Het is nog maar vier jaar geleden dat duizenden mensen in Berlijn de straat op gingen voor Black Lives Matter om te protesteren tegen politiegeweld. Terugkijkend lijkt het erop dat de weerklank van deze beweging in Duitsland deels ook werd beïnvloed door de geografische afstand tot de VS.
Vandaag de dag ziet de realiteit er anders uit: scènes van ruw politiegeweld, zoals die in Berlijn al maandenlang voortkomen uit demonstraties tegen de Gaza-oorlog, worden al maandenlang gebagatelliseerd of zelfs geprezen door hoge politieke kringen – hoewel de geweldplegingen volgens ooggetuigenverslagen ook hier voornamelijk gericht zijn tegen niet-witte mensen.
Geweldplegingen zijn volgens ooggetuigen voornamelijk gericht tegen niet-witte mensen
De Duits-Palestijnse activist Salah Said heeft politiegeweld op demonstraties tegen de Gaza-oorlog aan den lijve ondervonden. “We zien dat de politie hier systematisch kwetsbare groepen aanvalt, met name geracialiseerde jongeren”, zegt Said. Vooral vrouwen, LGBTQIA+ en minderjarigen zijn getroffen.
“Deze tactiek criminaliseert mensen zonder veilige verblijfsstatus en wordt vaak verhuld door beschuldigingen zoals ‘verzet tegen handhavingsambtenaren’, hoewel het de politie is die geweld uitoefent.” De jongeren proberen zich slechts te beschermen tegen de slagen van de agenten. Politiegeweld zou politiek gemotiveerd zijn.
Vooral vrouwen, LGBTQIA+ en minderjarigen zijn getroffen
In de afgelopen weken circuleerden er online meerdere video’s die buitensporig politiegeweld laten zien. Eén video documenteert hoe een minderjarige, die op de grond ligt, meerdere keren gericht op de ribbenkast wordt geslagen.
Polizist, während er eine auf dem Boden kniende Demonstrantin würgt und bedrängt.
„Hör auf dich zu wehren!“
„Hör auf zu schauspielern, man!“
Berlin, 2024. pic.twitter.com/fwnHRhyrd9
— Hanno Hauenstein (@hahauenstein) August 18, 2024
Een andere video toont een demonstrante die op de grond knielt, wordt gewurgd en toegeschreeuwd: “Hou op met je te verzetten!” In een derde video is te zien hoe een jonge vrouw met een kufiya bij een poging om weg te rennen bij haar nek wordt gepakt en brutaal om haar eigen as naar de grond wordt geslingerd.
Deze beelden zijn afkomstig van een demonstratie op 17 augustus in Berlijn, georganiseerd door de groepen Palästina Spricht (“Palestina spreekt”) en Palestinians & Allies. In een verklaring spreken de activisten van een gerichte tactiek van de politie om paniek te zaaien en vooral gevluchte jongeren te intimideren. Ze eisen een einde aan de ‘collectieve bestraffing’.
De Berlijnse politie startte naar aanleiding van deze video’s interne onderzoeken. Over de stand van zaken zegt Jane Berndt van de persdienst van de Berlijnse politie tegen der Freitag dat in het kader van een onderzoek naar mishandeling door ambtenaren wordt geprobeerd om de in deze video’s zichtbare handelingen van de agenten aan de betreffende gebeurtenissen toe te wijzen.
Polizeigewalt ist offensichtlich ihr Thema, Sie posten öfter darüber.
Nur als der UN-Beauftragte für Folter eingeschritten ist, da haben Sie geschwiegen.
Warum? pic.twitter.com/2d4xw7Q1xj
— henning rosenbusch (@rosenbusch_) August 26, 2024
De politiehandelingen zouden worden getoetst op rechtmatigheid en proportionaliteit. Een definitieve beoordeling ligt echter bij het Openbaar Ministerie. Op de vraag of er binnen de autoriteit een bewustzijn is van het probleem van de al maandenlang gedocumenteerde politiegeweld bij pro-Palestijnse protesten, gaf Berndt geen commentaar.
