Na decennia van spanningen in de 15e eeuw tussen Arabieren en Portugese handelsposten aan de Indische Oceaan, vluchtten de Portugezen weg uit wat nu Kenia heet. De Arabieren vestigden er een schrikbewind en deporteerden tienduizenden Kenianen als slaven naar het Arabisch schiereiland.
In de tweede helft van de 19e eeuw kregen de Engelsen interesse voor het gebied. De vraag vanuit Europa naar ivoor, kruidnagel, koffie en cacao nam sterk toe. De Engelsen schaften de slavernij af, stuurden missionarissen naar het gebied om het ‘ware’ geloof te prediken.
Britten koloniseren Kenia
In 1895 nam de Britse regering het beheer over. Britse kolonisten ontscheepten er voor de massale verbouwing van koffie en cacao en andere gewassen met de quasi gratis werkkracht van de Afrikaanse bevolking op de plantages. De regering voerde op vraag van de kolonisten een verbod in voor de plaatselijke bevolking om zelf aan landbouw te doen.
Sinds de slavernij, en daarna met de komst van Britse kolonisatoren, sluimerde altijd al ontevredenheid en zelfs verzet tegen de buitenlandse heersers. Na de Eerste Wereldoorlog werd die ontevredenheid omgezet in de oprichting van een antikoloniale verzetsbeweging. Van 1952-1956 heeft de Mau-Mau opstand plaats. Na jaren van verzet werd Kenia in 1963 een autonoom koninkrijk met de Britse Elisabeth II als staatshoofd. In 1964 werd Kenia een republiek met als eerste president Jomo Kenyatta.
Kenia heeft sinds de ‘onafhankelijkheid’ altijd een pro-Westerse koers gevaren
Sinds 1964 bleef de invloed van de vroegere Britse koloniale macht sterk. Het Engels was de eerste taal en de shilling de nationale munt. Kenia is ingedeeld op basis van de Engelse counties. De westerse kolonisatie heeft veel schade aangericht aan de traditionele organisatievormen in Kenia die berusten op de stammen, hun welvaart, de sociale normen, codes, rituelen en organisatievormen. We denken aan de grootste stammen zoals de Kikuyo, Luhya, Kalenjon, Luo, Kamba en de nomadische kleinere Masai stam.
Kenia heeft sinds de ‘onafhankelijkheid’ altijd een pro-Westerse koers gevaren. Veel kaders werden opgeleid aan Amerikaanse en Engelse universiteiten. De Angelsaksen waren er kind aan huis om hun burgerlijk, westers, kapitalistisch model op te leggen.
Zure vruchten
Het westers koloniaal model bleef dus intact met rampzalige gevolgen.
80% van de Keniaanse bevolking leeft vandaag in armoede in de sloppenwijken van grote steden. 60% van de arbeidskrachten is werkloos. Kenia heeft een zeer jonge bevolking, de gemiddelde inwoner is slechts 19 jaar met een gemiddelde levensverwachting van 64,6 jaar. Volgens de Index Mundi zijn er 18,8 miljoen inwoners onder de 24 jaar of, op een bevolking van 48,4 miljoen inwoners, ca 40%!
Kenia is sociaal een puinhoop en een tijdbom met de jonge bevolking tegen een lokale superrijke elite die collaboreert met vreemde heersers en zijn kapitalen op Zwitserse banken plaatst of in belastingparadijzen.
Op 185 landen staat Kenia 146e op de wereldranglijst van de World Development Index (HDI) van de Verenigde Naties.
Landen die een autonoom ontwikkelingsmodel kozen, al dan niet socialistisch, staan, na vele jaren bloedige oorlog dood en destructie, en economische sancties van het westen veel hoger dan Kenia die de westerse koloniale, neoliberale recepten opgedrongen krijgt.
Vietnam dat ongeveer 3 miljoen doden kende in een kwarteeuw oorlog met Frankrijk en de Amerikanen staat nu 118e op de ranglijst, Cuba na 60 jaar economische sabotage door de Amerikanen staat 72e. Venezuela wiens goudvoorraad door Londen geblokkeerd is en raffinaderijen die in de VS werden in beslag genomen, plus een hele reeks economische sabotageacties, staat 95e op de ranglijst.
Het koloniaal zaad voor de boeren
In 2012 werd in Kenia een wet aangenomen, de ‘Seed and Plant Varieties Act’ die het recht van lokale boeren om ongeregistreerde zaden te bewaren, te delen of te verkopen verbiedt. Boeren kunnen maximaal twee jaar gevangenis krijgen en een boete van maximaal 1 miljoen Keniaanse shilling, vier het jaarloon van de boer.
In 2022 spanden Keniaanse boeren een rechtszaak in tegen de overheid, waarin ze eisten dat de zaadwet van 2012 zou hervormd worden en niet langer gecriminaliseerd. Agro-ecoloog en milieuactivist Claire Nasike Akello zegt dat de Seed and Plant Varieties Act de zelfvoorziening van kleine boeren vernietigt, die inheemse zaden gebruiken om voedsel te verbouwen.
