Climaxi organiseerde daarom vorige zomer een bloedonderzoek op eigen initiatief met 131 inwoners langs de verschillende vervuilingshaarden in Kortemark, Kruisem, Waregem, Oostende, Stabroek en Ronse. Daaruit bleek dat 75 procent van de deelnemers te hoge PFAS-bloedwaarden had.
Minister Crevits kondigde in november 2023 aan een uitgebreid onderzoek te doen langs vervuilingshaarden zoals stortplaatsen en afvalverbrandingsovens. Daarna bleef het maanden stil en werd kostbare tijd verloren. Ze komt nu met een concreet voorstel: 400 bloedstalen over heel Vlaanderen.
Focus op vervuilingshaarden
Climaxi betreurt dat de focus op vervuilingshaarden is losgelaten. Vlaanderen is sterk vervuild en er is geweten dat de PFAS-vervuiling over de hele planeet verspreid is. De onderzoeken langs vervuilingshaarden stellen ons in staat om de vervuiler in kaart te brengen.
Dat is nodig om getroffen inwoners en werknemers concreet te helpen bij sanering en opvolging van gezondheidsrisico’s. Pas in een volgende fase zouden bloedonderzoeken langs vervuilingshaarden worden uitgevoerd. Resultaten daarvan volgen ten vroegste eind 2028. Het wordt tijd dat de vervuiler effectief gaat betalen en dat onderzoeken ons daarbij ondersteunen.
Kleine en kostelijke steekproef
Emeritus professor toxicologie Jacob De Boer reageert: “400 bloedstalen over Vlaanderen is niet heel veel. Het kan een nuttige steekproef zijn als je de monsters niet random neemt, maar afgaat op wat je al weet. Dus verdachte locaties waar al een eerder signaal van hoge PFAS-gehalten te zien was, zoals in Ronse en Kruisem.”
Hij gaat verder: “Ik ben verbaasd over het kostenplaatje van 661.000 euro. Voor een goede PFAS-analyse van 400 monsters is 100.000 voldoende. Natuurlijk zijn er bijkomende kosten, maar 6,5 keer zoveel? Het lijkt me dat de steekproef dan tenminste dubbel zo groot had kunnen zijn en daarmee een scherper beeld zou zijn verkregen.”
TFA: korte keten PFAS buiten beeld
De huidige ontdekkingen van TFA, korte keten PFAS, in het afvalwater en drinkwater in Nederland zou een enorme alarmbel moeten doen afgaan. Onder andere 3M loosde deze verbindingen in de Schelde.
Deze ultrakorte keten PFAS valt buiten dit bloedonderzoek, maar deze nieuwe verbinding vraagt om meer onderzoek. Wij verwachten een versneld plan van aanpak, waarbij alle nabije omwonenden van vervuilingshaarden de kans krijgen om hun bloed te laten testen op PFAS, dit met de meest recente meettechnieken en laagste detectielimieten, voor een 40-tal PFAS die in omloop zijn, waaronder TFA.
Wanneer pakt het beleid vervuiling serieus aan?
Voor uitstoot via de lucht is er tot op heden geen norm in Vlaanderen en Europa. Deze blootstellingsroute vormt nog steeds een risico voor omwonenden, die zij onmogelijk kunnen vermijden door de voorgestelde maatregelen na te leven. Dit alles doet ons concluderen dat dit onderzoek van minister Crevits een gemiste kans is.
Ondertussen mogen mensen nog steeds geen eieren of groenten uit eigen tuin eten. Dit is geen oplossing. Wanneer pakt het beleid vervuiling serieus aan?
Climaxi plant in september acties in verschillende gemeentes die getroffen zijn door vervuiling. Lokale besturen hebben heel wat mogelijkheden om de vervuiling op de politieke agenda te zetten en inwoners te beschermen. Uiteindelijk moet de vervuiler de opkuis betalen en voor een propere leefomgeving zorgen.