Manuel Ostermann, plaatsvervangend voorzitter van de DPolG Bundespolizeigewerkschaft (vakbond van de Duitse bondspolitie), reageerde anders op de video van de minderjarige die op de ribben werd geslagen. Dergelijk geweld is “niet alleen wettelijk gelegitimeerd, maar ook zinvol”, schreef Ostermann op X. Een onrechtmatigheid is niet te herkennen.
Dat het optreden van de politie in het publieke debat nauwelijks wordt besproken, verbaast Salah Said niet. “Als een land de slachtingen van Israël op scholen in Gaza rechtvaardigt als zelfverdediging, dan verbaast het me niet dat de straatprotesten worden gedelegitimeerd.” Said eist een schorsing van de agenten en een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld.
Ook David, een Joodse activist uit de VS, heeft de afgelopen maanden regelmatig in Berlijn tegen de Gaza-oorlog gedemonstreerd. In een gesprek legt hij uit dat het politiegeweld een duidelijk patroon volgt: “Ik heb het tientallen keren gezien”, zegt hij.
Als wordt vastgesteld dat iemand de leus From the River to the Sea heeft geroepen, zouden agenten dat als aanleiding nemen om de menigte in te stormen
Mobiele eenheden verschijnen bij protesten, uitgerust met camcorders. Als Arabisch sprekende demonstranten iets scanderen, zouden agenten de camcorders met telescoopstangen boven de menigte uit steken. Vervolgens bekijken ze de opnames, soms met behulp van een vertaler.
Als wordt vastgesteld dat iemand bijvoorbeeld de leus ‘From the River to the Sea’ of de Arabische frase ‘van water tot water’ heeft geroepen, zouden agenten dat als aanleiding nemen om de menigte in te stormen en mensen te arresteren. Het beledigen of filmen van agenten zou ook als voldoende reden worden beschouwd.
“Ik vind dat absurd”, zegt David. “Het is geen democratie als agenten bij overtredingen van onze burgerrechten niet beledigd of gefilmd mogen worden.”
‘From the River to the Sea’: juridisch omstreden leuze?
Pro-Palestijnse demonstraties werden in Duitsland vooral in de eerste maanden na 7 oktober vaak al vooraf verboden, vaak met de reden dat ze antisemitische inhoud zouden verspreiden. Dit laatste is onderwerp van verhitte discussies over leuzen zoals ‘From the River to the Sea – Palestine will be Free’, die vaak te horen zijn op deze demonstraties.
De leuze werd in november 2023 door een beschikking van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken aan Hamas gekoppeld. Wie deze leus uitroept of online deelt, zou daarmee het symbool van een terroristische organisatie gebruiken.
Deze logica werd in juni door de rechtbank van Mannheim in laatste instantie verworpen. Een “toe-eigening van de leus door Hamas” werd ontkend; een “toeschrijving door buitenstaanders” was niet voldoende. De rechters wezen er bovendien op dat er “aanzienlijke twijfels” bestonden of het verbod in overeenstemming was met de grondwet en of het in strijd was met het grondwettelijke discriminatieverbod.
Vanwege keffiyeh gearresteerd: Racial Profiling in Berlijn-Neukölln?
De leus was verre van de enige reden voor arrestaties. Sinds oktober werden mensen, vooral in wijken zoals Neukölln, steeds weer alleen vanwege het dragen van de kufiya gearresteerd. Activisten spreken van racial profiling. Paula Zimmermann, specialist voor menings- en vergadervrijheid bij Amnesty Duitsland, ziet hierin een fundamentele beperking van de menings- en vergadervrijheid.
Sinds 7 oktober zijn voorafgaande verboden op pro-Palestijnse demonstraties een soort standaard geworden. Ze maakt zich zorgen over het hevige optreden van de politie tegen mensen die als Arabisch of moslim worden gezien. Opvallend, aldus Zimmermann, is het gebruik van pijnlijke grepen door de politie.
Over het aangekondigde interne onderzoek zegt ze: “Het is goed dat de politie nu intern probeert hiertegen op te treden, maar dat is niet genoeg. Er zijn onafhankelijke onderzoeken nodig. En een begrip dat deze vorm van geweld als een structureel probleem wordt erkend en aangepakt.”
