Ik weet niet veel over geheime CIA-operaties – geen enkele outsider komt daarover iets te weten – maar ik begrijp wel dat de mogelijkheid van totale ontkenning de essentiële component is van alle geslaagde missies.
Een jaar geleden blies een team Amerikaanse mannen en vrouwen drie van de vier Nord Stream-pijpleidingen in de Baltische Zee op. Tijdens de maanden die nodig waren om deze aanslag te plannen en uit te voeren gingen ze in het geheim Noorwegen binnen en buiten. Het team liet geen sporen na. Het is alsof het nooit heeft bestaan. Alleen het succes van de missie vormt een aanwijzing van hun daden.

Voor president Joe Biden en zijn adviseurs inzake buitenlands beleid was die mogelijkheid tot totale ontkenning van het allergrootste belang. Niets dat van belang was voor de missie werd op computer gezet. Alles werd getypt op een schrijfmachine van het merk Royal – of was het een Smith Corona – met een of twee doorslagjes, alsof het internet en al de rest van het online-gebeuren nog moest worden uitgevonden.

Het Witte Huis werd niet geïnformeerd over wat concreet in de buurt van Oslo gebeurde. Rapporten en updates vanop het terrein werden rechtstreeks bezorgd aan Bill Burns, directeur van de CIA. Hij was de enige link tussen de planners en de president. Het was de president die op 26 september 2022 het groene licht gaf om de missie uit te voeren.

Eens ze was voltooid, werden alle getypte bladen papier en doorslagjes vernietigd. Zo bleef er geen enkel fysiek spoor meer over, geen bewijsmateriaal dat later door een speciale openbare aanklager of een of andere historicus kon worden opgegraven. Je zou het de perfecte misdaad kunnen noemen.

Het Witte Huis werd niet geïnformeerd over wat concreet in de buurt van Oslo gebeurde. Rapporten en updates vanop het terrein werden rechtstreeks bezorgd aan Bill Burns, directeur van de CIA

Er werd echter een fout gemaakt

Er was immers sprake van een misverstand: zij die de missie uitvoerden, begrepen niet waarom feitelijk president Biden de vernietiging van de pijpleidingen had bevolen. Mijn oorspronkelijke rapport, dat begin februari 2023 werd gepubliceerd, eindigde vrij cryptisch. Ik citeerde een functionaris die weet had van de missie. “Het was mooi voorpaginanieuws”, zei hij.  “De enige fout was de beslissing het te doen”, voegde hij er nog aan toe.

Precies één jaar na de explosies is dit het eerste relaas van die fout. President Biden en zijn nationale veiligheidsteam zullen er niet vrolijk van worden. Zoals te verwachten was, maakte mijn eerste verslag veel ophef.

De mainstreammedia benadrukten de ontkenning door het Witte Huis. Ze maakten me een loos verwijt – dat ik me op een anonieme bron had gebaseerd – en sloten zich aan bij de regering die in alle toonaarden ontkende dat Joe Biden ook maar iets met die aanval te maken had.

Ik wil hier even opmerken dat ik in mijn carrière al menige prijs heb gewonnen voor verslagen in de krant The New York Times en het tijdschrift The New Yorker die op geen enkele gekende bron waren gebaseerd.

In het afgelopen jaar verscheen in de pers een resem berichten, zonder vermelding van bronnen uit eerste hand, die stelden dat een dissidente Oekraïense groep deze technisch niet eenvoudige aanval in de Baltische Zee zou hebben uitgevoerd met behulp van een duikploeg, ter plaatse gebracht met de Andromeda, een gehuurd yacht van 15 meter lang.

Nu heb ik de mogelijkheid te berichten over deze niet nader verklaarde fout waarover de anonieme functionaris het had. Die fout heeft nog maar eens te maken met de klassieke probleemstelling rond het Central Intelligence Agency (CIA, de buitenlandse inlichtingendienst van de VS).

Dat probleem werd indertijd aangekaart door Richard Helms, CIA-directeur tijdens de tumultueuze jaren van de oorlog tegen Vietnam (1955-1975) en van de geheime CIA-spionageactiviteiten tegen Amerikaanse burgers, die was begonnen onder president Lyndon Johnson (1963-1969) en voortgezet door Richard Nixon (1969-1974).

