Het Noorse Nobelcomité heeft besloten om de Nobelprijs voor de Vrede voor 2024 toe te kennen aan de Japanse organisatie Nihon Hidankyo. Deze organisatie van overlevenden van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki krijgt de vredesprijs voor haar inspanningen voor een kernwapenvrije wereld.

De beslissing van het Nobelcomité volgt op de toekenning van dezelfde vredesprijs zeven jaar geleden aan de Internationale Campagne voor de Verwijdering van Kernwapens (ICAN), als erkenning voor het werk van deze koepelorganisatie om de aandacht te vestigen op de catastrofale humanitaire gevolgen van elk gebruik van kernwapens en “de baanbrekende inspanningen om te komen tot een verdragsrechtelijk verbod op dergelijke wapens”.

Het is goed om onszelf eraan te herinneren dat kernwapens de meest destructieve wapens zijn die de wereld ooit heeft gezien

Het Nobelcomité stelt dat het goed is om onszelf eraan te herinneren dat kernwapens de meest destructieve wapens zijn die de wereld ooit heeft gezien. Nihon Hidankyo heeft in grote mate bijgedragen tot de totstandkoming van het ‘nucleaire taboe’, zo stelt het Nobelcomité in zijn verklaring.

De Hibakusha, de overlevenden van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, zijn historische getuigen die hebben geholpen om een wereldwijde oppositie tegen kernwapens te genereren en te bestendigen, door gebruik te maken van persoonlijke verhalen, door educatieve campagnes op te zetten gebaseerd op hun eigen ervaring, en door dringend te waarschuwen voor de verspreiding en het gebruik van kernwapens.

Nucleaire taboe onder druk

Vandaag staat het ‘nucleaire taboe’ onder druk. Kernwapenstaten investeren de jongste jaren zwaar in de modernisering van hun kernwapenarsenalen en breiden die zelfs uit. Dat is verontrustend omdat de spanningen tussen verschillende van deze staten zijn toegenomen, terwijl het ontwapeningsregime dat aan het einde van de Koude Oorlog tot stand kwam, deels is ontmanteld.

Er wordt ook opnieuw gedreigd met het inzetten van kernwapens en er zijn staten die kernwapens willen verwerven. Dat is een alarmerende situatie die nog op te weinig politieke en publieke aandacht kan rekenen. Daarom is deze Nobelprijs aan een organisatie die ijvert voor de totale eliminatie van kernwapens meer dan welkom.

Het lot van degenen die de hel van Hiroshima en Nagasaki overleefden, werd jarenlang verzwegen en verwaarloosd

Volgend jaar is het tachtig jaar geleden dat de atoomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki plaatsvonden. Die doodden naar schatting 250.000 mensen in totaal. Ze stierven door de enorme explosie en de vrijgekomen vuurzee of bezweken aan de gevolgen van brandwonden en stralingsziektes. Vandaag staan nog steeds meer dan 12.000 kernwapens opgesteld in negen kernwapenstaten, die een veel grotere vernietigende kracht hebben. “Ze kunnen miljoenen mensen doden en zouden het klimaat catastrofaal beïnvloeden. Een kernoorlog zou onze beschaving kunnen vernietigen”, aldus het Nobelcomité.

Erkenning voor slachtoffers

Vandaag zijn er naar schatting nog honderdduizend Hibakusha (letterlijk vertaald: “slachtoffers van een explosie”) in leven. Ze worden als dusdanig erkend door de Japanse overheid. Het lot van degenen die de hel van Hiroshima en Nagasaki overleefden, werd nochtans jarenlang verzwegen en verwaarloosd.

Kort na de aanvallen werden verslagen over de impact van de atoomaanvallen door de VS gecensureerd. Hiroshima en Nagasaki waren verboden terrein voor journalisten. Japanse wetenschappelijke en medische gegevens mochten niet worden gepubliceerd.

Er is voor kernontwapening enkel een voldoende dosis politieke wil nodig

Pas aan het einde van de officiële VS-bezetting in 1951 verschenen de eerste foto’s van zwaar verminkte en verbrande slachtoffers in de Japanse pers. Het duurde nog jaren voor hun lot officieel werd erkend. In 1956 richtten Hibakusha een Confederatie van A- en H-bomslachtoffers op, genaamd Nihon

Hidankyo, om druk uit te oefenen op de Japanse regering om de steun aan de slachtoffers te verbeteren, en te lobbyen voor de afschaffing van kernwapens. In 1957, twaalf jaar na de atoomaanvallen, stemde het Japanse Parlement pas een wet voor vrije medische verzorging van Hibakusha.

Door de Nobelprijs voor de Vrede dit jaar toe te kennen aan Nihon Hidankyo, wil het Noorse Nobelcomité alle overlevenden eren die, ondanks fysiek lijden en pijnlijke herinneringen, ervoor hebben gekozen om hun kostbare ervaring te gebruiken om hoop en engagement voor vrede te cultiveren.

De noodzaak van kernontwapening

Kernwapens vormen net als de klimaatverandering een planetaire dreiging. Terwijl de aanpak van de klimaatverandering drastische, maar complexe ingrepen vereist op de wereldwijde productie- en consumptiepatronen, is er voor kernontwapening enkel een voldoende dosis politieke wil nodig om werk te maken van internationale ontspanning, diplomatie en een nieuw alomvattend ontwapeningsregime.

Zo kan de weg worden geëffend naar een kernwapenvrije wereld. Dat is inmiddels ook de wil van bijna de helft van alle VN-lidstaten. Op dit ogenblik hebben al 94 landen het Verdrag voor een Verbod op Kernwapens (TPNW) — dat sinds 2021 van kracht is — ondertekend. 73 staten hebben het ook effectief geratificeerd.

De toekenning van de vredesprijs aan Nihon Hidankyo kan misschien helpen om kernwapens opnieuw meer in de publieke aandacht te plaatsen en hoger op de politieke agenda te krijgen. In België liggen er nog steeds naar schatting een vijftiental kernwapens van de VS op de luchtmachtbasis van Kleine-Brogel. Binnenkort zullen ze vervangen worden door nieuwe B61-12.

Belgische regeringen beloven keer op keer om zich actief in te zetten voor kernontwapening

Belgische regeringen beloven keer op keer om zich actief in te zetten voor kernontwapening, maar in de praktijk houdt ons land vast aan de kernwapendoctrine van de NAVO. Die ziet nucleaire wapens als een fundamenteel onderdeel van de algemene afschrikkings- en verdedigingscapaciteit.

Ons land draagt zelf actief bij aan die politiek door jaarlijks te trainen op de inzet van kernwapens met Belgische gevechtsvliegtuigen. België blaast dus warm en koud. Publieke druk zoals in de jaren 1980 zou daar verandering in kunnen brengen en ervoor kunnen zorgen dat deze massavernietigingswapens terug naar afzender worden gestuurd.