Sinds 2017 maakte Ecuador een voortdurende aftakeling van zijn instellingen mee, waardoor de rechtsstaat in het land in een ernstige crisis is beland. De regeringen van Lenín Moreno (2017 – 2021), Guillermo Lasso (2021 – 2023) en Daniel Noboa (2023 – 2025) gaven prioriteit aan de vervolging van voormalig president Rafael Correa, voormalig vice-president Jorge Glas en talrijke leiders van de correísmo door middel van de praktijk van lawfare. Bedoeling is om alle politieke overblijfselen van de Burgerrevolutie van president Correa uit te bannen. Die zorgde nochtans voor permanente economische groei en ongekende politieke stabiliteit gedurende het decennium 2007 – 2017, in een land waar onderbreking van presidentiële mandaten tussen eind jaren 90 en begin jaren 2000 de regel was.

De inmenging van de VS in de binnenlandse politiek van Ecuador is aanzienlijk toegenomen

In de afgelopen jaren is de inmenging van de VS in de binnenlandse politiek van Ecuador aanzienlijk toegenomen. Hun strijdkrachten en veiligheidsdiensten kunnen vrij opereren op Ecuadoriaans grondgebied, binnen het kader van overeenkomsten die werden geïnitieerd tijdens de regering Moreno, verdiept door Lasso en verder toegepast door Noboa.

Dit proces van institutionele verzwakking en destabilisering draagt bij aan de verergering van geweld dat de politieke sfeer volledig beïnvloedt, nog meer dan dat van de georganiseerde misdaad. Tussen 18 mei en 6 september 2023 waren er 21 aanvallen op militanten. Om de vijf dagen wordt een aanslag geteld. Eén daarvan was die op Fernando Villavicencio, presidentskandidaat. Die werd vermoord op 9 augustus 2023, slechts elf dagen voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen die plaatsvonden om het onvoltooide mandaat van Lasso af te ronden.

Voormalig Ecuadoraanse vice-president Jorge Glas, werd aangehouden binnen de Mexicaanse ambassade waar hij aanwezig was als politiek asielzoeker

In dit scenario besloot president Noboa om op 5 april 2024 om met politie en speciale agenten de Mexicaanse ambassade in Quito te betreden. Dat gebeurde in strijd met artikel IV van het Verdrag inzake Diplomatiek Asiel van de Organisatie van Amerikaanse Staten (Verdrag van Caracas) en artikel 22 van het Verdrag van Wenen inzake Diplomatieke Betrekkingen.

De voormalige Ecuadoraanse vice-president Jorge Glas werd aangehouden binnen de ambassade waar hij aanwezig was als politiek asielzoeker. Glas wordt al zeven jaar gerechtelijk en politiek vervolgd. Het grootste deel daarvan bracht hij door in de gevangenis. Volgens het Verdrag inzake Diplomatiek Asiel “is het aan de staat die asiel verleent om de aard van het misdrijf of de motieven voor de vervolging vast te stellen”, terwijl het Verdrag van Wenen diplomatieke missies en hoofdkwartieren absolute onschendbaarheid toekent.

In het licht van deze schending van de meest elementaire regelgevende kaders van de relatie tussen staten en mensenrechten, kunnen andere recente gebeurtenissen worden genoemd die onder de noemer internationale lawfare vallen:

– Lawfare tegen Evo Morales vanuit Peru. In januari 2023 startte het Openbaar Ministerie van de Peruaanse provincie Puno een procedure tegen Evo Morales, voor een vermeend misdrijf van aanval op de nationale integriteit. Daar staan een gevangenisstraf van vijftien jaar of meer op. Als gevolg van een regeringsbesluit, dat op dit moment door de rechtbank is bekrachtigd, mag Evo Peru niet meer in.

– Intimidatie van politieke vluchtelingen in de Mexicaanse ambassade in La Paz. Na de staatsgreep in november 2019 zochten meer dan 30 voormalige MAS-functionarissen hun toevlucht in de Mexicaanse ambassade in La Paz. Mexico klaagde voor het Internationaal Gerechtshof  ICJ de buitensporige aanwezigheid aan van Boliviaans veiligheidspersoneel dat zowel de Residentie als de Ambassade bewaakt. Militairen hielden zelfs het busje van de ambassadeur tegen. Daarbij komt het geval van César Navarro, voormalig minister van Mijnbouw, en Pedro Damián Dorado López, voormalig vice-minister van Plattelandsontwikkeling, die gevlucht waren naar de Mexicaanse ambassade. Ondanks het feit dat ze een vrijgeleide kregen om Bolivia te verlaten, werden ze vastgehouden op de luchthaven. Na een snelle internationale reactie werden ze vrijgelaten en konden ze naar Mexico reizen.

– De zaak Assange: In april 2019 trok de toenmalige president van Ecuador, Lenin Moreno, het diplomatiek asiel in voor Assange. Daarop werd die door de Metropolitan Police aangehouden in de Ecuadoraanse ambassade in Londen, op basis van een uitleveringsbevel van het Amerikaanse ministerie van Justitie. In dit geval liet Ecuador buitenlands politiepersoneel toe in zijn ambassade.

– In Peru, Bolivia en nu Ecuador hebben de regeringen die het gevolg zijn van de democratische breuk, Mexicaanse ambassadeurs persona non grata verklaard. In Bolivia was dit tegen María Teresa Mercado, die is uitgewezen in 2019. In Peru was dit tegen Pablo Monroy, die is uitgewezen in 2022. En in Ecuador was dit tegen Raquel Serur, die is uitgewezen in 2024.

Ze bouwen in Ecuador een model op voor nationale en internationale lawfare.

De escalatie van politiek geweld, de institutionele en democratische crisis, de schendingen van de legaliteit, het gebruik van het gerechtelijk apparaat en de media voor politieke vervolging, bouwen in Ecuador een model op voor nationale en internationale lawfare. Dat vormt een gunstig scenario voor de implementatie van neoliberaal economisch beleid, de verdieping en uitbreiding van criminaliteit en een grotere inmenging van de VS- regering in binnenlandse aangelegenheden. Het brengt niet alleen een breuk in de relaties met een land als Mexico mee, dat een historische traditie heeft als land dat politiek asiel verleent, maar dreigt ook de uitdijing van een conflict in Latijns-Amerika te verergeren.

De acties van de Ecuadoraanse regering hebben een crisis veroorzaakt in het institutionalisme en de inter-Amerikaanse betrekkingen. Enerzijds is het dringend noodzakelijk om maatregelen en sancties te nemen die gelijkwaardig zijn aan deze actie om een herhaling te voorkomen. Aan de andere kant benadrukt het de straffeloosheid waarmee rechtse regeringen handelen. Ze negeren niet alleen de regels van hun eigen staten, maar schenden ook basisnormen van internationaal recht en diplomatie.

Dit is een overname van Observatorio Lawfare.