Vorig jaar was belangrijk voor de internationale klimaatrechtspraak, blijkt uit een analyse van het Grantham Research Institute on Climate Change and the Environment van de London School of Economics and Political Science.

“Slechts 5 procent van de klimaatzaken kwam voor in internationale gerechtshoven, maar veel van die zaken hebben een groot potentieel om de rechtsgang in landen te beïnvloeden”, schrijven de experts.

In 2023 spande de VS de kroon met 127 rechtszaken, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk (24), Brazilië (10), Duitsland (7) en Australië (6). Voor het eerst werden klimaatzaken aanhangig gemaakt in landen als Panama en Portugal. Zo komt het totale aantal landen waar zulke zaken werden ingediend op 55.

De auteurs zien ook klimaatrechtszaken in het Zuiden toenemen en meer aandacht krijgen. Ze merken op dat “meer dan 200 klimaatzaken uit deze landen zijn opgenomen in de Global database, wat neerkomt op ongeveer 8 procent van alle zaken.”

Sneeuwbaleffect

Er waren aanzienlijke successen in zaken die de ambitie of de uitvoering van het klimaatbeleid van een regering aan de kaak stellen. De beslissing van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in april 2024 in de zaak KlimaSeniorinnen tegen Zwitserland kan volgens de analyse van het Grantham Research Instituut een sneeuwbaleffect hebben.

In België was er eind november 2023 de uitspraak van het Brusselse Hof van Beroep in de zogenaamde Klimaatzaak: tegen 2030 moet de broeikasgasuitstoot van het land met ten minste 55 procent omlaag in vergelijking tot de uitstoot van 1990. Het Vlaamse Gewest tekende cassatieberoep aan tegen het arrest.

230 klimaatzaken

Sinds 2015 – het jaar van het klimaatakkoord van Parijs – werden er ongeveer 230 klimaatzaken tegen bedrijven opgestart. Vooral de zaken met betrekking tot ‘climate-washing’ namen de afgelopen jaren toe: “Dit is een van de snelst groeiende domeinen in de rechtspraak”, aldus de auteurs, die benadrukken dat in de meeste gevallen de rechters van oordeel waren dat de communicatie inderdaad misleidend was.

Volgens het principe van ‘de vervuiler betaalt’ lopen er meer dan 30 rechtszaken wereldwijd om bedrijven verantwoordelijk te houden voor vermeende klimaatschade als gevolg van hun broeikasgasuitstoot.

“Het blijft moeilijk te bepalen of al deze zaken de klimaatactie bevorderen of belemmeren. De langetermijngevolgen van bijvoorbeeld rechtszaken rond climate-washing blijven echter onduidelijk, ondanks het relatief hoge aantal succesvolle zaken in de rechtszaal”, concluderen de auteurs.

Hun analyse steunt op een dataset met 2.666 klimaatzaken die het Sabin Center for Climate Change Law aan de Columbia Law School heeft bijgehouden. Ongeveer 70 procent van deze zaken werd aangespannen sinds 2015.