Tijdens een debat onder wetenschappers rond voedselzekerheid voor Kenia kwam het thema duidelijk naar boven: landbouwexperts maken zich zorgen over de wildgroei aan  pesticiden en de invoer van verboden stoffen in Kenia. Het debat werd georganiseerd door CABI, een ngo die zich richt op landbouw- en milieukwesties in ontwikkelingslanden en op de verspreiding van wetenschappelijke kennis.

Volgens de onderzoekers kunnen pesticiden, zelfs als het gebruik ervan is toegestaan, intrinsiek gevaarlijk zijn als ze verkeerd worden ingezet.

Giftige stoffen

Volgens een studie in BMC Public Health leidt het verkeerd gebruik van pesticiden tot 385 miljoen gevallen van vergiftiging per jaar en tot 11.000 doden wereldwijd.

Brendah Obura, die als functionaris bij het Keniaanse Ministerie van Volksgezondheid werkt, is op de hoogte van het risico dat verbonden is aan het gebruik van pesticiden. Ze weet ook dat het al heeft geleid tot vroegtijdige overlijdens.

Pesticiden zoals dichloordifenyltrichloorethaan (DDT) en lindaan kunnen jarenlang in de bodem en in het water achterblijven en zijn schadelijk voor levende wezens. Ze hopen zich ook op in de voedselketen, aldus Obura.

“Bestrijdingsmiddelen zoals Sevin, die worden gebruikt om mijten, vlooien, mieren, bladluizen, teken en spinnen te bestrijden, bevatten carbaryl, een stof die neurotoxiciteit, geboorteafwijkingen en gedragsstoornissen veroorzaakt”, sprak ze tijdens het debat eind vorige maand.

Obura uitte haar bezorgdheid over het feit dat pesticiden die nog steeds gebruikt worden soms chemicaliën bevatten die landen – waaronder ook Kenia – verboden hebben sinds de Stockholm Conventie van 2001.

Nierschade

“Gramoxone, een pesticide dat wordt ingezet tegen onkruidbestrijding, bevat ingrediënten zoals paraquat dat nierschade kan veroorzaken. Hoewel deze chemicaliën verboden zijn door Kenia en verschillende andere landen, worden ze nog steeds gebruikt door boeren in Kenia”, zei Obura.

Ze denkt niet dat de Keniaanse overheid onvoldoende doet om, samen met regelgevende instanties en het team dat instaat voor de bewaking van de grenzen, erop toe te zien dat alles wat het land binnenkomt veilig is.

Dat wordt wat tegengesproken door Dora Kilalo, hoofddocent plantkunde en gewasbescherming aan de Universiteit van Nairobi. Volgens haar zitten er mazen in het net en doet de Keniaanse overheid niet voldoende inspanningen want het misbruik van pesticiden leidt volgens haar tot oogstverliezen en, nog belangrijker, tot sterfgevallen.

Zij pleit sterk voor een betere sensibilisering van boeren, die als eerste in contact komen met de vaak giftige stoffen. Zij zouden beter geïnformeerd moeten worden over de gevaren van bepaalde stoffen en het risico dat ze in eerste instantie persoonlijk lopen bij een ongecontroleerd gebruik ervan.

“Gebruik waar mogelijk natuurlijke middelen om het milieu zijn werk te laten doen”, raadt Kilalo boeren aan. “Biologische bestrijdingsmiddelen en synthetische middelen moeten alleen als laatste redmiddel worden gebruikt.”

Boeren kennen de risico’s te weinig

Yetunde Oyeyiola, docent aan de Technische Universiteit Ladoke Akintola, drong er bij de beleidsmakers in Afrika op aan om bewustwordingscampagnes te lanceren onder boeren over het juiste gebruik van pesticiden. Ze zei dat Afrikaanse beleidsmakers en regeringsleiders ook gericht alternatieven moeten introduceren voor synthetische pesticiden.

“Aangezien boeren tot 75 procent van hun oogst kunnen verliezen door het verkeerd gebruik van pesticiden, wat tot resistentie kan leiden, ben ik het met Oyeyiola eens”, zegt Wachira Kaguongo van de Nationale Aardappelraad van Kenia. “De eerste keuze moet alternatieve en minder risicovolle gewasbescherming zijn.”

Senior wetenschapper bij CABI, Mary Lucy Oronje, zei aan het einde van het debat dat zij en haar partners werk zullen maken van een actieplan rond het correct pesticiden- en insecticidengebruik in Kenia, gebaseerd op de aanbevelingen van experts en belanghebbenden.