Beste universitaire collega’s, onderzoekers en projectmanagers,

Op 13 mei 2024 sloten studenten van onze universiteit zich aan bij de internationale protestgolf van tentenkampen op universiteitscampussen, om de eis voor een academische boycot naar aanleiding van de invasie van Gaza door Israël kracht bij te zetten. In deze brief herhalen we de eisen en argumenten. We richten ons rechtstreeks tot jullie omwille van de frustrerend trage voortgang vanwege onze universiteit in het nemen van zinvolle actie. Daarnaast benadrukken we de verantwoordelijkheid van het academisch personeel om een standpunt in te nemen tegen wat wordt beschreven als de ‘eerste live uitgezonden genocide’ in de geschiedenis.

Daarom richten we ons tot jullie met drie dringende verzoeken:

1. Aan collega’s die rechtstreeks betrokken zijn bij lopende onderzoeks-samenwerkingen met Israëlische universiteiten, vragen we met aandrang om die banden te verbreken en een protestbrief te sturen naar de Belgische of Europese financieringsinstanties.
2. We vragen jullie om het initiatief te nemen om te eisen dat jullie departement of faculteit elke bilaterale of multilaterale onderzoekssamenwerking met Israëlische instellingen waarbij ze betrokken zijn, intrekt of opschort.
3. We nodigen jullie uit om aan te sluiten bij de volledige academische boycot van Israëlische universiteiten en elke betrokkenheid met particuliere bedrijven die de voortdurende onderdrukking van het Palestijnse volk steunen of daarvan profiteren te beëindigen.

Op 28 mei besloot onze universiteit om algemene samenwerkingsovereenkomsten, zoals Memoranda of Understanding (MOU’s), met Israëlische universiteiten op te schorten, onder verwijzing naar de Ethische Commissie voor Misbruik, Mensenrechten & Veiligheid (MiHRS) voor de beoordeling van de samenwerking op onderzoeksgebied. Sinds februari 2024 onderzoekt die commissie de ingediende dossiers. Zij erkent echter dat ze op dit moment niet bij machte is het hoofd te bieden aan de uitdagingen die zich nu stellen, en dat ze nog steeds werkt aan haar interne procedures om die aan te pakken. Daarom dringen we er bij jullie op aan jullie stem te laten horen en resoluut actie te ondernemen om alle lopende academische samenwerkingen met Israëlische instellingen te verbreken.

Waarom moeten wij, academici, onze stem laten horen?

Onze verantwoordelijkheid als academici reikt verder dan het nastreven van kennis. We zijn ook behoeders van het ethische landschap waarin met die kennis wordt omgegaan, en we willen zeker niet betrokken zijn bij of medeplichtig zijn aan mensenrechtenschendingen. Om daarvoor te zorgen moeten we aandacht hebben voor de implicaties van onze samenwerkingsverbanden en de bredere impact daarvan.

De transparantie die studenten en personeel al zo lang vragen heeft aan het licht gebracht dat een aantal van ons betrokken zijn bij onderzoeksprojecten of andere institutionele samenwerkingsverbanden met Israëlische partners. Het lijdt geen twijfel dat hiermee gestreefd wordt naar wetenschappelijke vooruitgang en sociale relevantie. Maar onze studenten hebben er terecht op gewezen dat we ons niet langer kunnen verhullen in een waas van onwetendheid over de bredere context van decennialange ernstige mensenrechtenschendingen waaraan deze projecten onbedoeld bijdragen. We kunnen onze goedbedoelde onderzoeksprojecten niet langer loskoppelen van de structurele rol die Israëlische universiteiten spelen bij het instandhouden van de onderdrukking van Palestijnen.

Academische boycots hebben als doel om instellingen verantwoordelijk te houden voor hun steun aan een beleid van onderdrukking, en niet om individuen aan te vallen op basis van persoonlijke overtuigingen of nationaliteit. Het argument dat academische boycots progressieve stemmen binnen Israël het zwijgen opleggen is foutief en onoprecht, het is niet meer dan een rookgordijn om de aandacht af te leiden van de dringende noodzaak om verantwoording af te leggen en ethische actie te ondernemen. Zo ontvingen Vlaamse studentenkampementen onlangs de Israëlische academica Maya Wind (University of British Columbia) en organiseerden ze evenementen over haar werk dat de betrokkenheid van Israëlische academische instellingen in het massaal oprukkende tij van zionistisch vestigingskolonialisme blootlegt.

