiens ID de ‘nationale’ kwalificatie “Jewish” ontbeert, beschikt per definitie niét over al de rechten die met volwaardig burgerschap per definitie verbonden zijn (of verbonden zouden moeten zijn: “alle Belgen …” enz.). [7]
Nationaliteit
“Praktisch vraagje, dus: hóe een gewone maar volwaardige burger van de Staat Israël staatkundig te identificeren: als “Jood” of als “Israëli”? In het verleden hebben burgers reeds enkele pogingen gedaan om het recht te bekomen dat ze op hun burgerlijk ID geïdentificeerd zouden worden als ‘Israëli’, zoals wel het geval is in hun internationaal paspoort. Die pogingen zijn door de rechter steeds afgewezen, want “er zou geen ‘Israëlisch volk” bestaan.
De lezer zal wellicht op dit alles ongeduldig reageren met: “Dat zijn allemaal finesses of complicaties die het heersende antisemitisme moeten verhullen. Maar we zijn er nog niet: sedert mei 1981, inderdaad, onder de politieke impuls van – toen al – Benjamin Netanyahu, heeft de Israëlische Knesset de zogeheten Nation-State Law goedgekeurd. Daarin is Jood-zijn (Jewishness) bij wet tot een … nationaliteit verklaard. Àlle Joden, anders gezegd, waar ook in de wereld, zijn daarmee tot Israëlisch staatsburger verklaard …
Eén van de beoogde en succesvolle effecten ervan was, en is nog altijd, dat, kort gezegd, elke ook gegronde kritiek op het gewelddadige optreden van de Joodse Staat binnen en buiten het land voortaan kon en wordt aangeklaagd en vervolgd (bv. systematisch in de Duitse Bondsrepubliek) als een uiting van onaanvaardbaar antisemitisme, met groot succes tot op de dag van vandaag. [8]
Vervolging Brusselmans
Om af te sluiten: het verwijt aan Brusselmans – al niet gekoppeld aan een aanklacht – dat hij het in zijn satirische verbeelding heeft over “Joden”, en dat hij “dus” moet worden bestempeld en zelfs vervolgd als “antisemiet”, of zelfs “revisionist”, dient mijns inziens te worden betreurd. Ik moge bovendien opmerken dat het voor iédere Gazaan of Palestijn – en dus ook voor zijn ingebeelde personage – de evidentie zelf is dat goed- of kwaadwillig – àlle Israëli’s benoemd of aangesproken worden als “Joden” (“Yahoedi”). Hoe zou hij het – begot – ànders doen?
Herman De Ley is Em. UGent.
Notes:
[1] Bv Netta Ahituv, Haaretz, January 4, 2024: https://www.haaretz.com/
[2] Zie in dit verband The Lancet, Volume 404, ISSUE 10449, pp. 237-238, pdf, July 20, 2024: “Counting the dead in Gaza: difficult but essential.”
[3] Ik wens hierbij alvast mijn grote waardering uit te spreken voor Heleen Debruyne, schrijver en columnist van Humo: “Brusselmans een revisionist? Dat lijjkt me sterk” (dS, 17-18 augustus, 2024). Het is althans voor mij de eerste reactie die “niét meehuilt met de wolven in het bos.”
[4] Zie “Humo reageert op heisa over column Herman Brusselmans,” https://www.humo.be/nieuws/
[5] Ter informatie: de ‘State of Israel’ telt – ruim geschat – 9,5 geregistreerde inwoners. Ruim geschat, nogmaals: bijna 7 miljoen (73,9%) ervan beschikt over een “Joods” ID, met daartegenover bijna 2 miljoen autochtone Palestijnen, die, standaard, geregistreerd staan als… “Arabs” ─ hun paspoort heeft voor alle (politieke) duidelijkheid zelfs een aparte kleur (Israel CBS, April 2021). Zie:https://www.bacbi.be/bacbi-
[6] PS In het verleden is door een aantal (volwaardige, progressieve) burgers van Israël geprobeerd om voor de rechtbank het recht af te dwingen op hun officiële ID geregistreerd te staan als: “Israëli” maar de rechter heeft dat telkens afgewezen (met het argument dat er geen ‘Israëlisch volk’ bestaat … PS Op de internationale reispas is dat om ’praktische’ redenen wel het geval.
[7] Voor kritische documentatie over deze ‘ingebakken’ en verregaande ongelijkheid zie, uitgebreid, Adalah – The legal center for Arab minority rights in Israel, met zijn uitgebreid “The Inequality Report: The Palestinian Arab Minority in Israel” (March 201, pdf: URL: click here [see now as well: Roland Nikles (June 14, 2015): “The Adalah database of 50 discriminatory laws in Israel”, click here ], met zijn commentaar:
“The definition of Israel as “the Jewish State” or “the State of the Jewish People” makes inequality a legal, political and ideological reality for Palestinian citizens of Israel… The State of Israel, as an ethnocracy or “ethnic nationstate”, is systematically failing to adopt effective measures to redress the gaps that exist between the Palestinian minority and the Jewish majority. By privileging Jewish citizens in many fields, the state actively preserves and even widens these gaps. The Inequality Report details some of the main legal, political and policy structures that institutionalize and entrench discrimination against the Palestinian minority in Israel” (http://www.adalah.org/en/
[8] Over deze “Nation-State Law” zie bv Jonathan Cook, “Israeli parliament endorses final version of ‘Jewish nation-state bill’.” (16 March 2018)“: “Key Knesset committee approves draft of ‘Zionism’s flagship bill’ defining Israel exclusively as nation-state for Jews”,https://www.jonathan-cook.net/
