Ja, op micro-ethisch vlak is de paus Franciscus, net zoals het instituut van de rooms-katholieke kerk overduidelijk conservatief.

Hoewel hij vaak heeft opgeroepen tot meer respect en inclusie voor LGBTQ+ personen, blijft hij uiteindelijk tegenstander van het homohuwelijk. Hij toont wel compassie voor gescheiden en hertrouwde katholieken en zoekt manieren om hen meer te betrekken bij de kerk. Maar toch verwerpt hij echtscheiding en de mogelijkheid om te hertrouwen.

Hoewel de paus sympathiek staat tegenover de uitdagingen die gezinnen ondervinden, blijft hij tegen elke vorm van kunstmatige anticonceptie. Abortus heeft hij beschreven als het “vermoorden van een onschuldig kind” en hij verzet zich tegen elke vorm van legalisering of versoepeling van abortuswetten. Ook tegen euthanasie en geassisteerde zelfdoding is de paus sterk gekant.

Het is vooral op macro-ethisch vlak dat de huidige paus zich onderscheidt van zijn voorgangers en dat hij zelfs verrassend moedige standpunten inneemt

De kerkvader heeft verschillende initiatieven ondersteund om de rol van vrouwen in de kerk te vergroten, maar hij houdt vast aan het standpunt dat alleen mannen tot het priesterschap kunnen gewijd worden.

Voor progressieven zijn dat betreurenswaardige standpunten. Op dat vlak onderscheidt de huidige paus zich niet veel van zijn voorgangers, zij het dat hij een balans probeert te vinden tussen barmhartigheid en het vasthouden aan de traditionele leer van de kerk.

Het is vooral op macro-ethisch vlak dat de huidige paus zich onderscheidt van zijn voorgangers en dat hij zelfs verrassend moedige standpunten inneemt. Hieronder geven we een aantal voorbeelden.

Oorlog en vrede

Bij het begin van de oorlog in Oekraïne ging de paus regelrecht in tegen de oorlogskoorts van het Westen. In mei 2022 had hij het over “een oorlog die misschien op een of andere manier geprovoceerd is, of niet verhinderd”. Hij sprak over NAVO-landen die “staan te blaffen aan de deur van Rusland”.

In een interview in maart zei hij dat Kiev de moed moet hebben om te onderhandelen over een einde aan de oorlog met Rusland.

Het is duidelijk dat het Vaticaan niet afhankelijk is van de oorlogsindustrie of naar de pijpen danst van Washington

In zijn kerstboodschap vorig jaar opende hij een aanval op de wapenindustrie en in verband met Gaza heeft de paus de aanvallen van Israël tegen ongewapende burgers omschreven als terrorisme. Herhaalde malen drong hij al aan op een onmiddellijk staakt-het-vuren.

Het is duidelijk dat het Vaticaan niet afhankelijk is van de oorlogsindustrie of naar de pijpen danst van Washington.

Migratie en vluchtelingen

Franciscus neemt het regelmatig op voor de rechten van migranten en vluchtelingen. Hij roept landen op om gastvrijer en menselijker te zijn tegenover migranten. Het weigeren van hulp aan migranten noemt hij een “ernstige zonde”.

Hij veroordeelt racisme en vreemdelingenhaat. Hij benadrukt dat vluchtelingen geen “statistieken” zijn, maar mensen met verhalen en rechten. Recentelijk riep hij op om de toegangswegen voor migranten uit te breiden en voor een “wereldwijd bestuur van migratie gebaseerd op rechtvaardigheid, broederschap en solidariteit”.

Volgens hem zal het probleem niet worden opgelost door de “militarisering van grenzen”.

Zijn moedige uitspraken over deze kwestie staan in schril contrast met die van de hedendaagse politici, zelfs bij heel wat van de linkerzijde.

Kapitalisme

Paus Franciscus is scherp voor het kapitalisme, omdat het armoede creëert. Hij benadrukt het belang van een rechtvaardige verdeling van rijkdom en het aanpakken van economische ongelijkheid.

“We kunnen niet langer wachten om de structurele oorzaken van armoede op te lossen, om onze maatschappij te genezen van een ziekte die alleen maar tot nieuwe crises kan leiden. Markten en financiële speculatie kunnen niet genieten van absolute autonomie”, zegt hij in een recent interview.

De uitspraken van de paus vloeken met de fiscale cadeaus voor de rijken van de voorbije decennia en de weigering om een rijkentaks in te voeren

Ook de rijken moeten het ontgelden. “Jezus bevestigt dat je niet twee meesters kunt dienen, God en rijkdom”.

De uitspraken van de paus vloeken met de fiscale cadeaus voor de rijken van de voorbije decennia en de weigering om een rijkentaks in te voeren.

Klimaatopwarming

Ook met betrekking tot het klimaat stelt de paus het economische systeem in vraag en wijst hij de wereldleiders op hun verdomde verantwoordelijkheid.

In zijn Encycliek Laudate Si’ over het milieu benadrukte hij dat de klimaatopwarming andere maatschappelijke problemen als gezondheid, voedsel, water, nationale en internationale veiligheid, verergert.

Deze crisissen nopen ons “om radicale beslissingen te nemen die niet altijd gemakkelijk zijn”. Volgens hem staan we voor de keuze. Ofwel plooien we terug op onszelf en zoeken we onze toevlucht tot protectionisme en uitbuiting. Ofwel zien we in de situatie een reële kans op verandering. Voor de paus kan alleen deze laatste optie ons naar “een helderdere horizon leiden”.

Met betrekking tot het klimaat wijst de paus de wereldleiders op hun verdomde verantwoordelijkheid

Maar dat kan alleen maar op basis van “een hernieuwd gevoel van gedeelde verantwoordelijkheid voor onze wereld en een daadwerkelijke solidariteit, gebaseerd op rechtvaardigheid”.

De paus stipt aan dat de mensheid nog nooit zoveel middelen tot haar beschikking heeft gehad om een klimaatcrisis te vermijden. Maar dan moeten de regeringsleiders hun verantwoordelijkheid opnemen. Ondanks alle mooie retoriek en vele beloftes, is dat helaas nog steeds niet het geval.

*                 *                *

Over deze vier kwesties verneem je bijna niets in de mainstream media. Ze zijn nochtans van minstens zo groot belang als de binnenkerkelijke of micro-ethische kwesties. De uitspraken van de paus over deze kwesties staan haaks op het neoliberaal ‘eenheidsdenken’ waarvan de mainstream media volledig doordrongen zijn.

Daarom kregen vorige pausen, ook al waren zij nog rabiater conservatief en harder ten aanzien van de gelovigen, desondanks een beter behandeling in de media. Het zegt veel over deze media.