Door academische instellingen onder druk te zetten om hun samenwerking met repressieve regimes te beëindigen, creëren boycots een ruimte waarin dissidente stemmen gehoord kunnen worden en een echte dialoog en verandering tot stand kunnen komen. Door onze academische activiteiten in lijn te brengen met principes van rechtvaardigheid en mensenrechten, versterkt een academische boycot dan ook de academische vrijheid. Zij die een academische boycot gelijkstellen aan het verlies van academische vrijheid, houden duidelijk geen rekening met de academische vrijheid van Palestijnse wetenschappers die leven onder repressie, noch met het recht op onderwijs voor Palestijnse jongeren. De media hebben een belangrijke rol gespeeld in het door elkaar halen van antizionisme en antisemitisme, maar kritiek op het koloniale systeem van een staat is geen antisemitisme. Dat hebben onze Joodse collega’s en studenten duidelijk gemaakt door hun solidariteit met de kampementen in heel België en door te eisen dat de banden met Israëlische universiteiten worden verbroken, en zo gelijkaardige acties over heel de wereld kracht bij te zetten.

Terwijl de bezetting van Palestina en de onderwerping van het Palestijnse volk al veel te lang als een ‘conflict’ en ‘ingewikkeld’ worden afgeschilderd, maakt de zoveelste versie van de voortdurende mensenrechtenschendingen en het risico op genocide die nu plaatsvindt, met name in Gaza, de situatie duidelijker dan ooit. Onderzoek, waaronder dat van Maya Wind, toont aan dat alle Israëlische universiteiten stevig in de Staat verankerd zijn en betrokken zijn bij decennia van onteigening van Palestijnen en flagrante mensenrechtenschendingen, en dat ze fungeren als steunpilaren van Israëls apartheidsregime.

Dit besef heeft sommige departementen en faculteiten van onze universiteit ertoe aangezet om zelfstandig hun banden te verbreken of op te schorten, ook zonder expliciete richtlijnen van het centrale bestuur. Zo besloot de Faculteit Rechten in december 2023 om de uitvoering van haar overeenkomst met de Bar Ilan Universiteit stop te zetten, waarbij ze verwees naar de medeplichtigheid van deze universiteit aan mensenrechtenschendingen door haar steun aan het Israëlische leger (IDF). In navolging hiervan schortte de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte in mei 2024 haar samenwerking op met de Universiteit van Tel Aviv, die betrokken is bij de ondersteuning van het Israëlische leger en de defensie-industrie.

Wat hebben we al bereikt?

De studenten van onze universiteit hebben het voortouw genomen om alle banden met het Israëlische apartheidsregime te verbreken. Dat heeft onze universiteit ertoe aangezet om op 28 mei alle bestaande MOU’s met Israëlische instellingen te beëindigen en de institutionele samenwerkingsakkoorden met Israël tijdelijk stop te zetten, in overeenstemming met de uitspraken van het Internationaal Gerechtshof (ICJ). Lopende onderzoeksprojecten (waaronder deze die gefinancierd door de Europese Unie en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek Vlaanderen) gaan echter door totdat de MiHRS zijn definitieve advies uitbrengt – iets waar we nu al bijna een half jaar op wachten zonder dat er ook maar een deadline in zicht is. Ondertussen is deelname aan nieuwe multilaterale projecten met Israëlische partners nog steeds toegestaan, maar die zullen individueel worden geëvalueerd op naleving van mensenrechten.

Waarom is dat niet voldoende?

De reactie van de universiteit schiet schromelijk tekort. Het gebrek aan duidelijkheid over de criteria voor schorsing ondermijnt de doeltreffendheid ervan, terwijl bestaande samenwerkingsverbanden laten voortbestaan de beoogde boodschap ondermijnt. Het nu gevoerde beleid hinkt duidelijk achterop bij de proactieve maatregelen van andere Europese universiteiten en instellingen. Zo moet worden aangestipt dat sommige van onze Vlaamse collega’s veel doortastender zijn opgetreden: de UGent heeft onlangs erkend dat de Palestijnen door alle Israëlische universiteiten systematisch worden onderdrukt en is resoluut overgegaan tot het verbreken van alle banden met Israëlische instellingen, wat neerkomt op een de facto boycot. Ondanks mogelijke juridische aanvechtingen betekenen deze beslissingen een resolute stellingname tegen de flagrante mensenrechtenschendingen door Israël. De beslissing van UGent toont een collectieve bereidheid om dit soort problemen onder ogen te zien en een weloverwogen en principieel standpunt in te nemen tegenover de aanhoudende wandaden. Daartegenover staat onze universiteit die blijft aarzelen om de banden met Israëlische instellingen volledig te verbreken en die daarmee impliciet een systeem steunt dat haaks staat op onze gemeenschappelijke waarden van rechtvaardigheid en gelijkheid. We zijn getuige van een institutionele ping-pong waarbij beslissingen worden doorgeschoven naar de MiHRS of de VLIR, die de verantwoordelijkheden dan weer doorschuiven naar de universiteiten of de Europese Commissie: een frustrerende en schijnbaar eindeloze cirkel, en dat terwijl de genocide gewoon doorgaat.

