Roberta Metsola, voorzitter van het Europees parlement, heeft op 12 december 2023 in Straatsburg de Sacharovprijs 2023 uitgereikt aan de Iraanse vrouwenbeweging Woman, Life and Freedom die in 2022 werd opgericht na de dood van de 22-jarige Koerdische Jina Mahsa Amini.

Zij werd op 16 september 2022 om het leven gebracht door de zedenpolitie kort na haar arrestatie wegens het niet correct dragen van de hoofddoek. Ook vrouwen die in de VS, Polen en El Salvador ijveren voor vrije abortus en de verzetsbeweging tegen de dictatuur van Ortega in Nicaragua waren genomineerd voor de prijs en werden bij de uitreiking gehuldigd.

Het EU-parlement reikt de Sacharovprijs sinds 1988 jaarlijks uit en wil daarmee eer bewijzen aan uitzonderlijke mensen en organisaties die mensenrechten en fundamentele vrijheden verdedigen. Kandidaturen kunnen worden voorgedragen door politieke fracties uit het parlement en/of een groep van minstens 40 Europese parlementsleden.

De lijst van laureaten bevat een reeks opmerkelijke figuren als Nelson Mandela, Alexander Dubcek, de Dwaze Moeders van Argentinië, Denis Mukwege en Aleksey Navalny. Aan de prijs is een geldsom van 50.000 euro verbonden. IN 2022 ging de prijs naar het hele Oekraïense volk.

Iran

De prijs voor de Iraanse vrouwenbeweging werd overhandigd aan Afsoon Najavi en Mersedeh Shahinkar, twee vooraanstaande figuren uit de beweging die beiden enkele maanden terug om veiligheidsredenen het land moesten verlaten.

Ze getuigden tijdnes de zitting over de vele massademonstraties die na de dood van Amini in verschillende delen van Iran plaatsvonden en die door de autoriteiten van dit religieus geleid land brutaal onderdrukt werden.

In totaal werden naar schatting 537 betogers doodgeschoten waaronder 68 minderjarigen. Duizenden anderen belandden in de cel waaronder ook tientallen journalisten.

Tot dusver werden ook reeds 8 demonstranten geëxecuteerd wegens deelname aan het protest en 26 anderen werden om dezelfde reden ter dood veroordeeld.

In een interview dat ik met haar had stelt Najavi dat de hoofddoek enkel de aanleiding was voor de opflakkering van het protest dat al decennia woedt tegen de dictatuur van de ‘mollahs’ in Iran. “We willen vrijheid in alle betekenissen. Vrijheid van speech, godsdienst, gedachten…”

Dat de Iraanse regering ondanks het massale protest nog steeds aan de macht is wijt ze in de eerste plaats aan het gebrek aan steun vanuit westerse landen. De EU moet volgens haar meer doen om de verantwoordelijken voor het geweld persoonlijk te treffen.

“Behandel hen zoals ze ons behandelen”, aldus Najavi. De EU nam overigens reeds maatregelen inzake reisbeperkingen en het bevriezen van tegoeden ten aanzien van 216 individuen en 37 entiteiten, maar er moet volgens haar meer gebeuren.

VS en abortus

Colleen P. McNicholas, een prominente arts in de beweging voor vrije abortus in de VS, wees in de marge van de uitreiking op de catastrofale gevolgen van de beslissing van het Hooggerechtshof in juni 2022 om het arrest Roe v. Wade uit 1973 te schrappen dat het recht op abortus in de VS grondwettelijk beschermde.

Sinds dit arrest van het Hooggerechtshof zijn de deelstaten afzonderlijk bevoegd om abortus al dan niet te verbieden. Sindsdien hebben 24 staten het zo goed als verboden en zijn in totaal 40 van de 50 staten strengere beperkingen van kracht.

Veel staten hadden reeds wetten gestemd die onmiddellijk zouden ingaan bij schrapping van het arrest Roe v. Wade. Dit arrest waarborgde abortus tot de foetus levensvatbaar is, wat wil zeggen tot de 24ste week.

De gevolgen van dit arrest zijn volgens McNicholas catastrofaal. “In de VS is het risico op sterfte van vrouwen wegens complicaties tijdens de zwangerschap drie keer zo hoog als elders in de welvarende landen”. In Illinois waar ze haar praktijk heeft behandelde ze zelf reeds duizenden vrouwen uit andere staten die hiervoor vaak dagenlang moesten reizen om er te geraken en dit met het risico om vervolgd te worden.

“In tal van ziekenhuizen wordt de beslissing over levensreddende ingrepen van zwangere vrouwen niet langer genomen door artsen maar door advocaten”. Vaak zijn de meest kwetsbare vrouwen die niet in de mogelijkheid zijn om een verre reis te maken hiervan de grootste dupe.

McNicholas wees ook op het feit dat in elk referendum over abortus steeds een meerderheid zich achter dit recht schaart. Dat de Republikeinen zich desondanks blijven verzetten tegen een versoepeling wijt ze aan de afhankelijkheid van deze partij en haar politici van financiële giften van donors uit de katholieke belangengroepen.

Nicaragua

Voor het verzet in Nicaragua tegen president Daniel Ortega voerden padre Uriel Vallejos en Sara Henrique Garcia het woord. Beiden klaagde aan dat de regering-Ortega een dictatuur geworden is die zich systematisch schuldig maakt aan schendingen van de mensenrechten.

Een massale opstand tegen dit beleid werd in 2018 brutaal onderdrukt waarbij 355 demonstranten vermoord werden. Sindsdien gaat het van kwaad naar erger en werden onder meer 3500 ngo’s verboden waaronder ook de lokale afdeling van het Rode Kruis.

27 private universiteiten hebben eveneens de deuren moeten sluiten waaronder recent in augustus 2023 nog de Central American University in Managua. Alle bezittingen van deze universiteiten werden hierbij in beslag genomen en vele duizenden studenten stonden plots op straat.

Ook de kerk in Nicaragua is persona non grata. Meer dan 200 priesters werd de nationaliteit afgenomen en het land uitgezet. Bisschop Alvarez werd enkele maanden terug tot 26 jaar opsluiting veroordeeld.

Als gevolg van de situatie zijn de jongste jaren naar schatting meer dan 1 miljoen inwoners geëmigreerd naar het buitenland. Steeds meer gebeurt dit ook om economische redenen want de sociaal-economische situatie in het land is volgens Vallejos en Garcia catastrofaal.

De werkloosheid is er immens en de inflatie erg hoog. Padre Vallejos riep het westen desondanks op om het land niet verder humanitaire hulp toe te kennen “omdat het regime dit in haar voordeel gebruikt”.

Elke ngo die nog actief is in het land staat momenteel volledig onder controle van het regime. Garcia riep tot slot op om de problemen in Nicaragua “meer zichtbaar” te maken. “De Ortega van vandaag is niet meer dezelfde als degene die in de jaren 1970 met zijn Sandinisten het land bevrijdde”.

Met dank aan degenen die met hun financiële steun dit artikel mogelijk maakten, in de eerste plaats de Leuvense Vrouwen in het Zwart.