We zijn beland in een nieuwe fase van de menselijke geschiedenis door het samenvallen van drie onderling met elkaar verbonden trends. Eerst en vooral en ook het belangrijkst doordat er een einde is gekomen aan het westerse systeem waarin de landen van de Noord-Atlantische regio de wereld militair, economisch en financieel domineren.
Ten tweede doordat de ecologische wereldcrisis met zijn door de mens veroorzaakte opwarming van het klimaat, vernietiging van de biodiversiteit en vervuiling van het milieu op grote schaal leidt tot fundamentele veranderingen in de wereldeconomie en de manier waarop de wereld bestuurd wordt.
En ten derde doordat de snelle vooruitgang van de technologie op meerdere terreinen —artificiële intelligentie, computers, biotechnologie, geo-engineering — de internationale economie en politiek grondig zal dooreenschudden.
Grote onveiligheid
Die onderling met elkaar verbonden ontwikkelingen in de geopolitiek, het milieu en de technologie veroorzaken grote onveiligheid, ontwrichting van maatschappijen en openlijke oorlogen.
Om die cruciale ontwikkelingen het hoofd te bieden heeft secretaris-generaal van de VN Antonio Guterres een Summit of the Future (SOTF) bijeengeroepen van 22-23 september 2024 op het hoofdkwartier van de VN in New York. Op de agenda stond de hervorming van onze internationale instellingen zodat ze efficiënt kunnen inspelen op de vereisten van onze snel veranderende wereld.
“We zijn de 21ste eeuw ingetuimeld met gevoelens uit het stenen tijdperk, met middeleeuwse instellingen en bijna goddelijke technologieën”
Aangezien de wereldvrede meer dan ooit afhankelijk is van de doeltreffende werking van de VN en de internationale wetgeving, moet de Top van de Toekomst een ommekeer bewerkstelligen in het bestuur van onze planeet, zelfs als de top niet meer doet dan de weg wijzen naar meer onderhandeling en overleg in onze nabije toekomst.
x
Onze bestaande instellingen, zowel nationaal als internationaal, kunnen in hun huidige staat onze snel veranderende wereld niet efficiënt besturen. Wijlen Edward O. Wilson, de grote bioloog, beschreef vaak onze netelige situatie als volgt: “We zijn de eenentwintigste eeuw ingetuimeld met gevoelens uit het stenen tijdperk, met middeleeuwse instellingen en bijna goddelijke technologieën.”
Daarmee bedoelde hij dat we om de huidige uitdagingen aan te pakken slechts uitgerust zijn met een cognitieve en emotionele menselijke natuur die onze evolutie tienduizenden jaren geleden heeft gevormd, met politieke instellingen die we eeuwen geleden hebben opgericht (de grondwet van de VS dateert van 1787) en met de bliksemsnelle vooruitgang van de technologie (waarvan ChatGPT het laatste wonder is).
Wellicht het meest ingrijpende aspect van de grote veranderingen in de maatschappij is de onveiligheid, en de elementairste reactie op onveiligheid is angst.
In feite zouden de technologische vernieuwingen — bij correct gebruik — ontelbare problemen in onze economische ontwikkeling, sociale rechtvaardigheid (zoals betere toegang tot gezondheidszorg en onderwijs door digitale connectiviteit) en ecologische duurzaamheid (bijv. een snelle overgang naar schone energiebronnen ) kunnen oplossen.
In Washington wordt de mogelijkheid van een oorlog tussen de VS en China openlijk besproken, hoewel zo’n oorlog het einde van de beschaving zelf zou kunnen betekenen
Toch is de stemming allesbehalve optimistisch, vooral in het Westen. Er woedt een openlijke oorlog tussen de VS en Rusland in Oekraïne en tussen het door de VS gesteunde Israël en Palestina. In Washington wordt de mogelijkheid van een oorlog tussen de VS en China uitvoerig, openlijk en zelfs nonchalant besproken, hoewel zo’n oorlog het einde van de beschaving zelf zou kunnen betekenen.
Aan de basis van die conflicten ligt angst, gebaseerd op onze emoties uit de steentijd.
Verlies van hegemonie
De grootste angst van veel Amerikaanse en Europese leiders is dat het Westen na vele eeuwen zijn hegemonie zal verliezen, wat op een of andere manier catastrofale gevolgen zal hebben.
Voormalig premier van het Verenigd Koninkrijk Boris Johnson uitte die angst van het Westen in april 2024 in een column voor de Daily Mail. Hij schreef: als het Westen de oorlog in Oekraïne verliest, “betekent dit het einde van de westerse hegemonie”.
Dat is de kern van de oorlog in Oekraïne en ook van veel andere conflicten. De VS en zijn bondgenoten willen de NAVO uitbreiden naar Oekraïne. Rusland heeft duidelijk nee gezegd.
Zowel Washington als London waren bereid oorlog te voeren met Rusland over de uitbreiding van de NAVO om de westerse hegemonie te beschermen (meer specifiek het recht om veiligheidsmaatregelen aan Rusland op te leggen) terwijl Rusland bereid was een oorlog uit te vechten om de NAVO buiten te houden.
