Veel interessanter dan de toespraak van de Oekraïense president voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties was die van de Hongaarse Minister van Buitenlandse Zaken en handel Péter Szijjártó. Tegenover het mistige verhaal vol oorlogsretoriek vanuit Oekraïne stak het nuchtere en positieve betoog vanuit Hongarije zeer positief af.

Het simplistische relaas van Zelenski heeft als kernidee dat Rusland Oekraïense grond heeft afgepakt en bezet, en dat is een misdaad, en hij wil die grond terug. (Met schadevergoeding voor wat het oorlogsgeweld – de “Russische agressie” – heeft aangericht.) Dat is natuurlijk onzin. Oekraïne is in 2014 een oorlog begonnen tegen zijn eigen burgers in het Oosten van het land, die een massa slachtoffers gemaakt heeft. De repressieve opstelling van Kiev tegen de Donbas, die overwegend Russischtalig is en sterk verbonden met Rusland, en het verzet daartegen, heeft ertoe geleid dat twee gebieden van de Donbas zich afscheurden en na volksraadplegingen zich constitueerden als autonome republieken.

Kiev reageerde met militair geweld, jarenlang. In februari 2022 – na acht jaar strijd – begon de agressie van Kiev enorm te pieken. De jonge republieken Donetzk en Lugansk riepen de hulp in van Rusland. Dat reageerde door eerst en vooral de beide nieuwe staten te erkennen, en vervolgens, op hun aanvraag, militair tussen te komen in de slachting waar Kiev mee bezig was. Een defensieve actie, die de jonge republieken moest vrijwaren van de toenemende Oekraïense agressie.

Gezien de agressieve opstelling van Oekraïne tegen Rusland en zijn ambitie om NAVO-lid te worden, was dit voor Rusland meteen ook een gelegenheid om die politiek van Kiev te dwarsbomen.

Twee conflictpunten

Hiermee zijn de twee conflictpunten tussen Oekraïne en Rusland benoemd.  Oekraïne wilde af van de neutraliteit, de blokvrijheid, die in zijn grondwet was vastgelegd en wilde zich aansluiten bij het VS-blok. En de nationalistische en fascistische extremisten die via de door de VS georchestreerde staatsgreep van 2014 aan de macht gekomen waren, wilden een zuiver Oekraïense staat, met onderdrukking of verdrijving van anderstalige minderheden, de Russisch sprekende voorop, maar ook de Hongaarstalige en andere. Dat was het tweede probleem, dat zich toespitste op de repressie van de Russische taal en cultuur.

Zelenski (en de NAVO en de meeste lidstaten daarvan, en de volgzame Westerse pers) spreken alleen over Russisch imperialisme. Rusland zou gebiedsuitbreiding willen, Oekraïne willen inlijven, en daarna ook andere landen. Maar dat wordt door niets ondersteund. Rusland heeft geen behoefte aan gebiedsuitbreiding, want het is al het grootste land van de wereld en zijn afnemende bevolking kan dat gebied nauwelijks bevolken. Het leger dat Rusland in februari 2022 voor zijn militaire operatie inzette, was ook te klein om zelfs maar Oekraïne te veroveren en te bezetten. Een bezetting is trouwens een zware, comlexe en dure onderneming. Het vergt een bezettingsleger in permanente staat van paraatheid, de uitbouw van een bestuursapparaat met betrouwbare mensen, en het voorkomen of bestrijden van verzet. Onaantrekkelijk!

Oplossing?

Voor een oplossing van het conflict is het dus noodzakelijk dat Oekraïne terugkeert naar de neutraliteit en blokvrijheid die in zijn grondwet stond en daaruit verwijderd is. En ook dat er een regeling is voor de Russisch sprekende gebieden die nu zelfstandige republieken geworden zijn en geïntegreerd zijn in de Russische Federatie. Die oplossing kan niet hun terugkeer onder het bewind van Kiev zijn, dat zich als moorddadige vijand tegenover hen gedragen heeft. Kiev zal moeten erkennen dat zij definitief geen Oekraïens grondgebied meer zijn en nu tot de Russische Federatie behoren.

Zelenski vertroebelt alles door de burgeroorlog die Kiev ontketend heeft, te verzwijgen, net als de repressie van de minderheden, met name van de grote Russische minderheid die Oekraïne had, en het feit dat de Donbasrepublieken zich afgescheurd hebben. En door te doen alsof het conflict draait rond grenzen die moeten worden gerespecteerd. Nee dus: het gaat om de veiligheid van Rusland, dat zich terecht bedreigd voelt door een Oekraïne dat tot de NAVO behoort. En het gaat om het recht van de Russisch sprekende bevolking van de Donbas om, na de pesterijen en de repressie vanuit Kiev, niet meer tot Oekraïne te behoren.

Het totale gebrek aan realisme en de verdwazing van Zelenski, samen met zijn afhankelijkheid van de extremisten in Kiev die hem elk moment kunnen laten vallen, maken dat hij blijft doordrammen over een overwinning op Rusland, die het conflict zou oplossen. Hij spreekt over een vredesplan en tegelijk een overwinningsplan, wat niet te combineren valt. Hij spreekt over een Oekraïens volk dat niet meer bestaat – hij rekent de bewoners van de Donbas daarbij, maar de inwoners van de afgescheurde gebieden zijn geen Oekraïeners meer! Hij spreekt over het respecteren van de soevereiniteit van Oekraïne – en bedoelt de grenzen van de Oekraïense staat van vroeger, die nu hertekend zijn. Hij wil de oude grenzen hersteld zien, maar dat is niet de wens van de afgescheurde republieken. Hij leeft in het verleden.

Zelenski’s oplossing voor het conflict is Rusland een militaire nederlaag toebrengen. Zelfs als dat zou kunnen, zou het probleem van de neutraliteit en van de afscheuring van de oostelijke republieken daarmee opgelost zijn? Maar is een militaire oplossing eigenlijk haalbaar?

Terugkeer naar de diplomatie?

Het opmerkelijke betoog van de Hongaarse minister Szijjártó, veel zakelijker, realischer en positiever dan dat van Zelenski, waarschuwt voor verdere militaire escalatie.  Nog meer wapenleveringen aan Oekraïne en zeker ook een toestemming om Westerse wapens tot diep in Rusland in te zetten zouden daartoe leiden. De minister dringt dan ook aan op een staakt-het-vuren en op onderhandelingen. “De wereldwijde veiligheid draait rond diplomatie, niet rond geweld,” zegt hij, en: “We hebben onderhandelingstafels nodig, geen slagvelden.” Volgens hem kan vrede alleen bereikt worden door dialoog, en door diplomatie. En diplomatie is voor hem “het vermogen om te praten met degenen met wie je het niet eens bent”. Daar is ook wederzijds respect bij nodig, voegt hij daaraan toe.

https://www.nytimes.com/2024/09/23/world/europe/ukraine-war-goals-russia-czech-president.html?searchResultPosition=1