Het Nederlandse water is het beste van de wereld. Tenminste, dat leerden we als kind. Nieuwsberichten schetsen helaas een heel ander beeld. Het Nederlands platform voor onderzoeksjournalistiek Pointer schrijft bijvoorbeeld: “Provincies onderzoeken 1.600 potentiële PFAS-locaties.”

Dit is maar één van de honderden berichten over vervuild water die het nieuws halen. Ondanks de media-aandacht, lijkt de Nederlandse regering de ernst van ons waterprobleem niet serieus te nemen. Ook op Europees niveau is de negatieve ontwikkeling van de waterkwaliteit onderbelicht.

Jarenlang is er in Nederland een gebrek aan regulering en controle geweest vanuit de overheid. Door een constante focus op winst van bedrijven en de landbouwindustrie is de overheid het zicht op het dumpen van chemicaliën van bedrijven totaal verloren. Zodanig zelfs, dat Nederland nu het slechtste oppervlaktewater van Europa heeft.

Jarenlang is er in Nederland een gebrek aan regulering en controle geweest vanuit de overheid

Die lakse regulering en slechte handhaving hebben ervoor gezorgd dat PFAS niet alleen in ons oppervlaktewater, maar ook in onze lichamen is beland. PFAS, ook wel forever chemicals genoemd, zijn niet af te breken en is al gevonden in ons bloed, sperma en moedermelk.

Deze stoffen zullen zich blijven ophopen in onze lichamen, wat een gevaar vormt voor de volksgezondheid. Dit geldt voor grote delen van Europa, te zien op de kaart van de Franse krant Le Monde, waar het grootste deel van West-Europa rood kleurt van de PFAS-vervuilingen.

Hoewel vijf landen, waaronder Nederland, een voorstel hebben ingediend voor een volledig PFAS-verbod binnen de EU, moeten we niet onze hoop hierop vestigen. De stemming over dit voorstel is al uitgesteld, voornamelijk vanwege de grote invloed van de chemische lobby die zich ertegen verzet.

Daarnaast willen de radicaal-rechtse partijen in het Europees Parlement vaak wanhopig geliefd worden door de natuur-onvriendelijke boeren en stellen de schadelijkheid van PFAS ter discussie. Hierdoor is een algeheel PFAS-verbod eigenlijk bij voorbaat al kansloos.

Druk van de chemische lobby

Mocht het verbod op PFAS uiteindelijk wel aangenomen worden door het Europees Parlement, dan zal dit waarschijnlijk een afgezwakt verbod zijn onder druk van de chemische lobby. Die zal het verbod beperken tot een klein aantal bekende stoffen.

Als reactie hierop zal de industrie nieuwe, even schadelijke, stoffen met een fluorverbinding creëren, die nét buiten het verbod vallen. Deze nieuwe stoffen zullen echter nog steeds PFAS zijn en kunnen nog steeds in ons water worden gedumpt. En zullen zo, uiteindelijk, in ons drinkwater belanden, waardoor de waterkwaliteit laag blijft. Dit is al eerder gedaan door Chemours, die de verboden stof PFOA verving met GenX, die ook schadelijk bleek.

De industrie zal nieuwe, even schadelijke, stoffen met een fluorverbinding creëren, die nét buiten het verbod vallen

Dit afgezwakte PFAS-verbod zal moeten worden aangevuld met ander overheidsingrijpen om de chemische waterverontreiniging tegen te gaan. In het plan Water in Actie luiden de Nederlandse waterschappen en drinkwaterbedrijven de noodklok. Ze verzoeken de nieuwe coalitie met klem om met het waterprobleem aan de slag te gaan en om de verantwoordelijkheid op zich te nemen, zodat schoon drinkwater weer de Nederlandse norm wordt.

Zo zou de overheid veel meer geld vrij kunnen maken om de handhaving van industriële lozingen te verbeteren. Ook kunnen meer experts worden ingezet bij het vergeven van lozingsvergunningen verankerd in strengere wetgeving, zodat schadelijke stoffen in eerste instantie niet in ons water belanden.

Nieuw-Lekkerland

Daarnaast kunnen, zoals nu in Nieuw-Lekkerland al gebeurt, duurdere membraan-waterfilters bij de drinkwaterbedrijven worden geïnstalleerd die wél PFAS uit ons drinkwater kunnen filteren; iets wat we met filters op onze kranen niet kunnen.

Maar al deze lokale oplossingen komen nog niet tot de kern van het probleem. Het is belangrijk dat we dit op hoger niveau aanpakken. De vervuiling in de Nederlandse wateren zal namelijk niet ineens opgelost zijn als andere landen niet meedoen. Als het afvoerputje van Europa, waar de grote rivieren doorheen stromen en uitmonden in onze zee, krijgen wij namelijk ook te maken met vervuiling van andere landen.

Het is van belang dat Nederlandse en Europese partijen zich allemaal inzetten voor een algeheel PFAS-verbod

PFAS is hoogstwaarschijnlijk al aanwezig in het lichaam van alle Nederlandse burgers en zal zonder beleid blijven toenemen, zei milieuchemicus en PFAS-expert Jacob de Boer in maart tegen de Nederlandse krant Algemeen Dagblad. Vervuild drinkwater is een probleem voor ons allemaal. Het is van belang dat Nederlandse en Europese partijen, links of rechts, progressief of conservatief, zich allemaal inzetten voor een algeheel PFAS-verbod. Ze moeten de invloed van de chemische lobby verwerpen, waardoor afzwakkingen van het verbod worden geweigerd en de industrie geen kans krijgt om nieuwe PFAS te creëren.

Kiet Versluys en Sophie Groenewegen zijn mede-oprichters van de campagne Stop de Vergiftiging, tegen PFAS in het drinkwater. Teken hier hun petitie. 

Dit artikel verscheen eerder in de NRC.