De grootste angst van veel Amerikaanse en Europese leiders is dat het Westen na vele eeuwen zijn hegemonie zal verliezen
In feite haalt Rusland het op het slagveld van het Oekraïense leger en de bewapening van de NAVO. Dat is geen verrassing. Wellicht wél verrassend is dat het Westen de Russische capaciteit volslagen onderschat heeft.
In bredere zin is er met de verandering in de wereldorde － met onder andere de opkomst van China en de rest van Oost-Azië, de militaire en technologische sterkte van Rusland, de snelle ontwikkeling van India en de toenemende eenheid van Afrika － een einde gekomen aan de door het Westen gedomineerde wereld.
Niet door een tumultueuze instorting van het Westen maar door de groeiende economische, technologische en daardoor ook militaire macht van de rest van de wereld.
In feite heeft het Westen geen enkele reden om die opkomst te vrezen. De VS en Europa beschikken immers nog altijd over een overweldigende afschrikkingsmacht, ook op nucleair gebied, die elke militaire bedreiging van buitenaf aankan.
Het Westen betreurt het verlies van zijn relatieve status — dat het anderen zijn wil kan opleggen — maar hoeft geen reële militaire onveiligheid te vrezen.
In de komende jaren zal niets de westerse hegemonie herstellen — geen militaire zege, technologische vooruitgang of economische invloed. De toename van de militaire, technologische, economische en financiële capaciteit van Azië en andere landen kan niet tegengehouden worden (en dat moet uiteraard ook niet, aangezien die wereld rechtvaardiger en welvarender is dan de voorheen door het Westen gedomineerde wereld).
In feite heeft het Westen geen enkele reden om opkomst van de rest van de wereld te vrezen
Het einde van de westerse hegemonie betekent evenwel niet dat we zullen terechtkomen in een nieuwe, door China, India of Azië gedomineerde wereld. Er zijn gewoon teveel machtscentra — de VS, de EU, China, Rusland, India, de Afrikaanse Unie enzovoort — en teveel capaciteit en diversiteit om de westerse wereldorde te vervangen door een andere van dezelfde aard.
Na jaren van westerse overheersing zijn we aanbeland in een wereld die hegemonie achter zich laat.
Top van de Toekomst
Deze nieuwe wereld zou het startpunt van de Top van de Toekomst moeten zijn. De VS, het VK en de EU mogen niet naar de Top komen in een vergeefse poging om hun hegemonie te bestendigen (zoals in de fantasie van Boris Johnson) of ter verdediging van Amerika’s zelfverklaarde “op regels gebaseerde orde” — een holle frase die overigens alleen slaat op de door de VS bepaalde regels.
De nieuwe regels moeten deel uitmaken van een nieuwe multipolaire wereld die op zoek gaat naar oplossingen voor de grote ecologische, technologische economische en andere uitdagingen. De nieuwe orde zou moeten gebaseerd zijn op multilateralisme en internationale wetgeving onder een passend hervormd Handvest van de VN.
Het UN Sustainable Development Solutions Network (SDSN – Netwerk voor duurzame ontwikkelingsoplossingen van de VN) is een wereldwijd netwerk van meer dan 2.000 universiteiten en denktanks, die zich inzetten voor duurzame ontwikkeling in het algemeen, en meer specifiek voor de Sustainable Development Goals (SDGs – Duurzame Ontwikkelingsdoelen) van de VN.
x
Als voorzitter daarvan kan ik over de toekomst van de mensheid discuteren met universiteitsleiders, wetenschappers, technologen, beleidsmakers en politici over heel de wereld, met als doel een toekomst die welvarend, rechtvaardig, duurzaam en vredevol is voor heel de wereld, en niet voor een bevoorrecht Westen of een of ander klein deeltje van de wereld.
Op basis van die uitgebreide discussies heeft het SDSN een Verklaring over de Top van de Toekomst uitgegeven die beantwoordt aan de vijf “Hoofdstukken” voor de besluitvorming op de Top.
(Hierna volgt een samenvatting van de hoofdlijnen van het voorstel van Sachs. Voor de volledige tekst verwijzen we naar de originele tekst, zie de link onder deze vertaling.)
1. Realisatie van Duurzame Ontwikkeling
De agenda van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen moet tot 2050 de topprioriteit blijven van de internationale samenwerking. Die agenda moet voldoende financiële middelen krijgen. De landen en regio’s moeten duurzame ontwikkelingsstrategieën op middellange termijn uitwerken.
2. Realisatie van Internationale Vrede en Veiligheid
De kernprincipes van niet-interventie moeten versterkt en uitgebreid worden. De Veiligheidsraad en andere organen van de VN moeten versterkt worden om de vrede te bewaren en de veiligheid van andere VN-leden te handhaven. De nucleaire machten moeten het atoomontwapeningsproces heropstarten. Alle naties, en vooral de nucleaire machten, moeten het VN-Verdrag van 2017 over het verbod op atoomwapens ratificeren en naleven.