In december 1974 publiceerde ik in de New York Times een uiteenzetting over die spionageactiviteiten. Dat leidde tot nooit eerder geziene hoorzittingen in de Senaat over de rol van het agentschap bij de mislukte en door president John F. Kennedy gemachtigde pogingen om Fidel Castro in Cuba te vermoorden.

Helms verklaarde de senatoren dat alles eigenlijk draaide om de vraag of hij als directeur van de CIA werkte voor de Grondwet of voor ‘de kroon’. Met ‘de kroon’ bedoelde hij presidenten Johnson en Nixon. De onderzoekscommissie onder leiding van Democratisch senator Frank Chruch liet die kwestie in het midden, maar Helms maakte duidelijk dat hij en zijn agentschap voor de topman in het Witte Huis werkten.

Laten we het opnieuw hebben over de Nord Stream-pijpleidingen. Het is belangrijk om te begrijpen dat op 26 september van verleden jaar, toen Joe Biden de opdracht voor de bomaanslag gaf, géén Russisch gas door de Nord Stream-pijpleidingen naar Duitsland vloeide.

Al sinds 2011 voerde Nord Stream I grote hoeveelheden vloeibaar aardgas naar Duitsland. Zo leverde die pijpleiding een bijdrage tot het hooghouden van de status van Duitsland als fabricage- en industriereus.

Maar eind augustus 2022, toen de oorlog met Oekraïne in een patstelling terechtgekomen was, sloot Poetin de pijpleiding Nord Stream I af. Nord Stream II was in september 2021 al voltooid. Twee dagen vóór de Russische invasie van Oekraïne werd die pijpleiding door de Duitse regering onder leiding van kanselier Olaf Scholz voor onbepaalde tijd gesloten.

Rusland beschikt over enorme hoeveelheden aardgas en olie. John F. Kennedy – en na hem alle Amerikaanse presidenten – was al beducht voor het mogelijke gebruik van deze natuurlijke rijkdommen voor politieke doeleinden.

Ook Biden en de haviken die hem adviseren inzake buitenlands beleid – minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, nationaal veiligheidsadviseur Jake Sullivan en Victoria Nuland, die nu de adjunct is van Blinken – zijn bijzonder alert voor dit gegeven.
Eind 2021 riep Sullivan een reeks vergaderingen samen op hoog niveau van de nationale veiligheidsraad. Op dat moment verzamelde Rusland zijn troepen aan de grens met Oekraïne en werd een invasie als haast onvermijdelijk gezien. De groep, waarin verscheidene vertegenwoordigers van de CIA zaten, kreeg de opdracht een actievoorstel uit te werken om Poetin van zijn voornemen te doen afzien.
Omdat het Witte Huis het vaste voornemen had president Volodymyr Zelensky van Oekraïne te steunen, viel de keuze van de groep op de vernietiging van de Nord Stream-pijpleidingen. Het doel van Sullivan leek duidelijk.

“Het Witte Huis wou Rusland doen afzien van een aanval op Oekraïne”

“Het Witte Huis wou Rusland doen afzien van een aanval op Oekraïne”, zei de functionaris me. “Daarom moesten de inlichtingendiensten op de proppen komen met een stevig staaltje Amerikaans spierballenvertoon om Poetin op andere gedachten te brengen.”

Nu weet ik wat ik toen nog niet wist: de echte reden waarom de regering-Biden “de vernietiging van de Nord Stream-pijpleidingen op tafel gooide.” “Indertijd”, zo verklaarde de functionaris me, “leverde Rusland gas en olie over de hele wereld via meer dan twaalf pijpleidingen, maar Nord Stream I en II waren in die zin speciaal dat ze via de Baltische Zee rechtstreeks van Rusland naar Duitsland liepen.”

“De regering legde Nord Stream op tafel omdat het de enige pijpleidingen waren die binnen ons bereik lagen en tegelijk de mogelijkheid van totale ontkenning boden”, zei de functionaris verder.
“Op een paar weken tijd – tegen eind januari – losten we het probleem op. Daarna brachten we het Witte Huis op de hoogte. Wij gingen ervan uit dat de president de bedreiging met betrekking tot Nord Stream als afschrikkingsmiddel zou gebruiken om zo de oorlog te voorkomen.”