“Er zijn onafhankelijke onderzoeken nodig”
Palestijnse demonstranten en pro-Palestijnse activisten worden in Duitstalige media en in de Duitse politiek steeds weer algemeen als een veiligheidsrisico voor Joodse mensen afgeschilderd. De reden voor de protesten – Israëls militaire offensief in Gaza – wordt daarbij vaak buiten beschouwing gelaten, evenals het feit dat er onder de demonstranten ook Joodse mensen zijn.
Interessant wie tolerant sich die deutsche Polizei *am selben Tag* zeigt, wenn über Hundert Neonazis sich in einem Bahnhofsgelände versammeln und „Ausländer raus“ brüllen, naja bestimmt einfach komischer Zufall 👍🏻
— Hanno Hauenstein (@hahauenstein) August 18, 2024
Zorgen over toenemend antisemitisme als gevolg van de Gaza-oorlog zijn ook in Duitsland ongetwijfeld terecht. Een kritische discussie hierover is onmisbaar en antisemitisme is niet alleen onder rechtse mensen te vinden. Tegelijkertijd staan deze zorgen in een toenemende onevenredigheid tot de normalisering van antipalestijns racisme in Duitsland.
Antisemitisme en racisme worden regelmatig tegen elkaar uitgespeeld, zoals ook Joodse activisten benadrukken.
“Duitsland zou de staat Israël niet gelijk moeten stellen aan Joden of onze veiligheid”, zegt David, “want dat maakt ons minder veilig. Ik persoonlijk wil niet in verband worden gebracht met de lopende genocide in Gaza. Ook ik heb het recht om als Jood veilig te zijn – voor de Duitse politie”.
In een rechtsstaat moet een misdrijf nog steeds met bewijzen aan een individu worden gelinkt. Een hele demonstratie kan niet zomaar in zijn geheel worden aangepakt. De Berlijnse politiek generaliseert hier liever.
Antisemitisme en racisme worden regelmatig tegen elkaar uitgespeeld
Zo schreef de burgemeester van Berlijn, Kai Wegner, over de bezetting van de HU in het voorjaar op X: “Onze universiteiten zijn (…) geen rechtsvrije ruimtes voor antisemieten en terreursympathisanten.”
Commentaar Greta Thunberg bij het Duitse politiegeweld. Foto: X @arrucha
In de context van het pro-Palestijnse FU-kamp richtte minister van Onderwijs Bettina Stark-Watzinger zich tot de Bild-krant en sprak het onderwijzend personeel aan dat de politie het FU-kamp had ontruimd: “In plaats van zich duidelijk tegen Israël- en Jodenhaat uit te spreken, worden universiteitsbezetters tot slachtoffers gemaakt,” aldus Stark-Watzinger. De Bild kopte: “De universiteitsbezetters”.
Schoppen in de onderbuik: de agent met de groene helm
Schokkende scènes zoals bij een demonstratie eind juni in de Berlijnse wijken Wedding en Prenzlauer Berg roepen de vraag op in hoeverre de politie nog binnen de rechtsstatelijke kaders opereert. Van deze demonstratie bestaat een bijna vijf minuten durende video-opname. Wat daar te zien is: een groep demonstranten staat op een afgesloten straat.
Plotseling stormt een eenheid van de oproerpolitie met helmen de menigte in, valt de mensen aan, gooit ze op de grond en slaat op hen in. Enkelen worden met pijnlijke grepen afgevoerd. Vooral opvallend: een agent die aanvankelijk nog zonder helm op de grond liggende personen slaat. Even later duwt hij een man met een honkbalpet en kufiya de politiehelm in het gezicht.
In het ziekenhuis werd ze als Palestina-demonstrant geïdentificeerd en daarop ook daar slecht behandeld
Daarna zet hij de helm op. Deze is groen, waardoor de agent verder gemakkelijk te onderscheiden is van de rest van de agenten. Je ziet hem ver uithalen en een andere man in het gezicht slaan, die op de grond valt. Tegen het einde van de video zie je hoe hij een vrouw met kufiya in de onderbuik schopt. Als ook zij op de grond valt, loopt hij weg.
