Twee uitvoerige essays in Foreign Affairs verhelderen de manier waarop in de VS gedacht wordt over de oorlog in Oekraïne en hoe het daarmee verder moet. Het eerste stelt dat geen van de vechtende partijen in staat is om de overwinning te behalen en dat een einde van de strijd via onderhandelingen noodzakelijk is. Het tweede spreekt dat tegen en ziet het einde van de oorlog komen door het verslaan en verdrijven van de Russische troepen. Die twee visies spelen ook een rol in wat er buiten de VS gedacht en gedaan wordt, en zijn daarom boeiende lectuur en denkmateriaal voor de verdere aanpak van dit akelige conflict dat wereldwijde problemen veroorzaakt, wat inmiddels overduidelijk is.

De beide teksten zijn uiteraard anti-Russisch. Ze verlagen zich niet tot de simplistische terminologie van een strijd tussen de goeden en de slechten, maar het uitgangspunt is en blijft dat Rusland zonder reden (behalve imperialistische drang naar gebiedsuitbreiding en macht) een soevereine staat heeft aangevallen. Een ernstige fout die ongedaan moet worden gemaakt en waar Rusland voor gestraft moet worden. Dus geen geopolitieke context, niets over de omsingeling en steeds nauwere insluiting van Rusland door de NAVO en de achterliggende strategie dat Rusland moet worden verzwakt of uitgeschakeld (graag een “regime change”, Poetin weg!) zodat de VS de handen vrij hebben voor hun imperialistisch project van wereldoverheersing met de daarvoor nodige strijd tegen China.

Maar het is precies doordat de teksten conform zijn met de heersende ideologie van de VS dat ze ernstig kunnen worden genomen en invloed kunnen hebben. Het essay van de politicoloog Samuel Charap legt president Biden een concrete lijst van stappen voor die tot een einde van de oorlog kunnen leiden. De auteur werkt in het spoor van Biden, en citeert ook uit diens opiniestuk in de New York Times waarin hij zei dat de oorlog zal beëindigd worden door onderhandelingen.

Het gevaar van een lange oorlog

Het denkkader van waaruit Charap argumenteert bestaat uit studies en historisch materiaal over gewapende conflicten en hoe die beëindigd werden. Hij citeert een onderzoek van het Center for Strategic and International Studies over de periode van 1946 tot 2021: 26% van de oorlogen tussen staten eindigden binnen een maand en 25% binnen een jaar. Oorlogen die langer duurden, sleepten gemiddeld meer dan tien jaar aan. Zelfs de oorlogen die korter waren dan tien jaar, konden extreem destructief zijn. Het conflict tussen Iran en Irak (1980-1988) maakte bijna een half miljoen slachtoffers en zowat even veel gewonden. Dat lot is voor Oekraïne best te vermijden, zegt Charap.

Charap verwijst ook naar een studie waarvan hij co-auteur is en die de gevaren van een langdurige oorlog nagaat, namelijk:

• er is een risico op escalatie (het gebruik van kernwapens door Rusland of een oorlog tussen Rusland en de NAVO)
• Oekraïne zou heel sterk afhankelijk zijn van economische en militaire steun van het Westen, dat daardoor budgettair zwaar belast zou worden
• er zouden problemen komen met de permanente paraatheid van Westerse troepen
• de wereldwijde economische “fallout” van de oorlog, waaronder de hoge prijzen van graan en energie, zou blijven duren
• de VS zouden hun financiële middelen niet voor iets anders kunnen gebruiken
• de Russische afhankelijkheid van China zou vergroten.

Kosten-batenanalyse: onderhandelingen zijn best!

Zo’n scenario, besluit de studie van Charap en Priebe, zou Rusland verder verzwakken, maar de kosten daarvan overtreffen de voordelen. Daarom is een onderhandelde oplossing nodig. Maar het is uitgesloten dat Oekraïne en Rusland naar elkaar toe groeien en hun relatie normaliseren, daarvoor is het geschil te groot en is er te veel wrok aan beide kanten. De enige mogelijke oplossing is er een zoals die van de Koreaanse oorlog in 1953. Dat was een wapenstilstand zonder dat de beide partijen ophielden elkaars vijanden te zijn of hun standpunten opgaven. Allebei bleven ze het hele grondgebied van Korea claimen, maar het gewapende conflict werd stilgelegd. Na twee jaar onderhandelen in 575 vergaderingen, werd een document van 40 pagina’s ondertekend zonder politieke kwesties, met uitsluitend regelingen voor het staakt-het-vuren.

Charap pleit er dan ook voor dat het Westen, de VS natuurlijk op de eerste plaats, een strategie ontwikkelt om via onderhandelingen de oorlog te beëindigen. Daarbij hoort het bedenken van aanlokkelijke zaken die via een akkoord kunnen worden bekomen, maar ook het vermijden van afstotende. “Vanuit het perspectief van Moskou zou een lidmaatschap van de alliantie Oekraïne omvormen tot een platform van waaruit het zijn eigen troepen en middelen kan ontplooien. Dus zelfs als er eensgezindheid zou bestaan binnen de alliantie om Kiev lidmaatschap toe te kennen (maar die is er niet), zou het toekennen van het NAVO-lidmaatschap aan Oekraïne vrede zo onaantrekkelijk kunnen maken voor Poetin dat hij zou kunnen beslissen de strijd voort te zetten.” Ook dit is in lijn met Bidens visie, want die heeft ook al gezegd dat het NAVO-lidmaatschap niet moet worden toegekend, op zijn minst voorlopig niet.

De stok en de wortel

In de plaats daarvan, zo pleit Charap, zou er een steuntoezegging van de VS aan Oekraïne kunnen komen zoals die ooit aan Israël is gegeven. Niet een automatisch gewapend meedoen aan het conflict aan de kant van Oekraïne, maar een open formulering die toch in de buurt komt van “een aanval op Oekraïne zien wij als een aanval op de VS”. Rusland moet wel tegelijk duidelijk vernemen dat er geen VS-basissen in Oekraïne zullen komen, want: “Oorlog met Rusland vermijden zou een prioriteit moeten blijven.”

Daarnaast suggereert Charap aanlokkelijke voorstellen om Rusland mee te krijgen in een akkoord, bijvoorbeeld het voorwaardelijk terugschroeven van sancties, die wel terug kunnen worden ingeschakeld als Rusland zich niet aan de afspraken zou houden.

Charap sluit af met deze woorden: “Veel commentators zullen blijven insisteren dat deze oorlog alleen op het slagveld hoort te worden beslist. Maar die visie houdt er geen rekening mee hoezeer de structurele realiteiten van de oorlog vermoedelijk niet zullen veranderen, ook als de frontlijn verschuift, en dat is zelfs een afloop die zeer onzeker is. De VS en hun geallieerden zouden in staat moeten zijn om Oekraïne tegelijk op het slagveld en aan de onderhandelingstafel te helpen. Het is nu het moment om te beginnen.”

(Wordt vervolgd)

Samuel Charap, An Unwinnable War, Washington Needs an Endgame in Ukraine, Foreign Affairs, 6 juni 2023.

Gideon Rose, Ukraine’s Winnable War, Why the West Should Help Kyiv Retake All Its Territory, Foreign Affairs, 13 juni 2023