Begin september kopt de krant Het Laatste Nieuws het volgende: “Recordaantal personeelsleden en zij-instromers in Vlaams onderwijs, toch lijkt lerarentekort alleen maar groter te worden”.

Wie nog niet op de hoogte is van het lerarentekort in Vlaanderen, moet onder een steen geleefd hebben. Van ‘geen leerkracht vinden voor een bepaald vak’ tot ‘wekenlang studie doordat een leerkracht maar niet vervangen kan worden’. We zitten met een onderwijscrisis.

Om dit probleem op te lossen, hebben we de opkomst gezien van zij-instromers. Mensen zonder onderwijsdiploma, die voor de klas worden gezet. Hoewel dit misschien een snelle oplossing lijkt, moeten we ons afvragen of dit de juiste keuze is voor de toekomst van ons onderwijs en, belangrijker nog, voor de toekomst van onze kinderen.

Zelf ben ik voorstander van zij-instromers die meteen de lerarenopleiding aanvatten. Zij krijgen hiervoor ook een lerarenbonus. Met een lerarenbonus heeft het personeelslid recht op een wekelijkse vermindering van zijn opdracht met twee of drie uur, en behoudt hij zijn volledig salaris. (*https://onderwijs.vlaanderen.be/)

In de praktijk is het toch vaak iets anders. Zelf werkte ik jaren samen met collega’s die de lerarenopleiding nog steeds niet hadden aangevat. Ze vonden het geen probleem, gezien de directie hen daar toch niet op aansprak. Het gevolg is wel dat ze niet benoemd kunnen worden, maar met zo’n tekort, en dus werk op overschot, ligt niemand daarvan wakker.

Als gekwalificeerde leraar geraak je ook gefrustreerd, want werken met iemand die niet de basis kent van het beroep, is vermoeiend. Je zet toch ook geen verpleegkundige met iemand samen die geen kennis noch ervaring heeft in de zorg? We doen dat wel in het onderwijs, omdat het geen direct gevaar is voor het leven van de leerling, maar op lange termijn is het wel nefast.

Het onderwijs is een heel belangrijke pijler. Het vormt niet alleen de volgende generatie, maar heeft ook invloed op de kwaliteit van de maatschappij als geheel. Verbaasd ben ik dan ook als ik zie hoeveel directeurs er mensen aanwerven die geen lerarendiploma hebben en nog geen dag in hun leven gewerkt hebben in het onderwijs. Maar, wat is het alternatief? De leerlingen laten starten zonder leerkracht en dus uren in de studie?

Toch geloof ik sterk dat we uiterst voorzichtig moeten zijn bij het selecteren van mensen die verantwoordelijk zijn voor het overdragen van kennis en waarden aan onze kinderen. Elke directeur zou moeten eisen dat een zij-instromer meteen de opleiding aanvat. Op die manier kan de zij-instromer de kennis die hij zelf in de opleiding leert, toepassen in zijn/haar klas en in omgang met de ouders.

Ons beroep van leraar omvat meer dan alleen kennis overbrengen. Het vereist pedagogische vaardigheden, kennis van de leerbehoeften van verschillende studenten, beheersing van klassenmanagementtechnieken en kennis van het curriculum. Als leerkracht verwacht ik van collega’s toch dat ze weten waarmee ze bezig zijn. Dit kader wordt meegegeven tijdens de lerarenopleiding. Je kan zeggen dat afgestudeerden ook geen ervaring hebben in het onderwijs, maar zij hebben wel een kader meegekregen in de opleiding waar zij op kunnen terugvallen.

Een onderwijsdiploma biedt de noodzakelijke theoretische en praktische achtergrond om deze uitdagingen aan te gaan. Het ontbreken van deze kwalificaties zorgt er immers voor dat het onderwijsniveau daalt. Vanuit politieke hoek misbruiken ze vaak anderstaligen om de daling van het onderwijsniveau te verklaren, maar ervaring leert me dat collega’s, die niet gekwalificeerd zijn en niet gestart zijn met de opleiding, vaak degenen zijn die aan de basis liggen van die daling.

Zonder de juiste opleiding en professionele ontwikkeling zullen zij-instromers moeite hebben om effectief les te geven in een steeds veranderende onderwijsomgeving.

In plaats van te vertrouwen op zij-instromers zonder onderwijsdiploma, moeten we ons richten op het aantrekken en behouden van (hoog)gekwalificeerde leerkrachten. Ik hoop dan ook dat een volgende onderwijsminister werk zal maken van aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, professionele ontwikkelingsmogelijkheden en een waardering van het beroep zelf. Ook de lerarenopleiding moet dringend herbekeken worden. Heel veel werk op de plank voor het departement onderwijs. Tijd voor een andere minister, één die zijn politieke agenda achterwege laat en echt inhoudelijk wil werken aan al de problemen binnen het onderwijs.

B.A.*

Leerkracht te Sint-Niklaas 

*De volledige naam is bij de redactie bekend.