De betrokken vrouw heeft inmiddels aangifte gedaan. Ze werd na het incident medisch behandeld. Een medisch rapport stelde daarbij inwendige bloedingen vast, zei ze tegen der Freitag. In het ziekenhuis werd ze als Palestina-demonstrant geïdentificeerd en daarop ook daar slecht behandeld.
Ontruiming in de Humboldt-Universiteit: Politiegeweld tegen journalisten
De persdienst van de politie is op de hoogte van een deel van deze beschuldigingen. Ze maken ook deel uit van een lopend onderzoek. Paula Zimmermann van Amnesty International waarschuwt dat wie aangifte doet van politiegeweld, rekening moet houden met een tegenaangifte wegens verzet tegen handhavingsambtenaren. “Politieagenten dekken elkaar meestal voor de rechtbank, waardoor activisten vaak wordt afgeraden om aangifte te doen van mishandeling door agenten.”
Fotojournalist Ignacio Rosaslanda vertelt iets soortgelijks. In mei documenteerde hij voor de Berliner Zeitung de ontruiming door de politie van een bezetting van een instituut in de Humboldt-Universiteit in Berlijn. Een van zijn video’s toont hoe hij binnen de universiteit van achteren door een politieagent tegen de grond wordt gegooid. Je hoort doffe slagen en Rosaslanda’s stem: “Ik ben van de pers!”
Hij vertelt dat hij twee keer met vuisten in zijn gezicht is geslagen. Daarna werd hij urenlang vastgehouden. “Ik begreep helemaal niet wat er aan de hand was, waarom zou hij me slaan? Op dat moment had ik me als pers geïdentificeerd. Maar hij ging gewoon door.” Rosaslanda zegt dat zijn ribben een maand lang pijn deden. Van de uiterlijke verwondingen heeft hij tot op de dag van vandaag littekens.
Huiszoekingen en intimidaties
Rosaslanda deed aangifte. Vervolgens kreeg hij meteen twee tegenaangiftes. In een daarvan staat dat hij tijdens de arrestatie verzet heeft gepleegd en de politieagent heeft aangevallen. De tweede beschuldigt de journalist van zware huisvredebreuk.
“Het hele gebeuren heeft iets van racisme”, zegt Rosaslanda, die uit Mexico komt. “Als ik blond was geweest, was dit niet gebeurd.” Hij gelooft dat de politie precies wist dat hij pers was en gewoon niet wilde dat er werd gedocumenteerd wat er in het gebouw gebeurde.
“Als ik blond was geweest, was dit niet gebeurd”
Veel activisten zijn de afgelopen maanden ook onderworpen aan politiehuiszoekingen en dreigingsgesprekken, vaak vanwege berichten op sociale media. Salah Said heeft zo’n huiszoeking zelf meegemaakt. Om zes uur ‘s ochtends verschenen twaalf gewapende agenten voor zijn deur en begonnen zijn woning te doorzoeken.
Saids telefoon en andere apparaten werden in beslag genomen. Hoewel er tot nu toe geen officieel proces is, heeft hij deze spullen tot op heden niet teruggekregen. Amnesty Duitsland beschouwt dergelijke maatregelen als een schending van de vrijheid van meningsuiting en vergadering.
Ongeacht hoe men denkt over Israëls militaire offensief in Gaza of de protesten daartegen: het Israël-Palestina-thema fungeert als een graadmeter voor hoe ver het democratische zelfbeeld in Duitsland reikt. Wie de beelden van de afgelopen maanden bekijkt, moet constateren: niet ver. De politie handelt steeds meer ongecontroleerd. Democratische rechten zoals de vrijheid van meningsuiting en vergadering in Duitsland worden fundamenteel in twijfel getrokken.
Rassistische Polizeigewalt auf propalästinensischen Demos: Wo bleibt der Aufschrei? verscheen in het tijdschrift der Freitag en werd vertaald door Dart Dewil.
