In Belgische detententiecentra of zogenoemde ‘gesloten centra’ worden mensen met een asielaanvraag vastgehouden totdat er een besluit is gemaakt over hun aanvraag. In 2023 zater er 4915 mensen vast in dit soort centra. Met de recent aangenomen wet voor een aanklampend terugkeerbeleid zal de capaciteit van de centra nog eens vergroot worden. Afgelopen jaren is echter al vaker aan de bel getrokken over het Belgische asielbeleid en de omstandigheden in deze centra. Zo ook dit jaar weer in het jaarlijkse monitoringsrapport van Move, een beweging die zich inzet tegen de detentie van migranten in België. Wat opvalt is dat de zorg in de detententiecentra flink ondermaats is en ook uit de organisatie kritiek op het onnodig vasthouden van migranten die niet weg gestuurd kunnen worden.
Move biedt ondersteuning aan mensen met een asielaanvraag en heeft daarom een groep bezoekers die wekelijks naar de detentiecentra gaan. Verhalen over zwangere vrouwen of andere kwetsbare groepen die niet de juiste of voldoende zorg krijgen zijn veelvuldig. Aangezien de centra kampen met een gebrek aan zorgpersoneel krijgen mensen met een behoefte aan zorg vaak te horen dat ze maar ‘een paracetamol moeten nemen’.
Veel migranten in deze centra al kampen met psychische klachten en er is een gebrek aan psychologische zorg. Daar komt nog eens bovenop dat de detentiecentra de mentale gezondheid vaak verslechterd. Kwetsbare groepen zoals leden van de LGBTQIA+ gemeenschap lopen risico op pesterijen en discriminatie. Daarnaast zorgt het gebrek aan toegang tot juridisch advies voor gevoelens van wanhoop en stress. Deze detentiecentra kunnen dus zeker traumatisch zijn voor mensen die vaak al veel hebben meegemaakt en hopen op asiel in België. Verontrustend is dat dit zich ook uit in zelfdodingspogingen onder de bewoners. In Merksplas ontnam bijvoorbeeld een man zich van het leven rond in december 2023. Deze incidenten tonen de wanhoop en uitzichtloosheid van mensen met een asielaanvraag in deze centra.
Move constateert ook dat er een groep migranten in deze centra bevinden die niet ‘verwijderbaar’ zijn. Hieronder vallen bijvoorbeeld mensen uit de Roma-gemeenschap die geen erkende nationaliteit hebben. Het is nutteloos om deze mensen in detentie te houden aangezien ze nergens naar terug gestuurd kunnen worden.
Naar aanleiding van deze bevindingen stelt Move dat er een algemeen verbod moet komen op het vasthouden van kwetsbare profielen en mensen die niet verwijderd kunnen worden. Ook zou detentie enkel een allerlaatst redmiddel moeten zijn met een beperkte periode en effectieve en automatische controle. Tot slot ziet Move ook graag meer transparantie en controlemechanismen tijdens het hele terugkeerproces. Dit laatste is om te voorkomen dat mensen uit het oog worden verloren tijdens het terugkeerproces en hierdoor risico lopen op vervolging in hun land van herkomst.
