DE MORALISTISCHE INTERNATIONALE. RUSLAND IN DE WERELDWIJDE CULTUUROORLOGEN
Wie in Rusland nu iets zegt of schrijft over LGBTQ of gedrag in die richting vertoont, loopt onmiddellijk gevaar opgepakt te worden en voor het gerecht te moeten verschijnen als “extremist”. Dat achterlijke Rusland toch, dat niet mee kan met het verlichte, vooruitstrevende Westen! Zo zou je kunnen denken. Maar de werkelijkheid is gecompliceerder: Rusland bouwt juist voort op het Westerse reactionaire denken…
De krant Médiapart (1/12/2023) brengt een interview met Kristina Stoeckl, die samen met Dmitry Uzlaner in 2022 het boek “The Moralist International. Russia in the Global Culture Wars” publiceerde (en nog ander werk uit dezelfde sfeer, o.a. over mensenrechten). Uit hun onderzoek blijkt dat de recente Russische beslissing om alles i.v.m. LGBTQ strafbaar te maken haar oorsprong vindt in het Amerika van de jaren 1990, en wel bij de activiteiten van de verdedigers van het traditionele gezin. De nieuwe Russische verordening staat in een ruimere conservatieve context, waartoe ook het tegenwerken van contraceptie en zwangerschapsonderbreking van vrouwen, de in-vitro-bevruchting en zelfs de vrouwenarbeid behoren.
Eerst was er, toen de Sovjetunie aan haar einde kwam, een samenwerking tussen Amerikaanse en Russische universitairen over dergelijke morele kwesties, maar die werd voortgezet binnen de Russische orthodoxe kerk. Een centrale bekommernis daarachter was de vrees voor een demografische neergang, een te kleine jonge generatie. Maar de ideologie van die verontruste denkers werd overgenomen door het Kremlin toen Poetin weer president werd in 2012, en vervolgens evolueerde ze tot een wereldwijde extreem-rechtse ideologie. Kristina Stoeckl beschrijft de relatie van het Russisch-Orthodoxe discours met het Amerikaanse christelijk extreem-rechtse als grotendeels “copy/paste”.
Tegen abortus, homoseksualiteit en transemancipatie
Aan de oorsprong van die ideologie ligt het Amerikaanse “World Congress of Families”, het WCF, waarachter een conservatieve denktank zit, destijds Howard Center for Family, Religion and Society geheten, maar inmiddels omgedoopt tot International Organization for the Family. De stootrichting was tegen abortus (tegen het arrest “Roe v. Wade”), tegen homoseksualiteit en later ook tegen de transemancipatie.
Het WCF was dus al van bij zijn stichting een koppeling van Rusland en zijn orthodoxe kerk met het christelijk conservatisme van de VS. Het WCF organiseerde elk jaar een conferentie, in wisselende gastlanden, en verspreidde zo zijn ideologie. In 2015 in Salt Lake City in de VS, in 2016 in Georgië, in 2017 in Hongarije (onder voorzitterschap van Viktor Orbán, in 2018 in Moldavië… Als, in 2012, Rusland buitenlandse NGO’s het leven zuur maakt, blijft het WCF gespaard en kan rustig verder werken.
Poetin zag de mogelijkheden die geboden werden door het samenwerken met de Orthodoxe kerk voor de hechtheid van en de controle binnen het staatsbestel en bouwde die samenwerking uit. Tegelijk werd de kloof tussen progressief en conservatief gezien als een bepalend element in het Westen, iets waarop kon worden ingespeeld. Russisch conservatisme en Westers conservatisme vonden elkaar in het verdedigen van traditionele (christelijke) waarden tegen de decadentie. Rechtse of extreem-rechtse partijen in het Westen keken op naar Rusland en oriënteerden zich erop, bijvoorbeeld in Italië en Oostenrijk. Zo zie je dat Rusland eerst de cultuurstrijd uit de VS geïmporteerd heeft, en die vervolgens geëxporteerd heeft naar Europa.
Door de oorlog van Rusland tegen Oekraïne lijk veel van de oriëntatie op het Russische conservatisme in het Westen ofwel verdwenen ofwel gecamoufleerd. Maar buiten de Westerse wereld is er nog steeds belangstelling voor het Russische verhaal van de cultuurstrijd tegen de Westerse morele decadentie, meent Kristina Stoeckl…
Comment l’extrême droite chrétienne américaine a exporté ses thèses en Russie | Mediapart
(Interview met Kristina Stoeckl door Maya Kandel)