Op de website van Claire Akello stelt ze dat de wet wil dat kleine boeren van Kenia afhankelijk worden van multinationals voor zaden.
Het initiatief Alliance for a Green Revolution in Africa (AGRA) gefinancierd door de Amerikaanse Gates and Rockefeller Foundations bemoeit zich rechtstreeks met de opbouw van het landbouwbeleid van de Afrikaanse regeringen op het gebied van zaden en land, waardoor Afrikaanse markten worden geopend voor de Amerikaanse landbouwindustrie.
Ongeveer 80% van de Afrikaanse zadenvooraad komt van miljoenen kleinschalige boeren. Maar AGRA ondersteunt de introductie van commerciële zaadsystemen, waardoor een paar grote bedrijven de controle krijgen over zaadonderzoek, -ontwikkeling, productie en distributie.
Sinds de jaren negentig vinden er herzieningen plaats van wetgeving, gesponsord door USAID en de G7, samen met Gates en anderen. Hierdoor is de deur geopend voor de betrokkenheid van multinationals in de zadenproductie.
Bedrijfszaden
Zo zijn duizenden zaadvariëteiten verloren gegaan en bedrijfszaden domineren steeds meer de landbouw. Boeren kunnen niet vrij hun traditionele zaden verbeteren, delen of herplanten. Het komt neer op privatisering van gemeenschappelijk erfgoed. Het is de privatisering en toe-eigening van intergenerationele boerenkennis belichaamd door zaden waarvan het kiemplasma wordt aangepast en gestolen door bedrijven die vervolgens het eigenaarschap claimen.
Zaden zijn al 10.000 jaar van belang voor de landbouw. Zaden zijn van generatie op generatie doorgegeven. Boeren in Kenia en elders in Afrika zijn de hoeders van zaden, kennis, en land.
De controle van de bedrijven over zaden is ook een aanval op het voortbestaan van Keniaanse gemeenschappen en hun tradities.
De controle van de bedrijven over zaden is een aanval op het voortbestaan van Keniaanse gemeenschappen en hun tradities
De privatisering van zaden is een wereldwijd probleem waarin vnl. westerse multinationals in confrontatie staan met de lokale gemeenschappen. In Costa Rica bijvoorbeeld werd de strijd om beperkingen op zaden op te heffen verloren met de ondertekening van een vrijhandelsovereenkomst met de VS die de wetten van het land over biodiversiteit van zaden negeerde.
Vernietiging Afrikaanse landbouw
De onteigening en afhankelijkheid van boeren ten aanzien van multinationals wordt door Bill Gates en de agro-industrie verkocht als het voldoen aan de behoeften van de moderne landbouw. Wat het echt betekent is een systeem dat is aangepast om te voldoen aan de eisen van het wereldwijd agrokapitaal, aan institutionele investeerders als BlackRock. Ondertussen proberen deze gevestigde westerse belangen Afrika af te schilderen als een hopeloos geval dat ‘ingrijpen’ nodig heeft.
Het is een handig rookgordijn om te verbergen hoe kunstmatige schuldenvallen en roofzuchtige leenpraktijken Afrikaanse landen ertoe gebracht hebben te bezwijken onder ‘structurele aanpassingsprogramma’s. Hierdoor is Afrika gedegradeerd van een netto-exporteur in een netto-voedselimporteur.
“Neoliberale shocktherapie heeft arme Afrikaanse boeren meer voedselonzekerheid bezorgd”
Prof. Walden Bello en John Faffer stellen dat: “in dit opzicht is de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en de Wereldhandelsorganisatie (WTO) de sleutel tot het begrijpen van de processen die de vernietiging van de Afrikaanse landbouw veroorzaken. De neoliberale shocktherapie heeft arme Afrikaanse boeren meer voedselonzekerheid bezorgd…
De rol van structurele aanpassingen bij het creëren van armoede, evenals het ernstig verzwakken van de landbouwbasis van het continent en het consolideren van importafhankelijkheid is moeilijk te ontkennen”.[i]
Na verzet, ontslag regering en politiechef
Op 13 mei jl. werd in het Keniaanse parlement een ontwerp van Financieringswet ingediend voor de begroting 2024-2025. De ontwerpbegroting voorzag in nieuwe belastingen op de levensnoodzakelijke goederen voor het volk. Onder druk van het door het Westen gedomineerde Internationaal Monetair Fonds (IMF) moest de regering besparen om zijn hoge schuldenlast af te betalen. Het gaat om een bedrag van 2,7 miljard dollar.
Onder druk van het IMF moest de regering 2,7 miljard dollar besparen
De nieuwe inkomsten zouden vooral van het volk moeten komen. Door belastingen op basisgoederen. Daartegen gingen de jeugdige bevolking tegen in verzet. Ze zijn de economische malaise en grote kloof tussen rijk en arm beu, alsook de schaamteloze corruptie in het staatsapparaat. Ze noemen zich de generatie Z.
