Het land groeit uit elkaar, het is dus logisch dat de politiek volgt; zo luidt de logica van diegenen die het land verder willen splitsen. In de realiteit gebeurde de afgelopen decennia het omgekeerde; het is de opsplitsing van politieke partijen en het medialandschap die ervoor gezorgd heeft dat de regio’s verder van elkaar weg zijn gegroeid.
Hoewel uit elke enquête blijkt dat de bekommernissen en de publieke opinie in de verschillende regio’s van het land grosso modo overeenkomen, kennen Vlaanderen, Wallonië en Brussel totaal verschillende politieke dynamieken. Zo is er onder meer dankzij het standhouden van het cordon médiatique en onderling geruzie nooit een extreemrechtse partij kunnen doorbreken aan Franstalige zijde.
Vandaag blijkt dat het idee de Vlamingen een rechtse volksaard en de Walen een linkse volksaard zouden hebben een fabel is
Vandaag blijkt het idee dat de Vlamingen een rechtse volksaard en de Walen een linkse volksaard zouden hebben een fabel te zijn. Alleen blijkt dat niet op de manier waarop progressieven dat zouden hopen: Wallonië maakte een ruk naar rechts. Eén die weinigen zagen aankomen.
Crisis
Vanuit Europees perspectief is niet de huidige ruk naar rechts een uitzondering die verklaard moet worden, wel hoe het komt dat linkse partijen het zo lang zo goed hebben gedaan. Dat extreemrechtse ideeën er minder ruimte hebben gekregen in het maatschappelijke debat, is zeker een deel van de verklaring.
Met de PS kent Wallonië één van de grootste sociaaldemocratische partijen in Europa die nog lang heeft standgehouden. Die partij zakt echter steeds verder weg. Zoals de Open Vld met eerste minister Alexander De Croo in Vlaanderen het gevoerde beleid vertegenwoordigt en daarvoor is afgestraft, zo is dat ook het geval met de PS in Franstalig België. Het meer-van-hetzelfde optimisme is in crisis.
Het meer-van-hetzelfde optimisme is in crisis
De PS was al langer aan het zakken, maar de vorige verkiezingen verloor het vooral stemmen aan linkse partijen, met name aan de PVDA en Ecolo. Ecolo volgde deze verkiezingen echter de trend van alle groene partijen in Europa – en wordt daarnaast wellicht ook afgestraft voor de regeringsdeelname – en verliest meer dan de helft van haar zetels. Ook de PVDA gaat licht achteruit. Grote winst is er voor de rechtse partijen: MR en Les Engagés.
Met een naamsverandering, herpositionering, een uitgekiende communicatiestrategie en het imago van voorzitter Maxime Prévot, is Les Engagés erin geslaagd om zichzelf het imago van politieke vernieuwing toe te eigenen. Op gelijkaardige wijze als Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt in Nederland is Prévot erin geslaagd om bijna vanuit het niets een grote speler van betekenis te worden en het gat in het politieke midden in Wallonië op te vullen.
Als er een gat is ontstaan in het politieke midden, dan is dat in de eerste plaats omdat de MR onder George-Louis Bouchez erg naar rechts is opgeschoven. Jarenlang voerde Bouchez – in een stijl die wat aan Bart De Wever doet denken – oppositie tegen zijn eigen regering.
Waar De Croo in Vlaanderen bleef verkondigen dat alles goed gaat in België, was het verhaal van Bouchez dat alles inderdaad slecht gaat, maar het de schuld van de anderen is: van de migranten, van de werklozen, van de socialisten, enzovoort. Bij gebrek aan extreemrechtse partij heeft de MR onder Bouchez de retoriek van extreemrechts wel het maatschappelijk debat binnengebracht.
Wat nu?
Uit de verkiezingsuitslag in Franstalig België kunnen twee grote lessen getrokken worden.
De eerste les is dat de dynamieken die het maatschappelijk debat bepalen zich op internationale schaal afspelen. Extreemrechtse ideeën worden dan wel geweerd op de RTBF, maar op sociale media en op de Franse televisie waar in Wallonië ook veel naar gekeken wordt, zijn ze alomtegenwoordig. In die zin was het een kwestie van tijd tot de politieke verrechtsing, die in heel Europa plaatsvindt, ook in Franstalig België zou plaatsvinden.
De tweede les is dat verkiezingsuitslagen vluchtiger zijn dan ooit en dat stemmen halen iets anders is dan mensen overtuigen. Zoals de verkiezingsuitslag in Wallonië in 2018 niet noodzakelijk een uitdrukking was van een heel erg groot links bewustzijn, zo is de verkiezingsuitslag vandaag ook niet noodzakelijk een uitdrukking van een erg groot rechts bewustzijn. In een context waarin het algemeen vertrouwen in de politiek erg laag is, spelen persoonlijkheden, geënsceneerde authenticiteit en communicatiecampagnes een steeds grotere rol.
Meer dan ooit is duidelijk dat de uitdagingen in de verschillende regio’s van het land hezelfde zijn
Elk nadeel heeft zijn voordeel. Meer dan ooit is duidelijk dat de uitdagingen in de verschillende regio’s van het land hezelfde zijn, ook op politiek vlak is dat zo. In Vlaanderen, in Brussel en in Wallonië is het de uitdaging voor links om een eigen antwoord te bieden op de crisis van de meer-van-hetzelfde politiek die we vandaag zien.
Dat antwoord zal moeten vertrekken vanuit de sociale bewegingen. Deze zullen op alle niveaus tegenover een rechtse regering komen te staan, die de door Europa opgelegde besparingen met harde hand zal doorduwen en verder naar onder zal stampen. Naast grote mobilisaties zal er ook nood zijn aan een politieke vertaling van de sociale strijd in een positieve toekomstvisie en een coherent alternatief.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
