Stef Joos is klinisch psycholoog – psychotherapeut en co-voorzitter Uppsy-Bupsy
Op de televisie, op de radio, via de sociale media en via grote affiches wordt volop reclame gemaakt voor “terugbetaalde psychologische zorg”. De slogan “spreek erover” is alom.
De campagne moedigt mensen aan niet te wachten als ze het psychisch moeilijk hebben en ‘zo snel mogelijk’ bij een geconventioneerde psycholoog aan te kloppen. Mensen worden voortdurend gepord én gelokt met erg aantrekkelijke prijzen: kinderen en jongeren krijgen gratis zorg en voor volwassenen kost het slechts 4 dan wel 11 euro.
Zolang de voorraad strekt
Op zich zijn alle inspanningen om taboes te doorbreken én mensen aan te zetten hulp te zoeken voor de problemen te groot worden, erg welkom.
En toch: het enthousiasme van de campagne-makers verrast de psychologen. De geconventioneerde psychologen omdat zij de toestroom niet aankunnen en dus ellenlange wachtlijsten moeten bijhouden of aanmeldingsstops aankondigen. Maar ook hun niet-geconventioneerde collega’s die te vaak moeten uitleggen dat zij die tarieven niet mogen hanteren en dat zij niet bij de groep horen die “mag of wil meedoen”.
Het bijzinnetje dat zowat alle stuntreclames van supermarkten vergezelt: “zolang de voorraad strekt” is jammer genoeg nergens terug te vinden in deze campagne.
Georganiseerde schaarste
Want hoe zit dat nu? Klopt het beeld dat vaak geschetst wordt dat psychologen niet ‘willen meedoen’, zoals we her en der lezen en horen?
Wel dat klopt allerminst: het is de overheid zelf die de schaarste creëert door een te beperkt budget vrij te maken om de grote vraag naar goedkope zorg te beantwoorden. Slechts ongeveer 1 psycholoog op 4 kan meedoen en dat dan nog slechts voor een erg beperkt aantal uren per week. Het aanbod verruimen kunnen wij, als psychologen, dus niet zelf. Dat moet de minister doen.
| Ik ben werkzaam in Oost-Vlaanderen, in twee zones. Geen van beide heeft nog uren conventie om toe te wijzen. Ik wil dit echter ook graag kunnen aanbieden aan mijn patiënten. Hopelijk kan hier voor ons beroep toch verandering in komen. -K. DV.- |
Het feit dat er ook heel wat psychologen niet willen meedoen klopt wel voor een stuk. Dat heeft dan vooral te maken met een aantal regels die ze zouden moeten volgen binnen de conventie, die niet overeenstemmen met de eigen ethiek omtrent psychologische zorg: het beroepsgeheim, het gebrek aan continuïteit van zorg, de discriminatie van mensen die meer complexe zorg behoeven, enzovoort.
De slogan “goedkope zorg voor iedereen” klopt immers niet. Niet iedereen mag “erover spreken”. Mensen die langdurige problemen hebben die bovendien complex zijn, worden immers geweerd. De conventie richt zich uitsluitend op mensen met lichte en matige problemen waarvan verwacht kan worden dat ze op 8 dan wel 20 sessies te ‘verhelpen’ zijn.
| Het is erg lastig voor mij om te beslissen dat de ene cliënt aan terugbetalingstarief mag komen en de andere niet. De criteria zijn onduidelijk en er wordt van mij verwacht dat ik die onmogelijke keuzes zelf maak. -M.M.- |
Deze ‘discriminatie’ van mensen met ernstige problemen zadelt de geconventioneerde psychologen ook met een moreel probleem op: hoe zeg je iemand die zich aanmeldt, op zoek naar een betaalbare psycholoog, dat hij er geen recht op heeft? Vooral als je weet dat het net die mensen zijn die, omdat ze terugvielen op uitkeringen, andere zorg niet kunnen betalen. Ietwat cynisch leeft de idee dat de huidige campagne vooral de minister helpt en dat het meer gaat om de komende verkiezingen dan wel om de zorgzoeker of de psycholoog zelf.