Voor de geheime groep van de CIA was het dan ook geen verrassing dat op 27 januari 2022 een zelfzekere Nuland, op dat moment onderminister van Buitenlandse Zaken, Poetin met schrille stem waarschuwde dat, als hij Oekraïne binnenviel, zoals hij duidelijk van plan was, “Nord Stream II op de ene dan wel op de andere manier niet zou doorgaan.”

Die uitspraak kreeg enorm veel aandacht. De woorden die de bedreiging vooraf gingen, kregen evenwel niet dezelfde weerklank. Uit de officiële transcriptie van het ministerie van Buitenlandse Zaken blijkt dat ze haar bedreiging liet voorafgaan door de volgende woorden: “Inzake de pijpleidingen voeren we met onze Duitse bondgenoten voortdurend strakke en heldere gesprekken.”
Op de vraag van een reporter hoe ze zo zeker wist dat de Duitsers zouden meespelen “omdat wat de Duitsers publiekelijk hebben verklaard niet overeenstemt met wat u zegt”, antwoordde Nuland op dubbelzinnige wijze: “Ik zou u aanraden er nog eens het document op na te slaan dat we in juli (2021) hebben ondertekend. Daarin staat duidelijk wat de gevolgen voor de pijpleiding zullen zijn als Rusland zijn agressie tegen Oekraïne blijft opdrijven.”

Maar in dat akkoord, waarvan journalisten inzage kregen, is er volgens de Times, de Washington Post en Reuters geen sprake van dreigementen of mogelijke gevolgen. Ten tijde van het akkoord, op 21 juli 2021, zei Biden tegen de verzamelde pers dat, aangezien de pijpleiding al voor 99 % was voltooid, “de notie dat er iets zou gezegd of gedaan worden om het project te stoppen volkomen uit de lucht gegrepen was.”

In die tijd omschreven de Republikeinen onder leiding van Ted Cruz uit Texas de beslissing van Biden om het Russische gas ongemoeid te laten als een “geopolitieke overwinning” voor Poetin en “een catastrofe” voor de VS en hun bondgenoten.
Op 7 februari 2022, twee weken na de verklaring van Nuland, gaf Biden tijdens een persconferentie in het Witte Huis – Scholz was toen op bezoek in de VS – te kennen dat hij zich had bedacht en dat hij inzake het uitschakelen van de pijpleiding op één lijn zat met Nuland en de andere haviken op Buitenlandse Zaken.

“Als Rusland de grens met Oekraïne weer met tanks en troepen overschrijdt“, zei hij, “dan zal er geen sprake meer zijn van Nord Stream II. Dan zullen wij dat project beëindigen.” Toen hem gevraagd werd hoe hij dat dan wilde bewerkstelligen gezien de pijpleiding onder Duits beheer stond, zei hij: “We gaan dat doen, dat beloof ik jullie, we zullen in staat zijn om dat te doen.”

Toen Scholz dezelfde vraag voorgelegd kreeg, antwoordde hij: “We werken samen. We zitten absoluut op dezelfde lijn en zullen zeker niet allebei een andere kant uitgaan. We zullen dezelfde stappen zetten, en die zullen hard aankomen voor Rusland. Het wordt tijd dat Rusland dat begrijpt.”

Sommige leden van het CIA-team gingen er toen van uit dat de Duitse leider volledig op de hoogte was van de geheime plannen met betrekking tot de vernietiging van de pijpleidingen. Op dat moment had het CIA-team reeds de nodige contacten met Noorwegen gelegd.

De Noorse zeemacht en speciale eenheden werken al geruime tijd samen met de CIA bij de uitvoering van geheime operaties. In de vroege jaren zestig hielpen Noorse zeelui en patrouilleboten van de Nasty-klasse met het binnensmokkelen van Amerikaanse saboteurs in Noord-Vietnam toen de kabinetten van Kennedy en Johnson er een niet-verklaarde Amerikaanse oorlog voerden.
Ook deze keer werkten de Noren samen met de CIA om de klus te klaren en een plan uit te werken om het besluit van Biden en het Witte Huis inzake de pijpleidingen uit te voeren.

Indertijd stonden de inlichtingendiensten voor de uitdaging een plan uit te werken dat Poetin twee keer zou doen nadenken, zodat hij van de aanval op Oekraïne zou afzien. De functionaris zei me: “Het is ons gelukt. We hebben een afdoend afschrikkingsmiddel gevonden met een enorme economische weerslag op Rusland, maar ondanks de bedreiging zette Poetin toch door.”

