Door de eeuwen heen ontwikkelde het kapitaal een hele eigen, gesofisticeerde taal: “mono-kapitaal-taal”. Deze taal berust op drie pijlers. De huidige wereld kan er mee gevisualiseerd worden. Dit is dan het vertrekpunt voor een nieuwe duurzame logica en taal, genaamd “multi-bronnentaal”. Met behulp hiervan kan op gestructureerde wijze aan een duurzame vorm voor de wereld gebouwd worden. Dit alles leg ik hierna uit aan de hand van een bierkaartje met 2 zijden: de huidige en de nieuwe taal. De taal en tevens logica vinden hun verre oorsprong in de tijden van Da Vinci. We zullen dit nog uitleggen.
De taal van het kapitaal is méér aanwezig in ons leven dan we zelf denken, zoals hierna blijkt: we maken de “inventaris” van de problemen, iemand is “afgeschreven, er wordt gesproken van “balans”, en “maatschappelijke winst”. Dit is anderzijds eenvoudig te verklaren: het kapitaal wil van de samenleving “één groot bedrijf” maken. Vanuit deze taal kan men aldus goed de huidige wereld ver-beelden. Deze ver-beelding staat is tevens de voorzijde van het bierkaartje.
De verbeelding van de wereld op basis van de heersende taal van het kapitaal
De cirkel staat voor de hele wereld, die één groot bedrijf geworden is; de wereld is verder ook bezaaid met een onzichtbaar kluwen van vennootschappen. De vennootschap is dus de eerste pijler. Een vennootschap of bedrijf wordt verder geordend via een boekhouding. Dit is de tweede pijler. Deze pijler wordt weergegeven door een T: dit is het universele symbool van een “balans”. Zij wordt als volgt gebruikt in een boekhouding. Een balans heeft twee zijden: de grote X rechts staat voor het bedrag van het financieel kapitaal dat men in de vennootschap steekt als “bron”, links staat omschreven wát er met dat kapitaal wordt aangevangen (kleine x): de x is klein, men ziet niet veel van wat er met de “bron” van het geld wordt aangevangen. In deze mono-kapitaal-wereld is alles in geld uitgedrukt. We leven in één groot mono-kapitaal bedrijf of vennootschap, waarvan we de helft niet weten wat er met al het kapitaal wordt aangevangen, het gaat om georganiseerde non-transparantie. En er is ook een duidelijk onevenwicht, zoals men ziet, er is geen balans. De minderheid is content, de meerderheid is malcontent. Alles is vervat in een rechtsorde: de mono-kapitaal-rechtsorde. Het recht is de derde pijler.
De overstap naar de duurzame taal op basis van een duurzamere logica
Om de overstap te maken naar de duurzame logica en taal is het belangrijk stil te staan bij het volgende. In de taal van het financieel kapitaal is kapitaal een “bron”, in de volgende zin : het is een bron van werkingsmiddelen voor het bedrijf. Men kan geld niet opeten, maar men kan er wel iets mee kopen. Een dubbele boekhouding werkt ook zo: aan de ene kant staat het geld als “bron” en aan de andere kant wordt vermeld wat men er mee doet. Het systeem is erop gericht de bron van het kapitaal sterker te maken. In die zin is financieel kapitaal ook een bron voor zichzelf, wat door de werking van het systeem mogelijk is. Men kan er dus ook geld mee maken. In de financiële “mono-kapitaal-wereld” telt verder alléén de bron van het financieel kapitaal, de bronnen van mens en natuur tellen niet mee. In de duurzame taal die we hierna naar voor schuiven stellen we voor om de echte, levende bronnen van mens en natuur wél te laten meetellen. Dit blijkt uit de afbeelding hieronder.
De verbeelding van een duurzame wereld op basis van de ontmaskerde taal van het kapitaal
Naast het financieel kapitaal (X) zijn er twee X’en bijgekomen: de bronnen van mens en natuur. En links is zichtbaar geworden wat er allemaal uit deze bronnen komt: het plaatje is vollediger geworden, wat héél belangrijk is en eigenlijk de kern van de nieuwe taal is. En nu is iedereen content, zie de grote smiley: “bronhouden” komt aan de macht.
