Men heeft het graag over het intergenerationeel conflict.  De babyboomers hebben, nadat ze door hun aantallen de pensioenen hebben opgehoest van de gouden generatie die de wereldoorlog heeft overleefd, met hun bovenmatige consumptiegedrag de planeet vervolgens uitgeput en nu dreigen ze ook nog eens de financiële toekomst van de generaties X, Y en Z in gevaar te brengen.  Ze moeten dus dringend inleveren op hun pensioen, de ambtenaren onder hen op kop.

Men heeft het ook graag over meritocratie.  Om van een mooi leven te mogen genieten, moet je het verdiend hebben.  Daar bedoelt men voornamelijk mee dat je je deel van het werk moet gedaan hebben of op zijn minst dat je met werk of andere prestaties zoals spelen op de beurs of ingenieus ondernemen je financiële bijdrage aan de gemeenschap moet geleverd hebben, alvorens je van die gemeenschap iets mag vragen.

Enkele opeenvolgende regeringen worstelen ondertussen met de betaalbaarheid van de zorg, het onderwijs, de pensioenen en bij uitbreiding van het hele overheidshuishouden.  De huidige generatie moet de broeksriem aanhalen, om de leefbare toekomst van de toekomstige generaties veilig te stellen, heet het.

Is het niet vreemd dat in heel die discussie het erfrecht niet in beeld komt ?

Is het niet vreemd dat in heel die discussie het erfrecht niet in beeld komt ?  Wat vertegenwoordigt de intergenerationele financiële verhoudingen beter dan het erfrecht ? En welke verdienste heb je er zelf aan wanneer je vader of grootvader of overgrootvader goed geboerd heeft ?

Hoeveel procent van het bruto binnenlands product vertegenwoordigt de som die jaarlijks met erfenissen naar een volgende generatie wordt doorgesluisd ? Valt daar niet meer te rapen om al die hoofdbrekende on-evenwichten mee weg te werken ?

Men heeft het meer en meer over de groeiende ongelijkheid in onze samenleving.  De economische groei komt een steeds kleinere groep mensen ten goede. Het erfrecht tekent in belangrijke mate voor die ongelijkheid.  Wie met een mooier startkapitaal van wal kan steken, haalt natuurlijk meer uit het economisch spel dan wie torenhoge huur moet ophoesten of leningen moet afbetalen om heel misschien in een verre en onzekere toekomst van een oude dag zonder financiële kopzorgen te mogen genieten.

Het erfrecht staat op die manier de zo hoog geprezen sociale mobiliteit in belangrijke mate in de weg.  Door het erfrecht zijn het steeds weer dezelfde families die aan de top komen en daar geruisloos de belangrijkste beslissingen nemen of niet nemen.  Eén daarvan is alvast om vooral dat erfrecht buiten schot te houden.

Door het erfrecht zijn het steeds weer dezelfde families die aan de top komen en daar geruisloos de belangrijkste beslissingen nemen of niet nemen

‘We dragen al genoeg aan de staat af’, zal hun eerste reactie zijn op elk voorstel om dat erfrecht drastisch te plafonneren.  Toch zijn het vooral die staatskassen die noodlijdend zijn, terwijl het kapitaal in privéhanden blijft groeien.  Het zijn de staatskassen die voor een rechtvaardige investering in nieuwe energie zullen moeten zorgen.

 Beginnen de stuntelige pogingen om burgers te laten ophoesten voor die energie-wende dat niet al genoegzaam aan te tonen ?  Wie kan zich een elektrische wagen met laadpaal en zonnepanelen veroorloven ?  Hij die voor dag en dauw met zijn dieseltje van zijn appartementje naar een vroege shift in de haven moet reppen ?

Waarom het pensioen niet plafonneren op 1 miljoen euro bijvoorbeeld ?  Wie 1 miljoen erft vertrekt alvast niet zonder kleren aan de levensrace. Maar moet de zoon van de miljardair per se miljardair worden om onze samenleving draaiende te houden ? Kan wat het miljoen overtreft niet zonder meer terug naar de gemeenschap ?

Wie 1 miljoen erft vertrekt alvast niet zonder kleren aan de levensrace

Zouden we niet in een rechtvaardiger samenleving terecht komen als we gigantische sommen die hoegenaamd niet – en al zeker niet door de erfgenamen – bijeen ‘gewerkt’ zijn, naar die gemeenschap laten terugvloeien ?  Is het die gemeenschap niet die voor onderwijs, mobiliteit, zorg, justitie, gezorgd heeft?

Waren al die voorzieningen niet de kweekvijver, de conditio sine qua non om met succes te ondernemen – in het geval het erfkapitaal al door ondernemen zou zijn bijeengeharkt, wat in vele gevallen enkel door speculatie en immobiliënmelkerij is gebeurd ?  Stel nog dat zo’n kapitaal veel mensen aan het werk gezet heeft, hebben die werkenden er dan geen recht op ?  Hebben ze op zijn minst niet het recht op een samenleving met goede gemeenschappelijke voorzieningen die hen misschien tot een succesvolle ondernemer of plichtgetrouwe ambtenaar of onmisbare stielman of zorgverlener kunnen doen doorgroeien, met zicht op een mooie oude dag ?

Zou het kunnen dat we in een politieke impasse zijn terecht gekomen omdat deze olifant in de kamer ons dwingt om naar de interne potjes te blijven kijken, de pensioenkassen op zich, de sociale zekerheid op zich, het onderwijs op zich, de ambtenarij op zich en de grote intergenerationele verdeling van de rijkdom netjes buiten ons gezichtsveld en van de onderhandelingstafel houdt ?

Laat ons dat erfrecht drastisch plafonneren op 1 miljoen euro.  Over het bedrag en de details kan zeker nog gediscussieerd worden, maar een feit is dat het aftoppen van grote erfenissen de gewone mensen alvast niet zal raken. En is misschien  is het technisch wel een gemakkelijker methode om het vermogen echt te laten bijdragen, gemakkelijker dan belastingen proberen heffen op vlottend kapitaal.