Abortus medisch-technisch mogelijk tot einde zwangerschap

Ik wil eerst een belangrijke misvatting rechtzetten. Vaak lees ik dat de ethische discussie niet zou zijn gevoerd of dat het Wetenschappelijk Comité enkel zou gaan over wat medisch-technisch mogelijk is. Dit is pertinent niet waar en doet me vermoeden dat slechts weinigen de moeite doen om het rapport te lezen.

Medisch-technisch is het mogelijk om tot einde van de zwangerschap een abortus uit te voeren. Het Wetenschappelijk comité heeft echter duidelijk niet gekozen om geen maximumtermijn vast te stellen. (Dit is bijvoorbeeld wel het geval in Canada waarbij de beoordelingsbevoegdheid in elke afzonderlijke situatie aan de beroepsbeoefenaars wordt overgelaten.)

De aanbeveling is tot stand gekomen door rekening te houden met de foetale ontwikkeling: achttien weken wordt beschouwd als een aanvaardbaar termijn, omdat het ver genoeg verwijderd is van de levensvatbaarheid en op een moment dat de foetus nog geen bewustzijn heeft.

Het argument dat er geen ethisch debat zou zijn gevoerd, is niet alleen onwaar, het is ook een retorische truc die afleidt van waar de verlenging van de termijn werkelijk over gaat. Het ethische vraagstuk of vrouwen vrijwillig een zwangerschap mogen afbreken, hebben we immers al gevoerd. Er is geen enkele politieke partij (buiten het VB misschien) die het abortusrecht as such in vraag stelt. We hebben als samenleving het ethische standpunt ingenomen dat (een veilige) abortus een recht van de vrouw is.

Het uitgangspunt van het Wetenschappelijk Comité, dat een evaluatie is van de huidige abortuswet, was dan ook om na te gaan of het huidige wettelijke kader dat dertig jaar oud is, moest worden bijgesteld om dit recht ook in de praktijk te garanderen. Het antwoord daarop was volmondig: ja!

Designerbaby’s

Een ander argument dat soms wordt gegeven is dat een verruiming van de termijn de deur openzet voor zogenaamde designerbaby’s. Deze vrees is ongegrond en getuigt van een groot wantrouwen tegenover vrouwen én mannen met een kinderwens. Alsof mensen met een kinderwens zomaar een gewenst kind laten aborteren. Het zijn argumenten die ver af staan van de realiteit.

Ook persoonlijke overwegingen zijn naast de kwestie. Iedereen kan voor zichzelf de ethische afweging maken om al dan niet voor abortus te kiezen. Een wettelijk kader verplicht niemand en geeft vrouwen en koppels net meer tijd en ruimte om een ethische persoonlijke afweging te maken.

Abortuscentra kunnen honderden vrouwen niet helpen

In de vorige legislatuur heb ik als Kamerlid het abortusdossier gevolgd. In de periode van lopende zaken, voor de vorming van de Vivaldi-regering, was het duidelijk geworden dat er een parlementaire meerderheid was om de dertig jaar oude abortuswet bij te sturen en de termijn te verlengen. Dit was op vraag van de abortuscentra die elk jaar honderden vrouwen niet kunnen helpen binnen het wettelijke kader. Deze vrouwen moeten hun toevlucht zoeken tot Nederland om daar een volgens Belgische wetgeving “illegale” abortus te laten uitvoeren.

Het wetsvoorstel werd in 2019 aangenomen in de Commissie Justitie. In de plenaire vergadering raakte het wetsvoorstel echter nooit gestemd doordat CD&V, N-VA en VB tot driemaal toe advies aan de Raad van State vroegen als (ongezien) vertragingsmanoeuvre om toch maar een parlementaire meerderheidsstemming tegen te houden.

Om CD&V aan boord te krijgen van Vivaldi, werd in het regeerakkoord een jaar later afgesproken om eerst een onafhankelijk multidisciplinair wetenschappelijk comité een studie en evaluatie te laten maken van de abortuspraktijk en -wetgeving om vervolgens tot een consensus te komen.

Zo gezegd, zo gedaan. Op 18 maart 2023 presenteerde het Interuniversitair, multidisciplinair en onafhankelijk comité haar bevindingen aan de Kamer. Dat rapport was ontroerend in al haar ernst en duidelijkheid. En de wetenschappers herinnerden aan de woorden die Simone Veil uitsprak voor het Franse parlement aangaande de wet van 1975: “Je voudrais tout d’abord vous faire partager une conviction de femme – je m’excuse de le faire devant cette Assemblée presque exclusivement composée d’hommes: aucune femme ne recourt de gaieté de cœur à l’avortement. Il suffit d’écouter les femmes.”

CD&V pleegde woordbreuk

De hoop dat het wettelijke kader eindelijk zou kunnen worden aangepast aan de realiteit waarmee vrouwen geconfronteerd worden, werd helaas onmiddellijk kapotgeslagen door de CD&V, die feitelijk niks anders heeft gedaan dan woordbreuk plegen tegenover het regeerakkoord. Het is persoonlijk mijn grootste teleurstelling in de politiek dat er geen akkoord kon gevonden worden binnen Vivaldi.

Terug naar de stemming van dinsdag 24 september. Iedereen die voorstander was van een versoepeling van de abortuswet had uitgekeken naar het moment waarop het parlement, tijdens de periode van de regering in lopende zaken, opnieuw meer vrijheid zou hebben, ongebonden door afspraken gemaakt binnen een regeerakkoord. Misschien zou een stemming deze keer wél lukken?

Het was dus te verwachten dat de wetsvoorstellen hierover snel terug geagendeerd zouden worden. Ook al was de behandeling in de plenaire vergadering nog onzeker, een stemming in de commissie zou opnieuw het signaal gegeven hebben dat er in de nieuw samengestelde Kamer nog steeds een parlementaire meerderheid is voor de versoepeling van de abortuswet.

Vooruit stemt nu tegen

Bijzonder groot was dan ook mijn teleurstelling te vernemen dat Vooruit ervoor gekozen heeft om tegen te stemmen om de lopende onderhandelingen met Arizona niet te bruuskeren. Bijzonder cynisch, gezien het feit dat ze meerdere keren hadden aangegeven dat het parlement vrij zou moeten kunnen stemmen over ethische zaken.

Ofwel slepen ze toch nog iets uit de brand tijdens de regeringsonderhandelingen, ofwel belandt het dossier weer vijf jaar in de ijskast. Eigenlijk zou Vooruit consequent moeten zijn en een versoepeling van de wetgeving als voorwaarde moeten stellen voor hun regeringsdeelname. Al acht ik de kans klein.

Ik voorspel dat de onderhandelingen zullen uitdraaien op een akkoord over niet-anonieme donatie (trofee voor N-VA en CD&V), euthanasie (trofee voor MR en Vooruit) en draagmoederschap (trofee voor Vooruit). Drie andere ethische dossiers waar dringend een politieke beslissing over moet worden genomen.

En ik vrees dat abortus bij de huidige onderhandelaars de laagste prioriteit heeft en dat ook de komende vijf jaar vrouwen hun toevlucht tot het buitenland zullen moeten nemen, voor abortuszorg die we perfect in eigen land zouden moeten kunnen aanbieden. Een werkelijke blaam voor onze gezondheidszorg en een schending van vrouwenrechten!

Eva Platteau (Groen) is Vlaams Parlementslid en Gemeenteraadslid stad Leuven