3. Beheer van geavanceerde technologieën
Het muliterale beheer van technologische risico’s moet verbeterd worden. R&D-capaciteiten en -platforms moeten universeel toegankelijk zijn.
4. Opvoeding van de jeugd over Duurzame Ontwikkeling
Universele opvoeding over duurzame ontwikkeling en wereldburgerschap.
5. Omvorming van het mondiaal bestuur onder het Handvest van de VN
Er moet in de VN een parlementaire vergadering opgericht worden:
- een Raad van de Regio’s voor de vertegenwoordiging van de regionale organen zoals ASEAN (Associatie van Zuidoost-Aziatische naties), de EU, de Afrikaanse Unie, de Euro-Aziatische Economische Unie en andere;
- een Raad van Steden voor de vertegenwoordiging van de steden en andere subnationale jurisdicties;
- een Raad van Inheemse Volkeren voor de vertegenwoordiging van de naar schatting 400 miljoen inheemse burgers ter wereld;
- een Raad van Cultuur, Religie en Beschaving voor de promotie van een cultuur van vrede en geweldloosheid, wereldburgerschap en de waardering van de culturele diversiteit, religie en beschavingen;
- een Raad van de Jeugd en Toekomstige Generaties voor de vertegenwoordiging van de noden en verzuchtingen van de hedendaagse jeugd en toekomstige generaties (zie Afd. 4.3 hierboven);
- een raad van het Antropoceen (geologisch tijdperk van de mens, nvdr) voor de steun aan en verbetering van het werk van de VN-organen bij de invulling van hun doelstellingen in de Multilaterale Milieuovereenkomsten (met inbegrip van het Klimaatakkoord van Parijs en het Raamwerk voor Wereldbiodiversiteit van Kunming-Montreal) en de milieudoelstellingen van de SDG’s.
De Veiligheidsraad van de VN zou moeten hervormd worden zowel wat betreft het lidmaatschap als de toegekende macht
De Veiligheidsraad van de VN zou moeten hervormd worden zowel wat betreft het lidmaatschap als de toegekende macht. Inbegrepen zijn:
(1) de toevoeging van India als permanent lid, aangezien dit land niet minder dan 18 procent van de mensheid vertegenwoordigt, qua koopkrachtpariteit de derde grootste economie ter wereld is en beschikt over andere eigenschappen die erop wijzen dat India op economisch, technologisch en geopolitiek vlak een wereldspeler is;
(2) de toepassing van de procedures zodat een supermeerderheid (wellicht driekwart van de stemmen) een veto kan ongedaan maken;
(3) de uitbreiding van en een nieuw evenwicht in het totale aantal zetels met het oog op een verbetering van de vertegenwoordiging van alle regio’s in de wereld op basis van hun aandeel in de wereldbevolking;
en
(4) de ingebruikname van nieuwe instrumenten om een antwoord te bieden wanneer de vrede bedreigd wordt.
Reflectie & Heroverweging
Het belangrijkste principe voor ons nieuwe wereldsysteem moet wederzijds respect onder de naties zijn. De wereld staat voor grote en ongeziene uitdagingen — de vernietiging van het milieu, grootschalige politieke instabiliteit, de aanwending van geavanceerde technologieën als wapens en de dramatische toename van de ongelijkheden op het vlak van rijkdom en macht — die alleen kunnen aangepakt worden als de naties vreedzaam samenwerken.
Toch drijven we, ondanks de hoogdringendheid van die samenwerking, verder af in de richting van oorlog.
De VN is heel erg een ‘werk in uitvoering’. Er moet een gans andere wereld gecreëerd worden, die verschilt van de wereld die werd gedomineerd door de VS in de onmiddellijke nasleep van de Tweede Wereldoorlog.
79 jaar oud is de VN nu, maar voor wat betreft de jarenlange uitdaging van goed bestuur en internationaal staatsmanschap staat de organisatie nog in haar kinderschoenen. In een wereld die tot de rand gevuld is met almaar krachtiger － en vooral nucleair － wapentuig, is vreedzame samenwerking de moeilijkste van alle uitdagingen.
Er moet een gans andere wereld gecreëerd worden, die verschilt van de wereld die wordt gedomineerd door de VS
De Top van de Toekomst is daarom een sleutelmoment voor reflectie over en heroverweging van het bestuur van onze nieuwe multipolaire wereld, op het ogenblik dat de mensheid geconfronteerd word met ongeziene uitdagingen.
De septemberconferentie zal geen antwoord bieden op die uitdagingen, maar als Top van de Toekomst kan ze niettemin een vitaal startpunt zijn voor een nieuw wereldbestuur, waarin alle regio’s van de wereld samenwerken en bijdragen aan het gemeenschappelijk welzijn in de wereld.
Jeffrey D. Sachs is universiteitsprofessor en o.a. voorzitter van het UN Sustainable Development Solutions Network. Hij was adviseur van drie secretarissen-generaal van de Verenigde Naties en fungeert momenteel als SDG Advocate onder secretaris-generaal Antonio Guterres.
Dit artikel verscheen eerder op de substack van Jeffrey Sachs en werd vertaald door Marina Mommerency.