“Het is ons gelukt. We hebben een afdoend afschrikkingsmiddel gevonden met een enorme economische weerslag op Rusland, maar ondanks de bedreiging zette Poetin toch door”

Maandenlang deden twee ervaren en speciaal voor de missie gerekruteerde diepzeeduikers van de Amerikaanse zeemacht onderzoek en oefeningen in een kolkende Baltische Zee vooraleer alles juist zat. Bedreven Noorse zeelui gingen op verkenning uit en vonden de juiste plek voor de bommen die de pijpleidingen zouden vernietigen.

Hooggeplaatste Zweedse en Deense functionarissen – die ondertussen blijven volhouden dat ze geen idee hadden van wat er zich in hun territoriale wateren afspeelde – hadden geen oog voor de activiteiten van de Amerikaanse en Noorse uitvoerders.
Het was nochtans moeilijk om naast het moederschip – een Noorse mijnenveger – te kijken terwijl de duikers aan het werk waren. Pas na de bomaanslag zou het team vernemen dat, toen Nord Stream II werd afgesloten, de pijpleiding over een afstand van 1200 kilometer reeds met aardgas was gevuld.

Onlangs werd me iets verteld wat ik toen niet wist. Na de uitzonderlijke publieke dreiging van Biden in het bijzijn van Scholz om Nord Stream II op te blazen, kreeg de CIA-groep die het plan uitwerkte van het Witte Huis te horen dat er toch geen onmiddellijke aanval op de twee pijpleidingen zou komen.

De groep kreeg de opdracht de nodige voorbereidingen te treffen om de bommen te leggen en zich klaar te houden om ze na het begin van de oorlog “op verzoek” tot ontploffing te brengen.

“Toen we, terwijl de oorlog al volop aan de gang was, geen bevel kregen, toen was het dat wij” – de kleine groep die in Oslo samen met de Koninklijke Noorse Zeemacht en speciale eenheden aan het project had gewerkt – “inzagen dat de aanval op de pijpleidingen niet als afschrikkingsmiddel bedoeld was.”

Toen Biden het bevel gaf de explosieven op de pijpleidingen tot ontploffing te brengen, was de zaak eenvoudig: een Noors gevechtsvliegtuig maakte een korte vlucht en dropte op de juiste plaats in de Baltische Zee een sonarapparaat. Toen was de CIA-groep ontbonden.

“Toen begrepen we ook”, zei de functionaris, “dat de vernietiging van de twee Russische pijpleidingen niets met de oorlog in Oekraïne te maken had” – Poetin was immers al bezig met de annexering van de vier Oekraïense provincies – “maar dat het plan deel uitmaakte van een neoconservatieve agenda die moest beletten dat Scholz, in het vooruitzicht van een winter met gesloten pijpleidingen, zich zou bedenken en alsnog zou overgaan tot het openen” van de afgesloten Nord Stream II-pijpleiding. “Het Witte Huis vreesde dat Poetin Duitsland in de tang zou nemen en zich vervolgens tegen Polen zou richten.”

Terwijl de wereld zich afvroeg wie er verantwoordelijk was voor deze sabotagedaad, hield het Witte Huis de lippen stijf op elkaar. “De president deelde een vuistslag uit aan de economie van Duitsland en West-Europa”, vertelde de functionaris me.
“Hij had het in juni kunnen doen en dan had hij Poetin op de kast kunnen jagen.” “ Zie je wel? We hadden je toch gezegd wat we het zouden doen!” “De stilte en de loocheningen van het Witte Huis”, zei de functionaris nog, “verrieden eigenlijk ons spel. Als je iets gaat doen, moet je het doen op het moment dat het een verschil maakt.”

“De leiding van het CIA-team zag de misleiding van Biden inzake het tijdstip voor het bevel om de pijpleidingen te vernietigen als een strategische stap in de richting van Wereldoorlog III”, zei de functionaris me. “Wat was er gebeurd als Rusland had gezegd: jullie hebben onze pijpleidingen opgeblazen, nu gaan wij jullie pijpleidingen en communicatiekabels opblazen?”
“Voor Poetin was Nord Stream geen strategische maar een economische kwestie. Hij wou gas verkopen. Die pijpleidingen was hij al kwijt” toen Nord Stream I en II werden afgesloten, nog vóór de oorlog met Oekraïne begon.