In de nieuwe benadering kijken we dus dubbel naar de wereld: aan de ene kant de bronnen van mens natuur en kapitaal en aan de andere kant wat daaruit komt (bv. bestuursvormen zoals (hopelijk) democratie, onderwijs, fiscaliteit, recht, de rol van de overheid, …). Met deze ordening wordt orde in chaos gebracht, kan men veel herbronnen, zoals dus de democratie, fiscaliteit (elke bron moet bijdragen in de lasten van het samenleven, naar vermogen). In de nieuwe taal gelden de duurzame beginselen zoals die gelden in een boekhouding: transparantie, duurzaamheid, true and fair view en voorzichtigheid. Zij zijn nu trouwens al aan het sudderen, en ze worden enkel vastgelegd waardoor ze afdwingbaar worden. Ook redelijkheid en ervaring gelden, want zij weerspiegelen de bron van de mens. Groei is enkel mogelijk als de bronnen van mens en natuur niet aangetast worden, een soort “scheiding der bronnen” dus. Er zijn instrumenten om dit in de praktijk te brengen, zoals een multi-bronnen-boekhouding waarin de bescherming van mens en natuur is verankerd; hierin is er ook ruimte voor zaken die niet in geld kunnen worden uitgedrukt. Vrede kan erop gegrondvest worden. Met de multi-bronnenblik is de organisatie van een sterk pad naar een duurzamere wereld mogelijk.
Een nieuw sociaal contract vertrekkend van de taal van het kapitaal
In de nieuw benaderde wereld schuiven we verder als nieuw sociaal contract “vennootschap” naar voor. Alles wat er op deze wereld is en daarrond brengen we denkbeeldig onder in een grote duurzame vennootschap en we stellen voor dat iedereen, iedere deelnemer, dus óók vennootschappen, een denkbeeldig, niet-geldelijk, multi-functioneel aandeel krijgt in deze vennootschap, een “Share of Society”, afgekort “SoS”. Dit opent immense perspectieven (stemaandeel, data-aandeel,..). En men kan zich verbinden met dit aandeel. Dit alles wordt verankerd in een multi-bronnen-rechtsordeDe leer.
Luca Pacioli, de leermeester wiskunde van Da Vinci, is miskend maar was minstens even briljant als Da Vinci
Hoe legden we de link naar Paciolo én Da Vinci? Da Vinci kreeg ook les wiskunde van de Franciscaan Pacioli die het dubbel boekhouden op schrift stelde. Pacioli wordt aanzien als even briljant als Da Vinci: wat hij op schrift zette wordt nog steeds gebruikt in de moderne wereldeconomie. Het kan verder niet ontkend worden dat de benadering gesofisticeerd is, maar anderzijds heel simpel. Is het niet Da Vinci die ooit zei: “Simplicity is the highest sophistication”? Hij zei verder ook: “Sapere videre”: “wéten hoé te kijken” (cfr Homo Sapiens, hierin zit “sapere”). Da Vinci en Pacioli werkten samen aan het laatste avondmaal: hieruit blijkt duidelijk de balans tussen de zes apostelen rechts en links van Christus. Daarnaast zijn er nog meerdere onuitgegeven aanwijzingen, maar deze zullen belicht worden in een publicatie met dezelfde titel als dit artikel.
Naar een duurzame uitgekiende “macht” boven de “macht” en waarover wij als burgers macht hebben.
Met de nieuwe voorgestelde taal en logica wordt kapitaal zichtbaar en ingekapseld in een ruimer duurzaam geheel, is de omkering “doel” – “middel” systemisch mogelijk (kapitaal kan geen deel meer op zich zijn), en kan de bescherming van de bronnen van mens en natuur systemisch georganiseerd worden. Met de nieuwe logica en taal komt er systemisch een “macht” boven de “macht”. Het “zwaard” van de taal van het kapitaal wordt als het ware “omgesmeed” tot een duurzame ploeg voor ons allemaal. Met deze taal kan veel worden verbonden en systemisch opgelost worden. . De visie reikt meer diepgang in het debat aan én evenwichtige oplossingen. De wereld veranderen zal mischien niet voor meteen zijn, maar wel het aanzien van de wereld en dit zou al een grote sprong vooruit zijn.
Hans Vanhaesebroeck, jurist-ambtenaar (civil servant). Deze tekst is een weergave van een uiteenzetting op het Festival van de Verbinding op 20.09.2024. Met de nieuwe taal kan immers immens véél verbonden worden (voor meer info en eventuele lezing over “multi-bronnentaal”: hans.vanhaesebroeck@telenet.be en verder meerdere artikels op internet over “multi-bronnentaal”).