Het is een eerste stap
Er is dus best wat kritiek op de campagnes enerzijds en het beleid anderzijds in de wereld van de psychologen.
Kritiek die wordt gepareerd met de belofte dat het slechts een eerste stap is in de ontsluiting van psychologische zorg én met de boutade dat er nog nooit zoveel geld vrijgemaakt werd voor ambulante GGZ. Dat klopt natuurlijk: het blijft een veel te klein budget maar het is wel de eerste keer dat er echt geïnvesteerd wordt.
| Ik weet dat het niet echt ‘de afspraak’ is. Maar ik vind dat mensen die ernstig ziek zijn recht hebben op goedkope zorg. Ik geef de weinige uren die ik toebedeeld kreeg, dan ook alleen aan mensen die van een invaliditeitsuitkering moeten leven. -J.V.- |
Als de budgetten beperkt zijn, is het belangrijk dat de schaarse middelen goed besteed worden. Zo zou het getuigen van goed bestuur als de middelen effectief terechtkomen bij de beoogde doelgroep: preventieve zorg voor mensen met lichte tot matige klachten.
Dat blijkt, volgens het rapport van professor Bruffaerts nogal tegen te vallen: ongeveer de helft van de mensen die genoten van goedkope zorg hadden al eerder psychologische zorg gekregen, meer dan 30 procent van de mensen nam voor opstart al psychofarmaca, ongeveer één cliënt op vier werd al meerdere keren door een geconventioneerde psycholoog opgevolgd.
Ietwat ironiserend zou je je dus voor minstens 50 procent van de mensen kunnen afvragen of de zorg die ze genoten wel als ‘preventief’ beschouwd kan worden. Ietwat ernstiger klinkt dat als je vaststelt dat slechts ongeveer 50 procent van het erg beperkte budget besteed wordt, waarvoor het bedoeld was: de drempel naar zorg verlagen én preventief werken.
Nagaan of de middelen goed besteed worden kan je ook door ze te toetsen aan wat we wetenschappelijk weten over het organiseren van preventieve zorg.
Zo leerde professor Luyten ons (en wellicht ook de minister) dat het vooraf beperken van het aantal sessies niet alleen onnodig is, maar vaak ook contraproductief. Zoals een onderzoek van prof. Van Winkel ons leerde dat de nadruk die de minister legt op een psychologisch aanbod op scholen absoluut niet aansluit op de manier waarop jongeren psychologische zorg graag georganiseerd zouden zien (op anonieme plaatsen buiten de schoolomgeving).
Oproep
Het zou de minister sieren de eigen boodschappen wat bij te sturen en ook iedereen uit te leggen dat de “voorraad erg beperkt is” en “zeker niet voor iedereen”.
| Mensen die psychotherapie nodig hebben, blijven in de kou staan. Geen recht op terugbetaling en ellenlange wachtlijsten bij de gesubsidieerde diensten. |
Dat zou alle psychologen heel wat ‘gedoe besparen’: zij hoeven niet langer mensen teleur te stellen en voortdurend uit te leggen waarom het toch ietwat anders georganiseerd is dan ze op het nieuws horen.
Graag zouden we ook de toekomstige regering oproepen om niet stil te staan en een tweede stap te zetten: de zorg ontsluiten voor mensen met complexe problemen en psychotherapie behoeven. En dat liefst op een manier die aansluit op wat we wetenschappelijk weten over het aanbieden van ’terugbetaalde zorg’.
Steun voor een nieuwe website
We hebben uw hulp nodig voor een essentiële opfrissing van de website. Om die interactiever, sneller en gebruiksvriendelijker te maken hebben we 30.000 euro nodig. Elke bijdrage, groot of klein, helpt. Met uw donatie ondersteunt u onafhankelijke journalistiek die de verhalen blijft brengen die er echt toe doen. Laat uw hart spreken.