Enkele dagen na de bomaanslag lieten Deense en Zweedse functionarissen weten dat ze een onderzoek zouden instellen. Twee maanden later zeiden ze dat er effectief een explosie was geweest en dat er geen onderzoek meer zou worden gevoerd. Tot op vandaag is dat het geval.

De Duitse regering voerde een onderzoek maar kondigde aan dat het grootste deel van de bevindingen niet openbaar zullen gemaakt worden. Verleden winter gaven de Duitse autoriteiten 286 miljard dollar subsidies aan grote bedrijven en huiseigenaars toen die af te rekenen kregen met fors hogere energierekeningen. Vandaag zijn de gevolgen nog altijd voelbaar en in Europa staat er weer een koude winter voor de deur.

Verleden winter gaven de Duitse autoriteiten 286 miljard dollar subsidies aan grote bedrijven en huiseigenaars toen die af te rekenen kregen met fors hogere energierekeningen. Vandaag zijn de gevolgen nog altijd voelbaar en in Europa staat er weer een koude winter voor de deur

President Biden wachtte vier dagen vooraleer hij de bomaanslag op de pijpleidingen “een moedwillige sabotagedaad” noemde. “De Russen verspreiden nu volop desinformatie over die zaak”, zei hij.
Sullivan, die de vergaderingen voorzat die leidden tot het voorstel om de pijpleidingen in het geheim te vernietigen, kreeg later tijdens een persconferentie de vraag of het kabinet-Biden “nu gelooft dat Rusland wellicht achter de sabotagedaad zat?”.
Sullivan had zijn – vermoedelijk ingestudeerd – antwoord al klaar: “Wel, Rusland heeft gedaan wat het wel meer doet als het ergens verantwoordelijk voor is: zeggen dat iemand anders het heeft gedaan. Dat hebben we al zo vaak meegemaakt.”

“Maar de president heeft vandaag ook duidelijk gemaakt dat er eerst nog meer onderzoek moet worden verricht vooraleer de regering van de VS een duidelijke uitspraak in deze zaak kan doen.” Hij ging verder: “We zullen samen met onze bondgenoten en partners alle feiten verzamelen. Daarna zullen we ons standpunt bepalen over hoe we de zaken verder gaan aanpakken.”

Ik heb nergens voorbeelden kunnen vinden van vragen vanuit de Amerikaanse pers aan Sullivan over hoe ver het nu staat met de bepaling van dat standpunt. Ik kon ook geen enkel bewijs vinden van het feit dat Sullivan, of de president, sindsdien om informatie werd gevraagd over hoe het nu staat met de bepaling van dat standpunt over hoe we de zaken verder gaan aanpakken.
Er is ook nergens een bewijs te vinden van het feit dat president Biden de Amerikaanse inlichtingendiensten heeft verzocht een grootschalig onderzoek te voeren inzake de bomaanslag op de pijpleidingen. Zulke verzoeken worden “Taakopdrachten” genoemd en worden binnen de regering heel ernstig genomen.

Dit alles verklaart waarom een routineuze vraag, die ik zowat een maand na de bomaanslagen stelde aan iemand met vele jaren ervaring in de Amerikaanse inlichtingendiensten, mij deed vorsen naar een waarheid die niemand in Amerika of Duitsland schijnt bezig te houden. Mijn vraag was de eenvoud zelve: “Wie heeft het gedaan?”

De regering-Biden heeft wel degelijk deze pijpleidingen opgeblazen, maar deze actie had weinig of niets te maken met het winnen of beëindigen van de oorlog in Oekraïne. Het plan ontstond vanuit de in het Witte Huis gekoesterde vrees dat Duitsland onder de druk zou bezwijken en de leidingen weer zou openzetten voor het Russische gas – en dat Duitsland en bij uitbreiding het Europese deel van de NAVO economisch onder de heerschappij zou komen van Rusland en zijn reusachtige en goedkope natuurlijke rijkdommen, met daaraan gekoppeld de ultieme vrees dat de VS hun langdurige voorrangsstatus in West-Europa zouden verliezen.

Dit is de vertaling door Ronald Decelle van A Year of Lying about Nord Stream.