Op de ontmoeting van 4 juni 2024 met de MiHRS, die er kwam op aandringen van studenten en waarbij zowel de rector als de rector-elect aanwezig waren, kwamen een aantal zorgwekkende aspecten van de besluitvormingsprocedures van onze universiteit aan het licht. Het is duidelijk dat, als het de bedoeling is dat de MiHRS functioneert als een legitieme mensenrechtencommissie, verschillende aspecten zoals transparantie, deskundigheid op het gebied van mensenrechten, samenstelling en beroepsprocedures moeten worden versterkt om te voldoen aan de mensenrechtennormen. Bovendien is het vasthouden aan een case-by-case benadering (die het in principe nog steeds mogelijk maakt om specifieke projecten voort te zetten, zelfs als de partnerinstelling actief geassocieerd wordt met een onderdrukkende staat en een gewelddadig leger) niet alleen intellectueel ongepast, maar ook in tegenspraak met de eerdere beslissing van UAntwerpen om alle MoU’s en institutionele samenwerkingen stop te zetten onder verwijzing naar de recente “bindende uitspraken van het Internationaal Gerechtshof”. Die tegenstrijdigheid ondermijnt het standpunt van de universiteit en doet twijfels rijzen over haar gehechtheid aan de mensenrechtenprincipes.

We sporen onze universiteit aan om vaart te zetten achter de ontwikkeling van een kader dat de MiHRS in staat stelt om de voortdurende mensenrechtenschendingen effectief aan te pakken. Gezien de urgentie van de situatie kunnen we ons echter geen verdere vertragingen veroorloven. Het universiteitsbestuur kan teruggrijpen op uitvoerig gedocumenteerde beslissingen van zusterinstellingen om snel een beslissing te nemen over lopende samenwerkingsverbanden.

Handel NU

In afwachting van een dergelijke beslissing roepen we onze universiteitscollega’s op om niet passief te blijven toekijken. Trek je terug uit projecten en moedig je faculteit en departement aan om dat ook te doen. De nadelen van een dergelijke beslissing vallen in het niet bij de grove gewelddaden tegen onschuldige Palestijnse burgers. Laten we solidair zijn met onze collega’s in Gaza die ons oproepen om ons samen met hen te verzetten tegen de Israëlische campagne van scholasticide en hen te steunen bij de wederopbouw van Palestijnse universiteiten. Als academici kunnen we deze realiteit niet negeren. Onze studenten, collega’s en de maatschappij houden onze acties nauwlettend in de gaten. Onze wetenschappelijke integriteit en onze publieke functie dwingen ons om ondubbelzinnig stelling te nemen tegen onrecht, zelfs wanneer onze werkgever aarzelt. Bij gebrek aan een duidelijk standpunt van onze universiteit is het aan ons om als leden van een academische gemeenschap onze ethische waarden te tonen.

Onze studenten hebben op bewonderenswaardige wijze collectief actie ondernomen en wij blijven hun eisen steunen voor een duidelijker standpunt van de universiteit in lijn met onze ethische verplichtingen en met het precedent dat door een toenemend aantal collega’s in heel Europa wordt gecreëerd. Vandaar onze oproep aan ieder van jullie om eenzijdig de samenwerking met Israëlische partners te verbreken. Sta op voor mensenrechten, respect voor het internationaal humanitair recht, voor rechtvaardigheid en gelijkheid. Sta op om de steun aan een genocide in onze naam te stoppen. Weiger medeplichtig te zijn aan onderdrukking en mensenrechtenschendingen vermomd als wetenschappelijke vooruitgang. Neem nu het initiatief omdat ons universiteitsbestuur blijft aarzelen. Verbreek de banden!

Solidaire groeten,

Gert Van Hecken (Hoofddocent, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid); Devanshi Saxena (Doctoraal onderzoeker, Faculteit Rechten); Danya Nadar (Doctoraal onderzoeker, Instituut voor Ontwikkelingsbeleid); Samira Azabar (Vrijwillige medewerker, Politieke Wetenschappen); Matthias De Groof (Docent, Faculteit Sociale Wetenschappen); Roschanack Shaery (Hoofddocent, Departement Geschiedenis) en meer dan 140 andere personeelsleden en studenten verbonden aan de UAntwerpen