Ze eisen dat de overheden gesaneerd worden en minder geld naar zich toe trekken. De elite probeerde de protestacties bloedig de kop in te drukken. Tientallen Kenianen werden gedood of zwaargekwetst door het politieoptreden.
De protesten zijn vooral gericht tegen president William Ruto die pas in 2022 werd verkozen en beloofde 4 miljoen banen te creëren tijdens zijn ambtsperiode, waarvan tot nu toe niks in huis kwam. Terwijl het volk arm is, kocht de president recent een krokodillenleren broekriem van 2.500 euro, volgens de Nederlandse NOS-correspondent voor Afrika Koert Lindijer. Het parlement werd bestormd door de Gen Z en de actievoerders vernielden er alles wat vast en los zit.
Het protest was zo heftig, in de grote Keniaanse steden, met steun van sociale organisaties, dat de regering werd gedwongen geplande verhogingen van belastingen (onder meer +16% op brood, wegenbelasting voor auto’s en taksen op luiers, sociale zekerheidsbijdragen x10, elektriciteit + 63%) te schrappen. De kantoren van de “First Lady” en haar Adjunct werden opgedoekt. En de geplande loonsverhogingen voor de ministers werd niet doorgevoerd.
Het verzet bleef hevig en algemeen verspreid zodanig, dat president Ruto verklaarde de financieringswet (op maat van de instructies van het IMF) niet zou ondertekenen. Dat was nog niet voldoende voor de (jonge) actievoerders en uiteindelijk besloot de president om haast heel de regering te ontslaan. Ook de baas van de Keniaanse politie Japhet Koome nam ontslag.
Men mag niet vergeten dat de Keniaanse jeugd, onder de 24 jaar zoals gezegd 40% van de bevolking, ook geïnspireerd is door wat in de Sahel-landen, de landen tussen de woestijn en de wouden van Midden-Afrika met Mauritanië, Mali, Burkina Faso, Niger, Tsjaad en Soedan, gebeurt aan verzet tegen koloniale machten, zoals Frankrijk en de VS.
Ook zijn ze geïnspireerd door het optreden van de Zuid-Afrikaanse regering tegen de genocide van Israël in de Gaza strook en de westelijke Jordaanoever. Wat door Israël en het Westen niet in dank wordt aangenomen!
Afrika vraagt: waar staat Europees links?
Het Keniaanse voorbeeld laat zien hoe met de “Seed Act” en de “Finance Bill (2024-2025) westerse neokoloniale recepten opgelegd worden. Er is echter hoop in Kenia, en breder in heel Afrika.
In Afrikaanse landen, van academici en actievoerders, tot het leger is er een stijgend bewustzijn en actiebereidheid voor een nieuwe strijd tegen het westerse kolonialisme.
We denken aan de Sahel landen. We verwijzen ook naar het aanhangig maken van een klacht door Zuid-Afrika, gesteund door Egypte, voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag (het hoogste rechtsorgaan van de Verenigde Naties), tegen de uitroeiing van de Palestijnen in Gaza door Netanyahu en zijn extreemrechtse Israëlische regering.
Linkse, nationalistische en progressieve bewegingen in Afrika vragen zich af: waar staan de progressieven en links in Europa? Het verleden leert dat er vanuit Europees links nooit een echte oppositie was tegen het kolonialisme. Een deel van Europees links blijkt vaak westerse militaire interventies te steunen. Westerse wapenleveringen aan Israël gaan door om de Palestijnen uit te moorden in Gaza, er zijn geen sancties tegen Israël.
Het verleden leert dat er vanuit Europees links nooit een echte oppositie was tegen het kolonialisme
De ‘links-radicale’ Duitse Die Linke (maar ook sociaaldemocraten en groenen) steunt de oorlog tussen Rusland, Oekraïne en de NAVO. Dat blijft niet zonder gevolgen. Zo scheurden 9 Duitse parlementsleden van Die Linke zich af en richtten een nieuwe partijfractie op onder leiding van Bondsdaglid Sahra Wagenknecht.
Waarom? Wagenknecht en haar kameraden pleiten voor een staakt het vuren, vredesonderhandelingen, dialoog en erkenning van de wederzijdse veiligheidsbelangen.
In de meeste zuidelijke landen, zoals Brazilië, Mexico, Zuid-Afrika tot China, staat men op dezelfde golflengte als S. Wagenknecht. De confrontatiepolitiek van Washington en Brussel in de wereld isoleert Europa meer en meer van de rest van de wereld. Ook bij de opstandelingen in Kenia die de zichtbare hand zien van het Westen in de problemen van Kenia.
[i] Cfr. Global Research, Colin Todhunter, “War on farmers: World Bank sowing Seed colonialism in Africa, 11 juli 2024.
