In een memo zegt de regering aan de multinational: “U bent voor de tweede keer formeel aangemaand om de mijnbouwwerkzaamheden binnen de drie maanden te hervatten, in overeenstemming met de mijnbouwwet en de haalbaarheidsstudie die is ingediend bij de Mijnbouwadministratie en is gevalideerd door de staat Niger.”
De Nigerese regering heeft dus niet lang gewacht om gehoor te geven aan de ingebrekestelling. Die had een deadline van drie maanden, die verstreek op 19 juni.
Een van de grootste uraniummijn ter wereld
De mijn in kwestie is een van de grootste ter wereld, met reserves die worden geschat op 200.000 ton. De exploitatie werd in 2009 toevertrouwd aan de Franse multinational ORANO, die voor 90 procent in handen is van de Franse staat.
De start van de exploitatie was gepland voor 2015, maar werd meerdere keren uitgesteld, waardoor de Nigerese regering aanzienlijke middelen misliep. De Franse multinational werd formeel aangemaand om voor 19 juni te beginnen, een eerste keer in februari 2022 en daarna opnieuw begin juni.
4,7 procent van de wereldwijde uraniumproductie
Niger levert 4,7 procent van de wereldwijde uraniumproductie, na Kazachstan (45,2 procent), Australië, Namibië en Canada (elk 10 procent), Oezbekistan (7 procent) en Rusland (5 procent). Het aandeel van Niger in de uraniumleveringen aan de Europese Unie en Frankrijk is daarentegen veel groter.
Als tweede grootste leverancier van de Europese Unie levert Niger een kwart van het uranium dat in kerncentrales wordt gebruikt. Voor Frankrijk levert het land 20 procent van zijn uraniumverbruik, na Kazachstan dat goed is voor 27 procent.
Frankrijk heeft wel alternatieven, maar die zijn veel duurder
De reactie van de Franse regering was vooral sussend. “De bevoorradingszekerheid van het land wordt niet bedreigd, omdat de voorraad helemaal niet kritisch is. Met andere woorden, de daling van de import uit Niger kan gemakkelijk worden gecompenseerd door een stijging van de import uit Kazachstan of Canada. Dat klopt wel, maar dit uranium zal meer kosten. De voorwaarden voor ertswinning in Niger zijn namelijk bijzonder winstgevend. Zo winstgevend dat Canada, zelf een grotere uraniumproducent dan Niger, heeft geïnvesteerd in de productie ervan. Volgens de econoom Seidik Abba “waren de Canadezen al in Niger voordat ze zelf grote producenten werden. (…) In Niger komt het uranium als het ware iets droger uit de grond dan in Canada, waar het met water moet worden gefilterd en veel zwaarder is om te produceren. Dus daarom is het Canadese bedrijf volgens mij aanwezig in Niger.” Hoewel de veiligheid van uraniumvoorziening voor Frankrijk en de Europese Unie niet in het gedrang komt, zullen hun uitgaven hiervoor hoger liggen.
Niger zal zonder problemen een contract kunnen sluiten met een ander land. Rusland, China, Iran en Canada hebben al herhaaldelijk interesse getoond in het uranium van Niger.
Ook drinkwater al genationaliseerd
De beslissing van Niger ligt in lijn met de wens die Mali, Burkina Faso en Niger te kennen gaven bij de oprichting van de Alliantie van Sahelstaten. Ze wilden een coherent nationaal soevereiniteitsbeleid opzetten, zowel op het gebied van veiligheid als economie.
Zo heeft Niger afgelopen januari de productie van drinkwater genationaliseerd, die voorheen in handen was van de Franse multinational Véolia. Dat was een eerste signaal van de vastberadenheid om veranderingen niet te beperken tot de veiligheidssfeer. De verbreking van het contract met de multinational Orano vandaag bevestigt de nieuwe soevereine oriëntatie.
Veel uranium geleverd, weinig elektriciteit gekregen
Het is de moeite om de paradox van de neokoloniale banden tussen Niger en Frankrijk in herinnering te brengen. Hoewel Niger de op één na grootste uraniumleverancier van Frankrijk was, had het land in 2021 maar voor 18,7 procent toegang tot door Frankrijk geproduceerde elektriciteit.
Het uranium van Niger wordt dus wel gebruikt om Franse elektriciteit te produceren, maar de bevolking van Niger heeft geen toegang tot diezelfde elektriciteit.
Areva bood president wel presidentieel vliegtuig
De onderzoeker Raphaël Granvaud, auteur van het boek Areva en Afrique, gepubliceerd in 2014, legt uit dat “uranium-ontginning wijdverspreide corruptie heeft aangewakkerd. Decennialang werden de inkomsten uit uranium vooral gebruikt om blitse gebouwen op te trekken in Niamey en voor de persoonlijke verrijking van leden van de regering. Slechts 12 procent van de waarde van het geëxporteerde uranium ging naar de staat Niger”.
Op deze manier offerde een bevoorrechte elite in Niger de belangen van hun volk op, door op te treden als verdedigers van de economische belangen van de multinational Areva (nu Orano). Die bood bijvoorbeeld een presidentieel vliegtuig aan het Nigerese staatshoofd Issoufou, zelf een voormalig kaderlid van Areva.
Ook werden er voor tientallen miljoenen euro’s belastingvoordelen aangeboden aan de multinational, die ook nog eens gratis miljoenen liters water kon putten uit het waterreservoir van Agadez, midden in de woestijn.
Kettingreactie in andere Afrikaanse landen?
Volgt er na de beslissing van Niger een kettingreactie in andere Afrikaanse landen? Zeker is dat het gevoel van economische machteloosheid van Afrikaanse staten door Niger in twijfel wordt getrokken. Het idee dat een pro-actief economisch beleid mogelijk is, wint terrein.
Na decennia van propaganda over de noodzaak voor de staat om zich terug te trekken uit de economische sfeer en de richtlijnen die zijn opgelegd door de structurele aanpassingsplannen van het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, zullen deze signalen van economische soevereiniteit ongetwijfeld effect hebben op de publieke opinie in de regio.
Symptoom van kantelende verhoudingen in de wereld
De beslissing van Niger maakt ook deel uit van een nieuwe mondiale context die Afrikaanse landen een heel nieuw scala aan mogelijkheden biedt op het gebied van economische betrekkingen. Voorheen waren ze sterk afhankelijk van face-to-face relaties met hun voormalige koloniale machten, hun schuldeisers bij de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds, of met de andere grote westerse mogendheden.
De ontwikkeling van opkomende landen, de structurering van de BRICS, de nieuwe internationale economische beleidsoriëntaties van Rusland, enz. zijn allemaal factoren die het veld van mogelijke economische partners verbreden. De beslissing van Niger lijkt dus een van de indicatoren te zijn van de kentering die zich probeert door te zetten, waarbij de logica van een multipolaire wereld de hegemonie van het verleden ter discussie stelt.
Meer info:
– Uranium: het zware roofbouwverleden van Frankrijk in Niger”, Reporterre, 11 september 2023
– Au Niger, la bataille de l’uranium a commencé”, Deutsche Welle (DW), 21 juni 2024
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
